Чөлөөт бүс
"Халхын голд байгуулсан гавьяа” киноны нээлт ирэх сарын 2-нд болно
Халхын голын байлдааны ялалтын 80 жилийн ойн баярын хүрээнд Монголын үндэсний олон нийтийн радио, телевиз, ОХУ-ын Батлан хамгаалах яамны дэргэдэх Зэвсэгт хүчний “Звезда” телевизтэй хамтран бүтээсэн Халхын голын тухай дөрвөн ангит түүхэн баримтат кино үзэгчдэд хүрэхэд бэлэн боллоо.
"Халхын голд байгуулсан гавьяа” түүхэн, цуврал баримтат ккинонд ажилласан уран бүтээлчид, баг хамт олны оролцсон хэвлэлийн хурал өнөөдөр “MNB эвент холл”-д болсон. Тус хэвлэлийн хуралд МҮОНРТ-ийн Ерөнхий захирал, "Халхын голд байгуулсан гавьяа” төслийг санаачлагч, Ерөнхий продюсер Л.Нинжжамц, “Халхын голд байгуулсан гавьяа” төслийн Гадаад харилцаа хариуцсан продюсер Д.Цэцэгдэлгэр, продюсер Д.Ганчимэг, гүйцэтгэх продюсер О.Отгонжаргал, найруулагч Н.Чингис, редактор А.Ариунбаатар, ХХЕГ-ын зөвлөх хурандаа, төслийн зургийн дарга, хилийн зөвлөх Д.Баасанжаргал, БХЭШХ-ийн Цэргийн түүх судлалын төвийн дарга, хошууч, төслийн түүхийн зөвлөх Т.Сүхбаатар нар оролцлоо.
ОХУ, Монголын Засгийн газар хоорондын хамтын ажиллагааны форум өнгөрсөн оны есдүгээр сард ОХУ-ын Эрхүү хотноо зохион байгуулагдсан. Энэ үеэр Халхын голын түүхэн ялалтын 80 жилийн ойг тэмдэглэн өнгөрүүлэх, хамтарсан арга хэмжээ зохион байгуулах хэлэлцүүлэг өрнөсөн. Тухайн үед Монголын үндэсний олон нийтийн радио, телевизийн Ерөнхий захирал Л.Нинжжамц хойд хөршийн Батлан хамгаалах яамны дэргэдэх Зэвсэгт хүчний “Звезда” телевизтэй хамтран ажиллах санал тавихад “Звезда” телевизийн удирдлага таатай хүлээн авсан билээ.
Ийн МҮОНРТ-ийн Ерөнхий захирлаар ахлуулсан баг өнгөрсөн хоёрдугаар сарын 21-25-нд тус телевизэд зочилж, Хамтран ажиллах санамж бичигт гарын үсэг зурсан бөгөөд Халхын голын ялалтын 80 жилийн ойн хүрээнд хамтран ажиллах төслүүдээ зөвшилцсөн. Түүнчлэн өнгөрсөн тавдугаар сарын 5-12-нд МҮОНРТ-ийн Ерөнхий захирал Л.Нинжжамц, Программын нэгдсэн хэлтсийн дарга М.Эрдэнэбат, Гадаад харилцааны хэлтсийн дарга Д.Цэцэгдэлгэр нар ОХУ-ын нийслэл Москва хотноо албан томилолтоор ажиллах үеэрээ хойд хөршийн Батлан хамгаалах яамны дэргэдэх Зэвсэгт хүчний “Звезда” телевизтэй хамтран бүтээх дөрвөн ангит баримтат кино болон телевизийн дөрвөн цуврал нэвтрүүлгийн төслийг албан ёсны гэрээ хийж, баталгаажуулсан юм.
