Өнөөдөр
Монгол Улсын Гавьяат багш, зурхайч Я.Аюурзана: Билэгдэлтэй үг биелж баяр жаргал авчирдаг ерөөл лугаа юм
- “Хилэнт эх” хэмээх модон хөх луу жилийн өнгө зурхайд хэрхэн бууж байна вэ?
- Хөх луу жил морилон ирж байна. Жилийн өнгө төлөвийг гаргадаг олон аргаас хамгийн магадлал сайтай нь “Шороон үхрийн зурлага” юм. Энэ жил уг зурлагаар ногоон толгойтой, улаан ходоодтой шар үхэр зурагдаж байгаа. Шар өнгө нь шороон махбодын өнгө юм. Энэ нь байгалийн болон таримал ургамлын ургац сайн байхын шинж. Толгой ногоон байгаа нь жилийн эхэнд хавар салхи ихтэй, цасан ба шороон шуургатай. Өвлийн улирлаар үзэхэд эхэн сардаа цасан шуургатай гэж сэрэмжлүүлж байна. Ходоод улаан байгаа нь жилийн дундуур өөрөөр хэлбэл зуны дунд сард халуун болно. Зарим нутагт ган болох магадлалтай. Мөн хавар, зун, намрын дунд саруудад хуурайшилт ихтэй, галын аюулаас болгоомжлууштайг илтгэж байгаа юм.
Үхэр хариулаач нь ногоон дээлтэй, цагаан бүстэй, шар царайтай, үс нь хоёр чихний араар орсон, нэг хөлдөө гуталтай, хөл нүцгэн хүүхэд гүйж яваа юм. Үхэр хариулаач хүүхэд байгаад, үс нь чихний араар хийсэх нь нялхаст ээлтэй, ард олон амгалан байхыг, залууст буюу түшмэдэд маш хатуу, өвгөдөд буюу өндөр дээд албан тушаалтнуудад хатуу, ногоон дээл, цагаан бүстэй гүйж яваа нь хэл ам, хямрал эсэргүүцэл гарах магадлал байна гэж сэрэмжлүүлж байгаа юм. Нэг хөлдөө гуталтай, нөгөө нь нүцгэн байгааг дүрсэлбэл алаг цоог бороотой, зарим нутагт хур багатай, зарим газар үер усны аюул гарч болзошгүйг анхааруулж байна.
- Цагаан сар. Төрт ёсны энэ баяр ойртоход танд юу бодогддог вэ?
- Цагаан сар -төрт ёсны энэ баяр бол олон зуун мянган жил, олон нийгэм төр засгийн үед орхигдолгүй тэмдэглэсээр ирсэн үндэсний уламжлалт өв соёл юм. Ахас ихсээ хүндэлж, золгож мэндэлдэг өвөрмөц сайхан ёс заншил, зан үйлээрээ монголчууд дэлхийн бусад олон ястан үндэстнээс ялгардгаа Цагаан сарын баяраар л үзүүлж байгаа учраас ийм сайхан, ёс журамтай монгол хүн гэдгээрээ бахархдаг.
- Хүүхэд насны цагаан сартай холбоотой сайхан дурсамжаасаа хуваалцаач. Айл их хэснэ биз? Ер нь таны хүүхэд хаана өнгөрсөн бэ?
- Миний хүүхэд нас хөдөө өнгөрсөн. Цагаан сарын шинийн 1-нийг хоног тоолон хүлээнэ. Хөгшин залуугүй биедээ хүндэтгэлтэй хандана. Бага байхад гэртээ золгочхоод хамт өвөлжиж байгаа айлдаа зочилж бууз баншаар дайлуулна. Багачууд бидэнд хийх ажил мундахгүй. Ирэх зочдыг догдлон хүлээнэ. Хүн ирэх бараанаар нохой хорьж өгнө, золгоно, бэлгээ авна. Харин морь унаж чадахтайгаа болоход ахтайгаа авга, нагац нарынхаараа хэсдэг болсон. /инээв/ Тэднээр “Ямар том болоо вэ? гэж хэлүүлэх, морь унаад явах ямар их аз жаргал, баяр хөөртэй гоё гэж санана. Хөл газар хүрэхгүй хөөрч байгаа нь тэр. Харин манайх сургуульд орсноос хойш сумын төвд суудаг болсон. Тэр үед гэртээ золгочхоод багшийндаа очиж золгоно. Дунд ангид байхдаа ангийн болон хичээл заадаг багш нар, ангид хамт суудаг найзынхаараа орж золгоно доо.
