Тод мэдээ
Бизнес дэх хээл хахуулийн нөлөөллийн талаарх судалгаа

Кембрижийн Бизнесийн сургуулийн профессор Рагу Рау болон бусад судлаачдын хамтран явуулсан судалгаагаар хээл хахуульд зарцуулсан 1 доллар нь хээл хахууль өгсөн компанийн үнэ цэнийг 6-9 доллароор өсгөх хамаарал байгааг тогтоосон бөгөөд уг судалгаа нь хээл хахуулийн талаарх нийтлэг итгэл үнэмшилд эргэлзээ төрүүлээд байна.
Хээл хахууль бол дэлхийн улс орнууд болон компаниудын анхаарлын төвд байдаг нэгэн чухал асуудал. Сүүлийн жилүүдэд Сименс, ВАе систем, Локхид Мартин, Халлибуртон зэрэг үндэстэн дамнасан томоохон компаниуд төрийн албан хаагчдад хээл хахууль өгсөн талаарх мэдээллүүд гарсан. Улмаар тухайн компаниуд ихээхэн хэмжээний торгууль төлөх тохиролцоонд хүрч холбогдох хэргийг шийдвэрлэж байна.
Гэвч компаниуд хээл хахуулиас олох үр ашгийг юу тодорхойлдог вэ?
Энэ судалгаагаар хээл хахуулийн хэмжээ болон компанийн авах үр ашгийн хоорондын хамаарлыг тогтоох зорилгоор сүүлийн 40 гаруй жилд ил болсон 200 орчим хэргийг судалж үзэхэд хээл хахуульд өгсөн 1 доллар нь тухайн компанийн зах зээлийн үнэлгээг 6-9 доллароор нэмэгдүүлсэн дүнтэй байна. Энэхүү дүгнэлт нь зарим нийтлэг итгэл үнэмшлийг үгүйсгэж, мөн хээл хахуулийн хэмжээ нь хээл хахууль өгөгч компанид ирэх ашгийн хэмжээнээс хамааралтай, эсхүл хээл хахуулийн эсрэг хууль сахиулах ажиллагаа нь компаниудын олох ашгийн хэмжээг бууруулдаг гэсэг таамаглалуудыг дэмжихгүй байна.
Хээл хахууль нь хууль бус, далд үйлдэгддэгтэй холбоотойгоор өмнө нь хийгдэж байсан ихэнх судалгаанууд асуулга болон макро түвшинд авлигын төсөөллийн судалгаануудыг ашигласан байдаг. Хэдий тийм ч, эдгээр судалгаанд оролцсон компаниуд асуулгад үнэн зөв хариулахгүй байх, эсхүл авлигын төсөөлөлд хэвлэл мэдээллийн нөлөө орох боломжтой өндөр билээ.
Энэ удаагийн шинэ судалгаагаар хээл хахуулийн талаарх нийтлэг таамаглалуудыг шалгахын тулд хээл хахуулийн талаарх баримтжуулсан мэдээллийг ашиглан хээл хахуулийн үр ашгийг микро түвшинд судлахын тулд өмнөхөөс өөр арга зүйг ашигласан байна. “Менежментийн шинжлэх ухаан” сэтгүүлд удахгүй нийтлэгдэх уг судалгаагаар 40 гаруй жилийн (1975-2015) хугацаанд 60 улс оронд албан тушаалтнуудыг хахуульдсан 24 хөрөнгийн зах зээлд бүртгэлтэй 195 томоохон компанийн хээл хахуулийн мэдээллийг судалж үзсэн байна. Судалгаанд ашигласан мэдээллийг хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл, компанийн мэдэгдэл, төрийн байгууллагууд дахь баримт зэргээс гарган авсан байна.
Судалгаагаар хээл хахуульд холбогдсон томоохон гэрээний талаарх мэдэгдэл гарсан үеийн зах зээл дэх компанийн үнэ цэнийг харьцуулсан байна. Үүний үр дүнд хээл хахуульд зарцуулсан нэмэлт 1 доллар нь тухайн компанийн үнэ цэнийг 6-9 доллароор нэмэгдүүлж байгааг тогтоосон бөгөөд энэ нь хээл хахуулийн хэмжээ болон хүртэх үр ашгийн хэмжээний хооронд хамаарал байгааг илэрхийлж байна.