Дээрх кино төслийн хүрээнд өнгөрсөн зургаадугаар сард Монгол, ОХУ-ын 35 уран бүтээлчийн бүрэлдэхүүнтэй хамтарсан баг таван хэсэгт хуваагдан 11 хоногийн зураг авалт хийсэн. Тухайлбал, Халх голын тухай баримтат, уран сайхны киноны баг хамт олон буюу Монгол, Оросын уран бүтээлчид 21 хоногийн хугацаанд Улаанбаатар - Хэнтий - Баян-Овоо - Талын хөндлөн - Баян-Овоо - Чингис хот - Баянтүмэн - Дорнод - Буйр нуур –Халх гол –Чойбалсан хот – Чингис хот- Улаанбаатар чиглэлд нийтдээ 3300 орчим км зам туулж, баримтат болон уран сайхны зураг авалт хийсэн. Хамтарсан, түүхэн, цуврал баримтат кино төслийн постпродакшны ажлууд ОХУ-ын нийслэл Москва хотноо хийгдсэн бөгөөд орчуулга болон дуу оруулалт МҮОНРТ-д хийгдэж байна.
Халхын голын байлдааны үеийн түүх, болсон үйл явдал, Монгол-Зөвлөлтийн дайчдын халуун амь бүлээн цусаа урсгасан баатарлаг гавьяаг орчин үеийн кино, техникийн ололтыг ашиглан мөнхжүүлсэн дээрх кино төслийг МҮОНРТ-ийн ерөнхий захирал Л.Нинжжамц санаачилж, Ерөнхий продюсероор ажилласан бөгөөд Монголын талаас продюсероор Д.Ганчимэг, Д.Цэцэгдэлгэр, гүйцэтгэх продюсероор О.Отгонжаргал, найруулагчаар Н.Чингис, редактор А.Ариунбаатар, зургийн дарга, хилийн зөвлөхөөр Хил хамгаалах ерөнхий газрын зөвлөх, хурандаа Д.Баасанжаргал, түүхийн зөвлөхөөр Батлан хамгаалах эрдэм шинжилгээний хүрээлэнгийн Цэргийн түүх судлалын төвийн дарга, хошууч Т.Сүхбаатар, зураачаар А.Баяраа, хувцасны зураачаар Д.Батмөнх, зураглаачаар Б.Чинбат, тайзны зураачаар М.Даваасүрэн, Э.Мөнх-Эрдэнэ тэргүүтэй уран бүтээлч ажилласан. Харин хойд хөршөөс зэвсэгт хүчний “Звезда” телевизийн ерөнхий найруулагч А.И.Кременецкий, найруулагч А.Ю.Архипов, гүйцэтгэх продюсероор Ю.А.Замоложинская, А.В.Корчагина, зохиолчоор А.С.Зацепина, ерөнхий зураглаачаар А.А.Оганесян, ерөнхий зураачаар Т.Асатуров нарын уран бүтээлч оролцсон.
“Халхын голд байгуулсан гавьяа” киноны эхний ангид Халхын голын байлдаан эхлэхийн өмнөх үеийн дэлхийн тэргүүлэгч гүрнүүдийн улс төр эдийн засгийн ашиг сонирхол, геополитик, бие биенээ тагнан турших ажиллагаанууд, Японы Алс Дорнодод довтлон орох нууц төлөвлөгөө, Баргууд болон хятадууд, атаман Семёновын цагаантны үлдэгдлийг Япончууд тагнан турших, хорлон сүйтгэх ажиллагаандаа хэрхэн ашигласан зэргийг өгүүлнэ. Харин дараагийн ангид дайны эхэн үеийн Монгол, Зөвлөлтийн цэргүүдийн байдал үйл ажиллагаа, Халхын гол, Буйр нуурын агаарын тулалдааны нөхцөл байдал, Баянцагааны нуруун дахь танкийн тулалдаан, ЗХУ-ын баатар Яковлёвын тухай, шархтнуудыг хэрхэн эмчилсэн талаар гарна. Түүнчлэн сүүлийн хоёр ангид Халхын голын шийдвэрлэх тулалдааны тухай, дайралтыг хэрхэн амжилттай болгосон хийгээд цус асгаруулсан тулалдаан, Монгол, Зөвлөлтийн цэргүүдийн байгуулсан баатарлаг гавьяа, дайнаас төрсөн баатрууд, Халхын голын дайн дэлхийн хоёрдугаар дайнтай хэрхэн холбогдож байгааг харуулах юм.
.jpg)
Чөлөөт бүс
Олон улсын боксын холбооны Ерөнхийлөгч өнөөдөр Монголд ирнэ
2021 оны Боксын насанд хүрэгчдийн эрэгтэйчүүдийн ДАШТ 10 сарын 25-наас 11 сарын 6-ны өдрүүдэд Сербийн Белград хотноо зохион байгуулагдсан.
