Тод мэдээ
Корпорацийн авлигын талаар судалгаа хийх шаардлага их байна
Эх сурвалж: promarket.org
Сүүлийн арван жилд корпорацийн авлигын хэргүүдийн дуулиан тасралтгүй гарч байна. Гэвч авлигын талаархи ихэнх судалгаанууд төрийн байгууллагын үйл ажиллагаанд чиглэсэн байдаг. Сүүлийн үед хийгдсэн нэгэн шинэ судалгаагаар корпорациудын авлигын талаархи судалгааг нэгтгэж, илүү их анхаарал хандуулах шаардлагатай байгаа чиглэлийг тодорхойлсон.
Корпорацийн авлига нь бизнест итгэх итгэлийг бууруулж, өрсөлдөөнт зах зээлийн хэвийн ажиллагаанд саад учруулж болзошгүй, шийдвэрлэгдээгүй асуудал болсоор байна. Сүүлийн хэдэн жилд Айрбас (Airbus), Голдман Сакс (Goldman Sachs), Мак Кинсий (McKinsey), Новартис (Novartis), Сийменс (Siemens), Ролс Ройс (Rolls Royce) зэрэг корпорацийн удирдлага авлигын хэрэгт холбоотой болохыг олж илрүүлсэн. Энэ бүгдээс дүгнэхэд сүүлийн үед корпорацийн авлигаас урьдчилан сэргийлэх тухайд ахиц бага гарсан боловч харин ийм хэргийг илрүүлэхэд ахиц дэвшил илүү сайн гарсан байна.
Ковид-19 цар тахлын үр дагавар болон түүнээс үүдсэн эдийн засгийн хямралтай холбоотойгоор авлигын хэргүүд цаашид илэрч, томоохон дуулиан дэгдэж болзошгүй гэж бид үзэж байна. Уоррен Буффет 2001 онд Беркшир Хэтэуэй корпорацийн хувьцаа эзэмшигчдэд зориулан илгээсэн захидалдаа дурдсанаар "Далайн түрлэг татрах үед л хэн нүцгэн сэлж байгааг олж мэдэж болно". Эдийн засаг сайн байх үед бизнесийн хүрээний зохисгүй үйлдлийг нуун дарагдуулах боломж их байдаг. Тухайлбал авлигач удирдлага өөрсдийн ёс зүйгүй үйлдлээ нуухад нь эдийн засгийн нөхцөл байдал тус болж байдаг. Харин эдийн засгийн уналт, эдийн засгийн удаашрал зэрэг нь уг зохисгүй үйлдлийг илрүүлэн гаргах боломжийг олгож байдаг. Жишээлбэл, 2008 оны санхүүгийн хямралын үр дүнд Мадофын хөрөнгө оруулалтын шуугианыг илрүүлэх боломж бүрдсэн байдаг. Үнэхээр ч сүүлийн 20 жилийн хугацаанд гарсан корпорацийн авлигын хамгийн том дуулианыг эдийн засгийн уналтын дараа бүгд мэдсэн байдаг. Үүний нэг жишээ нь Энрон (Enron), Волдком (WorldCom) корпорациудын хэрэг юм.
Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр гарсан мэдээлэл төдийгүй судалгаа шинжилгээний ажилд ч төрийн байгууллагын үйл ажиллагааны авлигыг илүү их анхаарсан байдаг. Европын Комиссын 2017 оны тайланд “ЕХ-ны бизнес эрхлэгчдийн 37 хувьд авлигын улмаас бэрхшээл тулгарсан” гэж дурдсан.
Дэлхийн банкны мэдэгдсэнээр "аливаа бизнесийн үйл ажиллагааг авлигын түвшин багатай улсаас авлигын түвшин дунд эсвэл авлига өндөртэй улсруу шилжүүлэхэд авлигын үр нөлөө нь 20 хувийн татвар ногдуулж байгаатай дүйцэхүйц болох нь тогтоогджээ." Гэхдээ түгээмэл ажиглагддаг нэг асуудал бол ёс зүй муутай корпораци авлигыг хүлээн зөвшөөрөхөд бэлэн байдаг явдал юм. Европын Комиссоос 2014 онд бизнес эрхлэгчдийн дунд явуулсан судалгаагаар 60 хувь нь хээл хахууль өгөх болон танилын харилцааг ашиглавал төрийн зарим үйлчилгээг авахад илүү хялбар болдог гэж хариулжээ. Тиймээс бодит байдал дээр авлига нь ихэнхдээ төсөөлж байгаагаас ч илүү төвөгтэй байдаг.