Жишээлбэл, 1999 онд Өмнөд Африкт сөнөөгч онгоц нийлүүлэх 2.5 тэрбум долларын гэрээний асуудлаар Британийн батлан хамгаалахын гэрээлэгч “BAe Systems” компанийн оролцсон хээл хахуулийн мэдээллийг судалж үзэхэд “BAe Systems”-ийн хувьцаа эзэмшигчид өөрийн өгсөн 1 долларын хээл хахууль тутмаас 8.3 долларын ашиг хүртсэн байна (Зах зээл дэх компанийн үнэ цэнийн өсөлтийг өгсөн хахуульд нь харьцуулсан). Энэ хэрэг олон улс орон дамнасан мөрдөн шалгах ажиллагаа явагдсаны эцэст 2010 онд хуурамч мэдүүлэг, нягтлан бодох бүртгэлтэй холбоотой асуудлаар “BAe Systems” компани нь АНУ-ын Хууль зүйн яам, Их Британийн Онц хүнд гэмт хэргийг мөрдөх газарт 400 сая долларыг төлөх тохиролцоог хийснээр эцэслэсэн байдаг.
Судалгааны дүнгээр зарим таамаглалыг шалгасан байна. Тухайлбал, хээл хахуулиас олж буй үр ашиг нь тухай улсын институцийн чанартай холбоотой эсэх талаарх таамаглалуудыг шалгахад харилцан адилгүй үр дүнтэй байв. Харин улс төрчдийн орлогын их үүсвэр нь олон нийтэд ил мэдээлэгддэг улс оронд хээл хахуулиас олох үр ашиг нь харьцангуй бага байв. Үүний эсрэг авлига өндөртэй, эсхүл ерөнхийдөө хууль сахиулах үйл ажиллагаа нь үр дүн багатай улс оронд хээл хахуулиас олох үр ашиг нэмэгдэж байв. Харин тодорхой төрлийн хээл хахуулийн эсрэг хууль сахиулах ажиллагаа явуулдаг, эсхүл дэглэмийг шинж (ардчилсан, эсхүл автократ) нь хээл хахуулиас олох үр ашигт нөлөөгүй байна.
Мөн үр ашиггүй хүнд суртлын улмаас зогсонг байдалд орсон төрийн үйлчилгээг хээл хахууль нь хурдасгаж, үр ашиггүй зардлыг бууруулж чаддаг гэсэн таамаглал ч дэмжигдсэн байна.
Тод мэдээ
УИХ: Засгийн газрын хөгжлийн баримт бичгүүдийн тайлантай танилцлаа
УИХ-ын 2023 оны хаврын ээлжит чуулганы 2023 оны гуравдугаар сарын 23-ны өдрийн үдээс хойших нэгдсэн хуралдаанаар Монгол Улсыг 2021-2025 онд хөгжүүлэх таван жилийн үндсэн чиглэлийн 2022 оны биелэлт, Монгол Улсын Засгийн газрын 2020-2024 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрийн 2022 оны хэрэгжилт, Монгол Улсын хөгжлийн 2022 оны төлөвлөгөөний гүйцэтгэлийн тайланг үргэлжлүүлэн хэлэлцлээ.
Улсын Их Хурлын гишүүн, Засгийн газрын гишүүн, Монгол Улсын Шадар сайд бөгөөд Эдийн засгийн хөгжлийн сайд Ч.Хүрэлбаатар танилцуулсан дунд болон богино хугацааны хөгжлийн баримт бичгүүдийн хэрэгжилт, гүйцэтгэлийн тайлантай холбогдуулан УИХ-ын гишүүдийн асуултаар нэгдсэн хуралдаан үргэлжилэв.
УИХ-ын гишүүн Х.Ганхуяг, Засгийн газрын тусгай 13 сан бий. Экспортыг дэмжих, импортын бараа, бүтээгдэхүүнийг өрсөлдөхүйц чадвартай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхээс бусад сангуудыг багасгах бодлого байгаа эсэх, төрийн өмчийн компаниудын хяналт тавих иргэдийн оролцоог сайжруулах талаар ямар арга хэмжээ авах вэ, Зөвшөөрлийн тухай хуулийн хэрэгжилтийг хангахад хэрхэн ажиллаж байгаа талаар асуулаа.