- Монголчууд цагаан сараар ах дүү хамаатан садандаа “хувь” өгдөг. Хувь гэдэг нь хэн нэгэнд өгч буй хүндэтгэлийн идээний дээж хэсэг байсан. Хожмоо “хувь” нь хувьсаад бэлэг болсон тухай уншиж байлаа. Бэлгийн тухайд та юу гэж боддог вэ?
- Цагаан сараар “хувь” өгдөг үе байжээ. Тэр үеийн цагаан сараа “хувь сар” гэж нэрлэж байсныг түүхэн шастирт тэмдэглэсэн нь бий. Цаг цагийн хөгжил хувьслаар өөр нэр, ёс заншил нэмэгдэж баяжих нь зүй ёсны хэрэг. “Цаг цагаараа байдаггүй. Цахилдаг хөхөөрөө байдаггүй” гэж монголчууд цэцэлдэг шүү дээ. Цаг үеэ дагаад ах дүүсдээ, ахмадуудадаа хүндэтгэл үзүүлж, бэлэг өгөх зан үйл нь өөрчлөгдөж байна. Намайг багад лам багшдаа хадаг барьж мөргөж, золгодог байлаа. Одоо багш болоод хүн бүрд хүндэтгэл үзүүлж хадаг барьж золгодог болжээ.
Дээхэн үед ирсэн зочид золгоод сууж, хөөрөглөөд, мэндчилж аягатай цайгаа уусны дараа бэлэг сэлтгээ гаргаж дэлгээд гэрийн эзнээс эхлээд хүн бүрд барьдаг байсан юм. Одоо золгож байх үедээ ууттай бэлгээ задлалгүй барьчихдаг болоод байна. Мөнгө бариад золгоод байгаа нь бэлгээ хамт бариад байгаа хэлбэр юм байна. Эдгээрийг буруутгах аргагүй.
- Сар шинийн баяр бол бэлгэшээл шингэсэн баяр. Баярын өдрүүдээр үгийн сайныг хэлцэхийг чухалчилдаг. Үг амьтай тийм ээ?
Сар шинийн мэндчилгээний үгс нь бэлгэтэй сайхан үгс байдаг. Дүү хүн нь ахмадынхаа тохойноос нь өргөсхийн хүндэтгэл үзүүлж золгохдоо “Та амар байна уу?” гэх, хэрвээ багштайгаа золгож байгаа бол “Та амар айлдаж байна уу?” гэж мэндчилнэ. Хариуд нь “Мэнд ээ”, “Амар байна уу” гээд золгоно. Дүү хүн мөн л “Мэнд ээ” гэж хэлээд золгох үйл дуусна. Сүүлийн үед золгохдоо үнсүүлж, үнсэх үйл нэмэгдээд байна. Монголчууд саяхан болтол золгож байхдаа хэнийг ч үнсдэггүй байлаа. Одоо эргээд санахад халдвар хамгааллыг сахиж мэндчилдэг чухал мэндчилгээ байж.
Зарим залуус золгож байхдаа “Сар шинэдээ сайхан шинэлж байна уу?” гэж байх юм. Энэ нь “хөөрөглөж” байхад хэлэгдэх мэндчилгээ юм. Хөөргийг дүү хүн нь эхэлж бариад “Бие тань амархан сайн оров уу?” гэж хэлээд барина. Нөгөө хүн нь “Мэнд ээ, амар сайн оров уу?” гээд хөөргөө зөрүүлдэг. Хөөрөг аваад тамхилж байх үедээ “Та сар шинэдээ сайхан шинэлж байна уу” гэж мэндэлдэг юм. Шинэлэх гэдэг үгийн язгуур нь шинэ гэсэн үг. Шинэ жил гарлаа. Нас нэмэгдэж, шинэ настайгаа золгож шинэ боллоо. Бүх юм шинэчлэгдлээ гэсэн утга санаа байгаа юм. Зарим нь “Та шинэд амархан сайн шинэлж байна уу?”, “Мал сүрэг нь тарган сайн оров уу?”, “Сайхан хаваржиж байна уу?” гэх мэтээр мэндчилдэг. Зарим нэг хүмүүс энэ бүгдийг хурааж, “Тарган сайн оров уу?, Сайн оров уу?”гэж хэлж байх нь бий. Энэ нь зохимж муутай, агуулга нь тодорхойгүй мэндчилгээ болоод байгаа юм.