Тус тэмцээнд МБХ-ны дэд ерөнхийлөгч Ц.Бат-Энх, М.Баянмөнх тэргүүтэй удирдлагууд оролцож, МБХ-ны гадаад харилцааг тэлж, өргөжүүлэх чиглэлээр олон уулзалт хийсэн билээ.
МБХ-ны хувьд ОУБХ-ны ерөнхийлөгч Умар Кремлевтэй уулзалт зохион байгуулж, Монгол улсад айлчлахыг урьсан. ОУБХ-ны ерөнхийлөгч МБХ-ны урилгыг хүлээн авч, өнөөдөр манай улсад хүрэлцэн ирэх гэж байна. Тэрээр 19 цаг 40 минутад “Чингис хаан” нисэх онгоцны буудалд өөрийн зөвлөх болон ОУБХ-ны төлөөлөгчдийн хамт ирнэ.
Монгол улсад хоёр хоногийн хугацаатай айлчлах бөгөөд МБХ-ны удирдлагуудтай уулзалт зохион байгуулахаас гадна Маргааш буюу 11 сарын 12-ны өдөр “Ган” спорт төвд МБХ-ны баг тамирчдын бэлтгэлтэй танилцаж хэвлэлийнхэнд нээлттэй мэдээлэл өгнө.
Ташрамд сонирхуулахад, ОУБХ-ны ерөнхийлөгч Умар Кремлевийн хувьд 2020 оны 12 сарын 12-ны өдөр ОУБХ-ны ерөнхийлөгчөөр сонгогдсон.
Түүний хувьд тамирчдын амжилтын үнэлэмжийг нэмэгдүүлэх зорилго тавин ажиллаж буй юм. Энэ жилийн хувьд ДАШТ-ийг өндөр шагналын сантай зохион байгуулж чадсан юм.
ДАШТ-д жин тус бүрд түрүүлсэн тамирчин:
Алт-100.000 ам.доллар
Мөнгө-50.000 ам.доллар
Хүрэл-20.000 ам.доллар тус тус олгосон юм.
Чөлөөт бүс
“Товчхондоо” кинотой холбоотой сонирхолтой 10 баримт
2. “Өрийн дэвтэр” влог 2021 оны 2 дугаар сарын байдлаар 80 гаруй айлын өрийг тэглэсэн байна.
3. “Товчхондоо” нь Монголдоо анх удаа инээдмийн жанрыг монолог форматаар хийсэн бүтээл юм.
4. Тус бүтээл нь ирэх жилдээ багтаж олон ангит бүтээл болохоор төлөвлөгдөж байгаа гэсэн шүү. Удахгүй дэлгэцийн бүтээл болж үзэгчдийг байлдан дагуулна гэдэгт итгэлтэй байна.
5. Гол дүрүүдийн нэг болох жүжигчин Туяа-гын дүрийг анх дуучин Хишигдалайгаар тоглуулахаар ярилцаж байсан гэсэн шүү.
6. ТОБИ дүрийг үзэгчдийн хамгийн хайр татсан дүр гэж онцолжээ.
7. ТОБИ нохойд дуу оруулсан хүн бол +17 цувралаараа олонд танигдсан жүжигчин Лхагвацэрэн юм.
8. “Товчхондоо” инээдмийн контентын найруулагчаар Ц. Амартүвшин ажилласан. Түүнийг “37-р Точка”, “Аз жаргалын шок”, “In da house”, “Зүрхний хилэн”, “Фракц” зэрэг бүтээлүүдээр нь бид сайн мэдэх билээ.
9. “Товчхондоо” инээдмийн контент нь зөвхөн IPTV болон SkyGO, Looktv зэрэг OTT-д зориулсан бүтээл юм.
10. Инээдмийн жанрыг монолог хэв маягаар бүтээсэн бүтээлүүд Украин болон Франц улсуудад маш их дэлгэрсэн байдаг байна.
Чөлөөт бүс
Сэхээний орон дээр хэвтэж байгаа эрчим хүчний салбар
- БНХАУ оршин суугчдынхаа цахилгааныг хязгаарлаж, хүнд үйлдвэрүүдийнх нь үйл ажиллагаа зогсох эрсдэлтэй тулгарсныг CNN агентлаг мэдээлэв.