Ч.Хүрэлбаатар, Засгийн газрын тусгай сангуудад тухайн үеийн Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх үүрэг өгч, шалгалт орж цэгцэлсэн. Сангуудын талаар төсвийн гүйцэтгэл орж ирэх үед аудит хийгддэг учраас тодруулж асууж болно. Засгийн газрын санхүүгийн тайланг хэлэлцэх үед, эсвэл төсөв өргөн мэдүүлэх үед эдгээр санд хөрөнгө оруулалт хийх шаардлагатай эсэх талаар ярилцахад сангийн талаар тодорхой хариулт авах боломжтой.
Төрийн өмчит компаниудыг нээлттэй хувьцаат компани болгох чиглэлд ажиллах нь зөв байх гэж бодож байна. Зөвшөөрлийн тухай хуулийн хэрэгжилтийг хангахад хариуцлага тооцож, хянаж ажиллаж эхэлсэн гэв.
УИХ-ын гишүүн Г.Дамдинням, Дарханы замын бүтээн байгуулалтад 90 мянган тонн цемент орсон. Гэтэл цемент үйлдвэрлэгчдээс 126 мянган тонныг авсан байна. Өөрөөр хэлбэл, 36 мянган тонн цемент хаашаа явсан бэ, хоёрдугаарт, Дарханы арьс ширний үйлдвэрийн бүтээн байгуулалт ямархуу шатанд явж байна вэ, Засгийн газрын үйл ажиллагааны үндсэн чиглэлд төмс, хүнсний ногооны дотоодын хэрэгцээг хангана гэж заасан. Ерөнхий сайд Дархан-Уул аймгийн Орхон суманд ажиллах үеэрээ өвлийн хүлэмж, зоорь шийдвэрлэж өгнө гэсэн. Энэ ажил хэзээ хэрэгжих вэ гэж асуув.
Зам, тээврийн хөгжлийн яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга С. Батболд, 90.2 тонн цемент авч ашигласан. Гэвч 126 мянган тонн цементын асуудал өчигдөр ажлын хэсгийн хуралдааны үеэр яригдсан. Бид хянаж, шалгаж байна. Эргээд асуудлыг тодруулья гэв.
Хүнс, хөдөө аж ахуйн сайд Х.Болорчулуун, Дарханы арьс, ширний цогцолборыг хувийн хэвшлийн компани барьж байгуулж байгаад зогссон. Тус компани Хөгжлийн банкнаас зээл авч хууль бусаар зарцуулсан, мөн туслан гүйцэтгэгч компаниудын дунд маргаан үүссэн зэрэг нь хууль хяналтын байгууллагаар шалгагдаж байгаа юм байна. Холбогдох 3 яамны сайдын тушаалаар байгуулсан ажлын хэсэг газар дээр нь ажиллаж байна. Ямар ч байсан төр дэд бүтцийг гүйцэтгээд үлдсэн бүтээн байгуулалтыг хувийн хэвшлээр гүйцэтгүүлнэ гэсэн чиглэлтэй явж байна. Орхон суманд зоорийг улсаас барьж өгөх боломжгүй. Харин Хүнс, хөдөө, аж ахуйн яамнаас зоорь барьж байгуулахад хөнгөлттэй зээл олгож байгаа гэв.
УИХ-ын гишүүн Н.Сарангэрэл, өнгөрсөн хугацаанд хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжсэн нэлээн хэдэн төсөл хэрэгжсэн. Тэгэхээр хичнээн хүнийг ажлын байраар хангав, хичнээн хүнийг ядуурлаас гаргасан бэ, гэр хорооллыг дахин төлөвлөлтийн ажил сайн явахгүй байна. Яармагт гэхэд 268 га газрыг чөлөөлсөн. Гэвч иргэд нь орон сууцаа хүлээгээд удаж байна. Энэ ажлыг хэрхэн ургашуулах вэ зэрэг асуултыг асуув.
Барилга, хот байгуулалтын сайд Ц.Даваасүрэн, НИТХ-аас гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн төслийг хэрэгжүүлэхэд 28 байршилд 18843 нэгж талбайд газар чөлөөлөлт хийж, 148 мянган айлын орон сууц баригдахаар баталсан юм билээ. Өнөөдрийн байдлаар 18 байршилд 45 төсөл хэрэгжүүлж байна. Инженерийн дэд бүтэц тэр дундаа дулааны асуудал бэрхшээл учирсан учраас цаашдаа орон сууц барих хүнд болсон. Тиймээс эрчим хүчний хангамжийг нэмэгдүүлэх шинэ үүсвэрийг бүтээн босгохгүйгээр орон сууц барих боломж хязгаарлагдаж байна гэв.
Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга Г. Өнөрбаяр, 2022 онд 111 тэрбум төгрөгийг хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжиж 85 мянган иргэн хамрагдаж, 40 орчим мянган иргэний ажлын байр хадгалагдсан. 30 мянган иргэнийг ажилд зуучилсан гэсэн юм. Ийнхүү Засгийн газрын гүйцэтгэлийн хэрэгжилт, тайлантай холбогдуулан гишүүд асуулт асууж хариулт авлаа.
Тод мэдээ
ҮСХ: Эмэгтэй дэд сайдын эзлэх хувь 31.4 нэгж хувиар буурчээ
Төрийн улс төрийн удирдах түвшинд ажиллаж буй эмэгтэй албан хаагчдыг сонгуулийн жилээр авч үзвэл, 2020 онд эмэгтэй сайд 23.5 хувь, эмэгтэй дэд сайд 7.1 хувь, аймаг, нийслэлийн эмэгтэй засаг даргын орлогч 19.1 хувийг тус тус эзэлж байна.
2016 онтой харьцуулахад эмэгтэй сайдын эзлэх хувь 11 нэгж хувиар, эмэгтэй Засаг даргын орлогчийн эзлэх хувь 2 нэгж хувиар өссөн бол эмэгтэй дэд сайдын эзлэх хувь 31.4 нэгж хувиар буурчээ гэж Үндэсний Статистикийн Хорооноос мэдээллээ.
Тод мэдээ
Цахим виз олгох улсын жагсаалт шинэчлэгдэж, 99 орны иргэдэд цахим виз олгоно
Монгол Улсын Засгийн газраас “2023-2025 оныг “Монголд зочлох жил” болгон зарласантай холбогдуулан Монгол Улсын виз олгох жагсаалтад багтаж байсан Европын улсууд болон Австрали, Шинэ Зеланд зэрэг 34 орны иргэдийг визийн шаардлагаас чөлөөлсөн. Тэгвэл үүнтэй холбогдуулан цахим виз олгох улсын жагсаалт шинэчлэгдэж, 99 орны иргэдэд цахим виз олгохоор боллоо.
Тодруулбал, тухайн орны иргэд нь аялал жуулчлалын “К2”, спорт, соёл урлагийн үйл ажиллагаанд оролцох “К4” ангиллын 30 хүртэл хоногийн виз, дамжин өнгөрөх буюу 10 хоногийн “K6” ангиллын визийг цахимаар мэдүүлэх боломжтой болж байна.
Цахим виз мэдүүлэхдээ https://evisa.mn/ системд хандаж визийн мэдүүлгийг үнэн зөв, бүрэн гүйцэд бөглөж, төлбөрөө төлснөөр виз мэдүүлсэн баримт бичиг хянагдах бөгөөд хүсэлт хянагдаж зөвшөөрсөн тохиолдолд тухайн иргэний мэдээллийг агуулсан QR код хэлбэртэй цахим визийг тухайн иргэний цахим шуудангаар 48 цагийн дотор илгээх юм.
Гадаадын иргэн, харьяатын газар 2021 оны 10 дугаар сараас хойш өнөөдрийн байдлаар 9000 гаруй гадаадын иргэнд цахим виз олгосон байна.