Энэхүү судалгаагаар бизнес дэх авлигын талаар одоогоор хийгдсэн судалгааны ажлуудыг нэгтгэн дүгнэж, корпорацийн авлигыг тусдаа нэг төрлийн авлига гэж хүлээн зөвшөөрч, цаашид судлах хэрэгтэй гэж үзсэн. Иймээс корпорацийн авлигыг “корпорацийн төлөөлөл болсон эсвэл корпорацийн үр өгөөжийг хүртэгч албан тушаалтан өөрийн эрх мэдлийг зохисгүй байдлаар ашиглах явдал юм” гэж тодорхойлж, авч үзсэн.
Холбогдох судалгааны ажилд үндэслэн корпорацийн авлигын дөрвөн үндсэн хандлагыг тодорхойлсон. Үүнд: 1) авлигыг үүссэн нөхцөл байдлын хувьд хамгийн зохистой шийдэл гэж үзэх хандлага; 2) авлигыг тогтсон практик гэж үзэх хандлага; 3) авлигыг соёлын хэм хэмжээ гэж үзэх хандлага; 4) авлигыг ёс зүйн алдаатай үйлдэл гэж үзэх хандлага.
Бизнесийн сургуулийн судлаачид корпорацийн талаар гүн гүнзгий мэдлэгээ ашиглан корпорацийн авлигын талаарх ойлголтыг боловсруулбал зохицуулах байгууллагууд, корпорацийн удирдлагууд болон корпорацийн авлигын асуудлыг шийдвэрлэхийг зорьж буй бусад хүмүүст ач холбогдолтой байх болно гэж энэхүү судалгаанд дүгнэсэн. Тиймээс корпорацийн авлигын талаар ойлголтыг бий болгохын тулд дээрх сэдвийг судлах нь нэн чухал юм.
Авлигын талаарх сүүлийн үеийн судалгаануудын үр дүнд авлигын шалтгаан, түүнээс урьдчилан сэргийлэх асуудалд чиглэгдсэн байдаг. Үүний зэрэгцээ одоо хийгдэж буй судалгаанууд засгийн газрын авлигын асуудалд төвлөрч байна. Төрийн байгууллага дахь авлигын судалгааны ихэнх нь авлигад өртөж байгаа үйл ажиллагааг илүү хялбаршуулах, төрийн албан тушаалтанд зохисгүй урамшуулал олгох, эсвэл төр, хувийн хэвшлийн хоорондох хил хязгаарыг ямар нэгэн байдлаар ашиг олох зорилгоор ашиглах асуудалд чиглэгддэг. Харин эдгээр төрлийн авлигыг судлахдаа корпорацийн удирдлагын оролцох оролцоонд анхаарал хандуулдаггүй.
Цаашилбал, авлигын томоохон тохиолдлууд том, жижиг аль аль нь пүүсүүдийн дотор болон тэдгээрийн хооронд гардаг. Тиймээс корпорацууд дахь авлигын асуудалд анхаарлаа хандуулах нь засгийн газрын авлигатай тэмцэх ажлыг нөхөх, авлигыг ерөнхийд нь ойлгох чухал хэтийн төлөв юм. Тиймээс аж ахуйн нэгжийн авлигын асуудалд анхаарлаа төвлөрүүлэх нь онцгой чухал бөгөөд засгийн газар болон корпорацийн авлига хоёулаа эрх мэдэл, албан тушаал бүхий хүмүүсийг эрх мэдлээ хэтрүүлэн ашигласан хэрэгт татан оролцуулдаг тул хүчирхийлэл үйлдэгдэж буй нөхцөл байдал үндсэндээ өөр өөр байдаг.