- Энэтхэг улсад нүүрс ховордож өнөөдрийн байдлаар нүүрс түлдэг 135 цахилгаан станцын 63 нь ердөө ганц өдрийн нөөцтэй үлдээд байна. Энэтхэгийн Эрчим хүчний захиргааны төвийн мэдээлснээр 17 цахилгаан станц огт нөөцгүй болжээ. Нүүрсний хомсдолд орсон эдгээр цахилгаан станцууд тус улсын 70 орчим хувийг эрчим хүчээр хангадаг байна.
- Солонгосын Цахилгаан эрчим хүчний компани есдүгээр сарын 23-нд цахилгаан эрчим хүчний үнийг сүүлийн найм орчим жилийн хугацаанд анх удаа нэмнэ гэдгээ мэдэгджээ.
- ОХУ-ын хийн экспорт буурч, салхин станцууд нь салхи нөөцөлж чадахгүй байгаа нь Европын эрчим хүчний хямралд нөлөөлж байна гэж мэргэжилтнүүд үзэж байна.
- Их Британид л гэхэд эрчим хүчний үнэ нэмэгдсэний улмаас хэд хэдэн ханган нийлүүлэгч хаалгаа барихад хүрчээ.
- Бразилын өрхүүдийн төлөх эрчим хүчний төлбөр нэмэгджээ.
- Пакистан, Бангладеш зэрэг улс түлш авах боломжгүй болж эдийн засгийн хувьд зогсоход ч хүрч болзошгүй байна. Пакистанд байгалийн шингэрүүлсэн хийн нөөц бүрдүүлэхэд шаардлагатай зардлаас үүдэн улс төрийн маргаан үүсээд байгаа бөгөөд сөрөг хүчний улстөрчид төрийн өмчит импортлогчийн худалдан авалтыг нарийвчлан шалгахыг шаардаж байна.
- Америкийн Аж үйлдвэрийн эрчим хүчний хэрэглэгчдийн холбоо хийн нөөц хэвийн хэмжээнд эргэн очих хүртэл экспортыг бууруулах хүсэлтийг Эрчим хүчний яаманд тавьсан нь хилийн чанадад үүсээд буй хомсдолыг улам дордуулж магадгүй байна.
Монголд Эрчим хүчний хэрэглээ огцом өсчээ
Өнгөрсөн 2020 онд Монгол Улс 7.1 тэрбум кВт.ц эрчим хүч үйлдвэрлэж, ОХУ болон БНХАУ-аас нийтдээ 1.7 тэрбум кВт.ц цахилгаан эрчим хүч импортоор авсан байна. Импортын эрчим хүчний 80 хувийг буюу 1.4 тэрбум кВт.ц цахилгаан эрчим хүчийг Оюутолгой ХХК нь БНХАУ-аас импортоор авчээ. Судалгаанаас үзэхэд Монгол Улсын эрчим хүчний суурилагдсан хүчин чадал 2018 онд 118 МВт-аар, 2019 онд 25 МВт-аар, 2020 онд 65 МВт-аар, 2021 онд 124 МВт-аар нэмэгдсэн байна. Гэвч үүнийг дагаад хэрэглээ ч бас өссөн байна. Өмнөх жилүүдэд цахилгаан эрчим хүчний хэрэглээ жилд 5-6 хувиар өсдөг байсан бол 2021 онд 13 хувиар өссөн гэдэг тоо баримтыг Диспетчерийн Үндэсний төвөөс өгч байна.
Өвлийн сар гараагүй, эрчим хүчний оргил ачааллын үе эхлээгүй байхад цахилгаан эрчим хүчний хэрэглээ өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад 13 орчим хувиар огцом өсч, 100 гаруй МВт-аар нэмэгдсэн нь өнөөдөр эрчим хүчний салбарынхны хувьд “түгшүүрийн харанга” дэлдэж байна. Үүнээс харахад дэлхий нийтийг хамраад байгаа эрчим хүчний хямрал Монголчуудыг ч бас тойрохгүй, дайрах нь гэсэн болгоомжлол төрж байгаа юм.