МОНГОЛ УЛСЫН ЦАХИМ ВИЗ ОЛГОХ УЛСЫН ЖАГСААЛТ
1 |
Aлбани |
Albania |
2 |
Ангол |
Angola |
3 |
Андорра |
Andorra |
4 |
Антигуа ба Барбуда |
Antigua and Barbuda |
5 |
Армени |
Armenia |
6 |
Балба |
Nepal |
7 |
Барбадос |
Barbados |
8 |
Бахам |
Bahamas |
9 |
Белиз |
Belize |
10 |
Бенин |
Benin |
11 |
Боливи |
Bolivia (Plurinational State of) |
12 |
Босни-Херцеговин |
Bosnia and Herzegovina |
13 |
Ботсвана |
Botswana |
14 |
Бруней Даруссалам |
Brunei Darussalam |
15 |
Бурунди |
Burundi |
16 |
Бутан |
Bhutan |
17 |
Вануату |
Vanuatu |
18 |
Ватикан |
Vatican City State |
19 |
Венесуэл |
Venezuela, Bolivarian Republic of |
20 |
Вьетнам |
Vietnam |
21 |
Габон |
Gabon |
22 |
Гайана |
Guyana |
23 |
Гамби |
Gambia (Republic of The) |
24 |
Гана |
Ghana |
25 |
Гватемал |
Guatemala |
26 |
Гвиней |
Guinea |
27 |
Гвиней-Бисау |
Guinea Bissau |
28 |
Гренада |
Grenada |
29 |
Доминик |
Dominica |
30 |
Жибути |
Djibouti |
31 |
Замби |
Zambia |
32 |
Зимбабве |
Zimbabwe |
33 |
Зүүн Тимор |
Timor-Leste |
34 |
Кабо-Верде |
Cabo Verde |
35 |
Камбож |
Cambodia |
36 |
Кени |
Kenya |
37 |
Кирибати |
Kiribati |
38 |
Колумби |
Colombia |
39 |
Коморос |
Comoros |
40 |
Конго |
Congo |
41 |
Бүгд Найрамдах Ардчилсан Конго |
Democratic Republic of the Congo |
42 |
Коста-Рика |
Costa Rica |
43 |
Кот д’Ивуар |
Côte D'Ivoire |
44 |
Куба |
Cuba |
45 |
Кувейт |
Kuwait |
46 |
Лесото |
Lesotho |
47 |
Маврики |
Mauritius |
48 |
Мавритани |
Mauritania |
49 |
Мадагаскар |
Madagascar |
50 |
Малави |
Malawi |
51 |
Маршаллын Арлууд |
Marshall Islands |
52 |
Мексик |
Mexico |
53 |
Микронез |
Micronesia (Federated States of) |
54 |
Мозамбик |
Mozambique |
55 |
Молдова |
Moldova |
56 |
Монтенегро |
Montenegro |
57 |
Мьянмар |
Myanmar |
58 |
Намиби |
Namibia |
59 |
Науру |
Nauru |
60 |
Никарагуа |
Nicaragua |
61 |
Өмнөд Африк |
South Africa |
62 |
Өмнөд Судан |
South Sudan |
63 |
Палау |
Palau |
64 |
Панам |
Panama |
65 |
Папуа Шинэ Гвиней |
Papua New Guinea |
66 |
Парагвай |
Paraguay |
67 |
Руанда |
Rwanda |
68 |
Самоа |
Samoa |
69 |
Сан Марино |
San Marino |
70 |
Сан-Томе ба Принсипи |
Sao Tome and Principe |
71 |
Сейшелийн арлууд |
Seychelles |
72 |
Саудын Араб |
Saudi Arabia |
73 |
Сенегал |
Senegal |
74 |
Сент-Винсент ба Гренадин |
Saint Vincent and the Grenadines |
75 |
Сент Кристофер ба Невис |
Saint Kitts and Nevis |
76 |
Сент Люсиа |
Saint Lucia |
77 |
Соломоны Арлууд |
Solomon Islands |
78 |
Суринам |
Suriname |
79 |
Сьерра Леон |
Sierra Leone |
80 |
Тайвань |
Taiwan |
81 |
Танзани |
United Republic of Tanzania |
82 |
Того |
Togo |
83 |
Тонга |
Tonga |
84 |
Төв Африк |
Central African Republic |
85 |
Тринидад ба Тобаго |
Trinidad and Tobago |
86 |
Тувалу |
Tuvalu |
87 |
Уганда |
Uganda |
88 |
Умард Македон |
North Macedonia |
89 |
Фижи |
Fiji |
90 |
Хаити |
Haiti |
91 |
Хондурас |
Honduras |
92 |
Хятад |
China |
93 |
Экваторын Гвиней |
Equatorial Guinea |
94 |
Эль Сальвадор |
El Salvador |
95 |
Энэтхэг |
India |
96 |
Эритрей |
Eritrea |
97 |
Эсватини |
Eswatini |
98 |
Этиоп |
Ethiopia |
99 |
Ямайка |
Jamaica |
-
Тод индэр2022/10/28
Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн даргад хариу мэндчилгээ илг...
-
Өнөөдөр2020/03/27
Сөүл, Токиогоос гурван удаагийн тусгай нислэгээр 750 иргэнээ эх орондоо авч ирнэ...
-
Тод мэдээ2021/02/05
Сайд Б.Батцэцэг ОХУ-ын Гадаад хэргийн сайд С.В.Лавровтой утсаар ярив
-
Тод мэдээ2021/07/07
УИХ-ын байнгын хороодын хуралдаан болно
Сэтгэгдэл