Хөөргийг барихдаа ахмад хүнийхээ хөөргийг хүндэтгэлтэй аваад өөрийн хөөргийг гарт нь бариулж байх нь түүнийг ихэд хүндэтгэж байгаа хэлбэр юм. Хөөргийг зөрүүлэхдээ харшуулахгүй байх ёстой. Өөрийн хөөрөгний толгойг суллаад жаахан дээш татах маяг үзүүлээд бусдад барьдаг. Хөөрөгний доороос чигчий хуруугаар унахаас сэрэмжлэн доороос нь түшиж бариад их л хүндэтгэлтэй өгч авалцдаг.
Хөөрөгний толгой дээр хуруугаараа дарж хүнд барьдаггүй. Толгойг доош дарж чангалах, толгой дээр нь дарж хүнд барих нь гашуудалтай байгаа юм уу, тэр хүнээ үл хүндэтгэсэн, эсвэл өөр санаатай байгааг илэрхийлсэн хэрэг болдог. Монголчуудын мэндлэх хүндлэх ёс журам нь маш их нарийн агуулгатай байдаг юм. Цагаан сараар мэндчилэхээс эхлээд бусад яриа хөөрөө нь билэг дэмбэрэлтэй сайхан үг хэлж, яриа өрнүүлдэг. Үг амьтай. Билэгдэлтэй үг биелж баяр жаргал авчирдаг ерөөл лугаа юм.
- Бас энэ өдрүүдээр цээрлэх ёсон бас байна аа. Ингэхээр өв соёлын том баяр төдийгүй хүмүүжлийн их ач холбогдолтой баяр юм шиг ээ. Тухайлбал, сар шинээр уйлах, хэрэлдэх, ширүүн үг хэлэхгүй гэх мэтчилэн.
- Хүмүүжлийн маш их ач холбогдолтой. Бусдыг хүндэтгэх хайрлах, энэрэл асралын сэтгэлийг үүсгэх, ахас ихсийг хүндэтгэх ёс зүй болон зочлох, зочлуулах мэндчилэх монголын өвөрмөц, ёс заншилд суралцдаг ач холбогдол бий. Цагаан сарын өдрүүдээр айлд зочилж очиход танихгүй зочид байвал тэдэнтэй бас золгож, мэндчилдэг. Энэ нь монгол хүн хэнийг ч хүндэлж хайрладаг сайхан сэтгэлтэй хүн гэдгээ харуулж байгаа юм. Хүүхдүүд маань таних, танихгүй хэнийг ч хүндэлж хайрладаг ёс зүйд суралцаж байгаа юм. Айлд зочилж буй хүн ёслол хүндэтгэлийн идээ зоогийг ёс журмыг бодож зооглодог. 40 наснаас доош хүн архи амсдаггүй. Түүнд архи хундагладаггүй. Цагаан сараар хүмүүс ер нь архи ууж согтуурдаггүй. Иймд ширүүн үг, хэл ам, хэрүүл үүсдэггүй. Ийм үйлээс хүн бүр цээрлэдэг. Энэ нь өөрийгөө болон бусдыг хүндэлж буй хэрэг.
Монголын цагаан сар бол ач холбогдол өндөртэй, дэлхийд бусдаас ялгарах маш их сайхан өвөрмөц соёл, ёс заншилтай юм. Бидний бахархалт, орхиж болохгүй, зайлсхийж болшгүй хүндэтгэн үзэх баяр юм.
- Ярилцсанд баярлалаа.