Насны доройтолд орсон техник тоног төхөөрөмж
Өнгөрсөн оны арванхоёрдугаар сард эрчим хүч, дулаан, хий, усны үнийг төрөөс даах шийдвэр гарсан. Үүний дараа хэрэглээ огцом өсч зарим газруудад цахилгаан эрчим хүчний хязгаарлалт хийх хүртэл арга хэмжээ авч байсныг бид мэднэ. Тэгвэл энэ өвлийн хэрэглээ өмнөх оныхоос улам л нэмэгдэх нь тодорхой байна. Дулааны цахилгаан станцууд, дамжуулах, түгээх байгууллагууд энэ ачааллыг хэрхэн давах вэ гэдэг асуулт гарч ирж байна. Харамсалтай нь бас л сайн мэдээ эндээс дуулахгүй. Өнөөдөр гал зулгуулж байгаа дулааны цахилгаан станцуудын насжилт 35-60 жил, дамжуулах, түгээх шугам сүлжээний насжилт 32-62 жил, шугам сүлжээний 40 орчим хувийнх нь ашиглалтын хугацаа дуусчээ. Өөрөөр хэлбэл аль социализмын үеийн тоног төхөөрөмж, техник хэрэгслийг бид ашиглаж, засч сэлбэж, амь торгоож гал залгаж байна гэсэн үг. Монголчуудын ганц найдвар, амь зуулга болсон “ДЦС-4” ТӨХК хамгийн залуу үйлдвэрүүдийн нэг. Гэвч тус үйлдвэрийн Зуухны экран хоолойг 1997 онд сольжээ. Энэ экран хоолойн ажиллах нормт хугацаа 100 000 цаг. Гэвч өнөөдөр 114 180 цаг ажиллаж байна. Энэ бол ганцхан жишээ. “Ашиглалтын хугацаа нь дууссан, ажиллах боломжгүй гэдэг дүгнэлт гарсан маш олон техник, тоног төхөөрөмж өнөөдөр эрчим хүчний салбарт үүргээ гүйцэтгэж байгаа. Энэ хэрээр эрчим хүчний аюулгүй найдвартай ажиллагаа алдагдаж байна. Засвар, шинэчлэлийн ажлуудыг бүрэн гүйцэт хийж чадахгүй байгаагаас нэг хэрэглэгчид ногдох тасалдлын давтамж 20-30 хувиар нэмэгдэж байна” гэж Эрчим хүчний инженерүүдийн холбооны тэргүүн Р.Ганжуур бидэнд ярьж байсан юм.
Үнэ цэнэтэй хэрнээ үнэ тарифтаа чөдөрлүүлсэн эрчим хүч
Монголд зарагдаж байгаа хамгийн хямд бараа бүтээгдэхүүний нэг нь эрчим хүч. Тодруулбал 1 кВт.ц цахилгааны үнэ дунджаар 175 төгрөг. Өнөөдөр 175 төгрөгөөр бид захын дэлгүүр ороод ганц хайрцаг шүдэнз ч авч чадахгүй. Хоёрхон жилийн өмнө 50 төгрөгөөр зарагддаг байсан нэг хайрцаг орос шүдэнз өнөөдөр дэлгүүр, ТҮЦ-нд 200 төгрөг. Бид 175 төгрөгөөр ганц иштэй чихэр ч авч чадахгүй. “Чупа чупс” гэдэг иштэй чихрийн үнэ гэхэд л 250-450 төгрөг байгаа. Гэвч Монголчууд эрчим хүчний үнийг үнэтэй байна гэж маргадаг. Үнэгүй байх ёстой гэж боддог. Ихэнх улс төрчид хямд үнээр бөөн бөөнөөр нь зарж байгаа нүүрсээ өөрсдөө шатааж эрчим хүч гаргаж авах хэрэгтэй гэж том том илтгэл, лоозон бичдэг. Харамсалтай нь эрчим хүч гэдэг өөрөө нарийн шат дамжлагатай, үйлдвэрлэлийн асар өндөр зардалтай гэдгийг ихэнх нь мэддэггүй, мэдсэн ч ярихыг хүсдэггүй. Эрчим хүчний үйлдвэрлэл гэдэг нүүрсний уурхайн хөрс хуулалтаас эхэлдэг. Уурхайн хөрсийг хуулж, нүүрс гаргаж авч, вагонд ачиж, төмөр замаар тээвэрлэж станцууд дээр буулгаж, эрчим хүч үйлдвэрлэн дамжуулах шугамаар дамжуулж, тэрийг нь хэрэглэгч рүү түгээдэг. Нэг кВт.ц эрчим хүчний үнэ буюу 175 төгрөгөнд дээрх бүхий л зардал, ажилчдын цалин хөлс, нийгмийн даатгал, орлогын татавар шимтгэл бүгд багтсан байдаг. Тиймээс өнөөдөр эрчим хүчний салбар үнэ тарифандаа чөдөрлөгдөж, урагш хөгжиж чадахгүй байгааг бүгд ярьж байна.