Корпорацийн авлигын хэргүүд дийлэнхдээ том, жижиг корпорациудын дотоодод эсвэл тэдгээрийн хооронд гарсан байдаг. Тиймээс корпорацийн авлигын асуудалд анхаарлаа хандуулахын тулд авлигын тухай ерөнхий ойлголтыг тодорхойлж, тэр дундаа төрийн байгууллага дахь авлигатай тэмцэх ажлыг ойлгож мэдэх хэрэгтэй. Корпорацийн болон төрийн байгууллагын аль алиных нь хувьд авлига нь албан тушаалтан эрх мэдлээ урвуулан ашиглаж байгаа явдал юм.
Төрийн үйл ажиллагаа нь байгууллагын соёл, цалин урамшууллын систем, засаглал, логикийн хувьд корпорациас ялгаатай байдаг тул авлигын боломж, авлигад автсан шийдвэр гаргах байдал, авлигын практик зэрэг нь эрс ялгаатай байдаг. Корпораци өрсөлдөөний дарамттай тулгардаг бөгөөд энэ нь удирдах албан тушаалтнууд авлига авахад нөлөөлж болзошгүй юм. Хүчтэй өрсөлдөөний улмаас корпораци өрсөлдөгчдөө ялах зорилгоор авлигыг дэмждэг.
Эцэст нь дүгнэхэд корпорацийн авлига нь бизнесийн байгууллагууд, тэдгээрийн хөрөнгө оруулагчид, төр засагт туйлын сөрөг нөлөөтэй байдаг тул энэ нь нийгэмд шууд нөлөө үзүүлж болох томоохон асуудал юм. Корпорацийн авлигыг төрийн байгууллага дахь авлигатай адилхан авч үзэх ёстой боловч корпорацийн онцлогоос шалтгаалан ихээхэн ялгаатай байж болох бөгөөд улмаар үүнд засгийн газрын авлигатай тэмцэх арга замыг ашиглахад тохиромжгүй байж болзошгүйг анхаарах хэрэгтэй.
Тод мэдээ
А.Амартүвшин: 2026 онд 50 мянган өрх, 2027 онд 65 мянган өрхийг хийн түлшний хэрэглээнд шилжүүлнэ
Галлагааны улирал эхэлж буйтай холбоотойгоор шахмал түлш, хагас коксон шамхал түлш болон хийн түлш, дулаалгын талаар нийслэлийн Засаг даргын нийгмийн салбар, ногоон хөгжил болон агаар, орчны бохирдлын асуудал хариуцсан орлогч А.Амартүвшин мэдээлэл өглөө.
Тэрбээр “Есдүгээр сарын 15-ны өдрөөс эхлэн 400 орчим цэгт шахмал түлш борлуулж эхэлсэн. Харин аравдугаар сарын 1-ний өдрөөс эхлэн сайжруулсан түлш болон хагас коксон түлшийг хамтад нь борлуулж эхлэх бөгөөд иргэд өөрсдийн сонголтоор худалдан авах боломжтой. Ингэснээр иргэд харьцуулж хэрэглэн, дүгнэлтээ хийх боломжийг олгож байна. Энэ жилийн тухайд иргэд туршилтын гурван сарын хугацаанд “HOTULA” аппликейшн болон “Сайн” карт ашиглан түлш худалдан авна. “HOTULA” аппликейшн нь хэрэглэгч өөрийн худалдан авсан түлш, зарцуулалт, үлдэгдлээ шууд хянах боломжийг олгож, өрхийн хэрэглээг ил тод, хэмнэлттэй болгох давуу талтай. Харин арванхоёрдугаар сарын 15-аас эхлэн “Сайн” картын системийг бүрэн халж, зөвхөн аппликейшны систем рүү шилжинэ. Энэхүү аппликейшныг ашиглах боломжгүй айл өрх, хэрэглэгчид иргэний үнэмлэхийнхээ QR кодоор түлшээ худалдан авч болох юм. Нийслэлийн Түлш хэрэглэгчдэд үйлчлэх төв 24 цагийн турш үйл ажиллагаа явуулж, угаарын хийн болзошгүй эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх ажлыг эрчимжүүлсэн. Нийслэлийн хэмжээнд түлш хэрэглэгч бүх өрхийг энэ онд багтаан нэгдсэн удирдлагын системд холбож дуусгах бөгөөд угаарын аюул бүртгэгдсэн өрхөд 5-7 минутын хугацаанд очиж, нөхцөл байдлаас шалтгаалан эмнэлгийн тусламж зэрэг арга хэмжээг авна.