Өнөөдөр
Энэ сарын 25, 26, 27, 28-нд нөөцийн махны өргөтгөсөн худалдааг зохион байгуулна
2024 оны дөрөвдүгээр сарын 25, 26, 27, 28-ны өдрүүдэд 9 дүүргийн 28 байршилд нөөцийн махны өргөтгөсөн худалдааг зохион байгуулна. 2024 оны гуравдугаар сарын 11-ний өдрөөс 9 дүүргийн 375 хүнсний дэлгүүрээр нөөцийн махыг худалдаалж байсан.
Нэмэлтээр 7 хоног бүр хуваарийн дагуу өргөтгөсөн худалдааг зохион байгуулж байна гэж Улаанбаатар хотын Захирагчийн ажлын албанаас мэдээллээ.
Өнөөдөр
Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ Бүгд Найрамдах Киргиз Улсын Парламент Жогорку Кенеш-ийн дарга Н.Шакиевт бараалхав
Mонгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ Монгол Улсад албан ёсны айлчлал хийж буй Бүгд Найрамдах Киргиз Улсын Парламент Жогорку Кенеш-ийн дарга Нурланбек Шакиевт бараалхлаа.
Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ Киргиз Улсын Парламентын даргын түвшинд анх удаа хийж буй уг айлчлалд Монгол Улсын Засгийн газар өндөр ач холбогдол өгч байгааг тэмдэглээд энэхүү айлчлал нь манай хоёр улсын уламжлалт найрсаг харилцааг гүнзгийрүүлэн хөгжүүлэх, хамтын ажиллагааг бүхий л салбарт өргөжүүлэхэд чухал хувь нэмэр оруулна гэдэгт итгэлтэй байгаагаа илэрхийлэв.
Мөн Монгол, Киргизийн найрсаг харилцааг өргөжүүлэн хөгжүүлэх, эдийн засгийн агуулгаар баяжуулах зорилгоор Монгол Улсын Ерөнхий сайдын хувиар 2023 онд Киргиз Улсад анх удаа айлчилсныг дурдаад айлчлалын үр дүнд худалдаа, эдийн засаг, боловсрол, уул уурхай зэрэг салбарын хамтын ажиллагаа өргөжин хөгжиж, тэр дундаа алт цэвэршүүлэх салбарын хамтын ажиллагааны эхлэл тавигдсанд сэтгэл хангалуун буйгаа тэмдэглэлээ.
Уулзалтын үеэр талууд сүүлийн жилүүдэд хоёр улсын харилцаа, хамтын ажиллагаа эрчимжиж, улс төрийн яриа хэлэлцээ, харилцан итгэлцэл идэвхжиж байгааг онцлоод дээд, өндөр түвшний айлчлалын үеэр яригдсан асуудлуудыг бодит ажил хэрэг болгоход хүчин чармайлт гарган нягт хамтран ажиллахаа харилцан нотлов. Түүнчлэн цаашид худалдааны эргэлтийг нэмэгдүүлэх, аялал жуулчлал, боловсрол, хөдөө аж ахуй, уул уурхайн салбарын хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх, Монгол, Киргизийн харилцааны бэлгэ тэмдэг, нэрийн хуудас болсон хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн салбарт хамтарсан төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлэх боломжийн талаар ярилцлаа.
Өнөөдөр
УИХ: Энэ долоо хоногт чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар
Монгол Улсын Их Хурлын 2024 оны Хаврын чуулганы энэ долоо хоногийн /2024.04.25-26/ нэгдсэн хуралдааны тов, хэлэлцэх асуудлуудыг танилцуулж байна.
-
Тод индэр2023/04/07
Стратегийн өндөр ач холбогдолтой авто замыг хугацаанд нь дуусгахгүй бол холбогдо...
-
Тод мэдээ2020/04/13
Сөүл чиглэлийн тусгай үүргийн нислэгийг хойшлууллаа
-
Тод мэдээ2020/03/19
Зээлийн ангилал, эргэн төлөлтөд түр хугацаагаар өөрчлөлт орууллаа
-
Тод мэдээ2022/02/17
Хөгжлийн банкны зээл олголт, зориулалтын талаар мөрдөн шалгаж байна
Сэтгэгдэл