“ДЦС-4” ТӨХК-ийн захирал Ү.Төмөрхуяг “Сүүлийн үед хөрөнгө санхүүтэй холбоотой томоохон хүндрэлүүд тулгарч гарч ирж байгаа. Манай дулааны IV цахилгаан станц нийт нийлүүлж байгаа эрчим хүчний 60 гаруй хувийг энергиэрээ нийлүүлдэг атлаахамгийн бага үнээр эрчим хүчээ борлуулдаг. Монголдоо хамгийн бага өртөгтэй нийлүүлэгч гэсэн үг. Дулааны цахилгаан станцуудын зардал байнга өсч байна. Татвар, шимтгэл, валютын ханш, нүүрс тээврийн зардал, төмрийн үнэ огцом нэмэгдлээ. Зардал өсч байгаа учраас бидэнд бүтээгдэхүүнийхээ үнийг ч бас нэмэгдүүлэх шаардлага тулгардаг. Хөрөнгө мөнгөнөөс шалтгаалан бүрэн засвар үйлчилгээ хийх, техник тоног төхөөрөмжөө шинэчлэх нь битгий хэл сүүлийн үед Хөгжлийн банкнаас авсан зээлээ ч төлж чадахгүйд хүрээд байна” хэмээн ярьж байна.
Монгол Улсын эрчим хүчний үнийг гадаад орнуудын үнэтэй харьцуулахад хоѐр хөрш болон ОХУ, БНХАУ-ын цахилгааны үнээс дунджаар 20-60 хувиар, бусад хөгжилтэй орнуудаас 3-5 дахин хямд байдаг гэнэ. Мөн Монгол Улсын нэг өрхийн сарын хэрэглээний 6 орчим хувийг эрчим хүчний төлбөр эзэлдэг гэдэг тооцоог Үндэсний Статистикийн хорооны судалгаа харуулж байна.
Эрчим хүчний салбар сэхээний орон дээр байна
Хүнээр бол Монгол Улсын эрчим хүчний салбар ядарч туйлдсан өвчтөн шиг болжээ. Эрчим хүчний цохилох зүрх нь болж байгаа дулааны станцууд ачааллаа даахаа байж, судас шөрмөс нь болсон дамжуулах, түгээх сүлжээ элэгдэж хуучирч мууджээ. Гол амин тэжээлийг нь залгуулж байгаа нүүрсний уурхайнууд хөрс хуулалтын алдагдалтай, өртгөөсөө бага үнээр нүүрсээ станцуудад нийлүүлж байна. Хэрэглээ өсч, өсөн нээмэгдэж байгаа эрчим хүчний хэрэглээг станцууд хангаж чадахгүй болж ОХУ-аас авдаг эрчим хүчний чадлаа нэмэгдүүлэхээр албаны хүмүүс хэлэлцэээрийн ширээний ард сууж байгааг ч зарим эх сурвалж нуухгүй байна. Эрчим хүчний салбарыг эдгээх ганц зүйл бол хөрөнгө оруулалт. Ядаж бодит өртөгтөө хүрдэг үнэ тариф энэ салбарт байж байж, уурхай, станц, дамжуулах түгээх сүлжээ хэвийн үйл ажиллагаа явуулах нөхцөл бүрдэх нь. Үнэндээ Монголчууд бид тун удахгүй эрчим хүчний хямралд өртөхөөр байна гэдгийг мэргэжлийн хүмүүс анхааруулсаар байна.