Мөн энэ жил 306 мянган тонн хагас коксон түлшийг хэрэглээнд нийлүүлэхээр төлөвлөсөн бөгөөд энэ нь агаарын бохирдлыг 45-50 хувиар бууруулах тооцоо гараад байна. Үүнээс гадна Гандан, Телевиз, Дэнжийн 1000 орчмын буюу Баянгол, Чингэлтэй дүүргийн 5000 өрхийг бүрэн дулаалж, хийн түлшний хэрэглээнд шилжүүлнэ. Эдгээр хийн түлшний хэрэглээнд шилжиж буй 5000 өрх нь 22 цэгт хийн түлшээ цэнэглүүлэх байдлаар ашиглана. Аюулгүй байдал болон чанарын хүрээнд дэлхийн брэндүүд болох “Haier”, “Hisense” компаниудтай хамтран хийн түлшний инженерчлэлийг шийдэж байна. Ирэх жилд 50 мянган өрх, дараагийн жилд нь 65 мянган өрхийг хийн түлшний хэрэглээнд шилжүүлэх төлөвлөгөөг гаргаад байна” гэлээ.
Өнөөдрийн байдлаар нийслэлийн хэмжээнд 172 мянган өрх галлагаа хийж байгаа бөгөөд 2028 он гэхэд 100 гаруй мянган өрхийг хийн түлшинд бүрэн шилжүүлэх юм. НҮБ-ын Хүүхдийн сан, нийслэл, дүүрэг, хороодын албан хаагчид болон цагдаа, онцгой байдлын албан хаагчид хийн түлшний аюулгүй ашиглалтын сургалтыг явуулна. Хийн түлшийг сурталчлах, хэрэглээнд нэвтрүүлэх үүднээс галлагааны улирлын есөн сарын хугацаанд 900 мянган төгрөгийн хөнгөлөлтийг олгох зэрэг төлөвлөлт хийгдэх аж.
Мөн хагас коксон нүүрсний үйлдвэр байгуулах судалгааны ажил үргэлжилж байгаа бөгөөд гэрээ байгуулагдсанаас хойш 14-16 сарын хугацаанд үйлдвэрийг ашиглалтад оруулах боломжтой гэв. Тодруулбал, хоёр жилийн хугацаанд иргэдийн түлшний хэрэглээг багасгасны дараа хагас коксон түлшийг дулааны болон цахилгаан станцууд ашиглах юм.
Тод мэдээ
Хүннү хотын дэд бүтцийн бүтээн байгуулалтын ажлууд үргэлжилж байна
Улаанбаатар хотын 2040 оны хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөний дагуу нийслэлийн төвлөрлийг сааруулах, бүс нутгийн тэнцвэртэй хөгжлийг хангах зорилгоор Төв аймгийн Сэргэлэн сумын 31 мянган га газарт Хүннү хотыг байгуулахаар төлөвлөсөн.
Тус хотод 150 мянган хүн оршин суух бөгөөд 80 мянган ажлын байр бий болно гэж тооцоолж буй.
Мөн их, дээд сургууль, оюутны хотхон, төр захиргаа болон тээвэр логистикийн нэгдсэн цогцолбор байгуулж, эдийн засгийн чөлөөт бүс байхаар төлөвлөж байна.
Хүннү хотын дэд бүтцийн барилга угсралтын ажил өнөөдрийн байдлаар дараах байдлаар үргэлжилж байна. Тодруулбал,
- Цахилгаан хангамжийн ажил 86 хувь;
- Ус хангамжийн ажил 80 хувь;
- Үерийн хамгаалалтын сувгийн ажил 75 хувь;
- Мэдээлэл холбооны сүлжээний ажил 65 хувь;
- Ариутгах татуургын ажил 10 хувь;
- Дулаан хангамжийн ажил 10 хувийн гүйцэтгэлтэй байна.
Тод мэдээ
АТГ: Мөрдөн шалгах ажиллагаанд 941 хэрэг шалгагдаж байна
Авлигатай тэмцэх газрын Мөрдөн шалгах хэлтэс 2025 оны есдүгээр сарын 8-14-ний өдрүүдэд гэмт хэргийн шинжтэй 95 гомдол, мэдээллийг шалгав.
Үүнээс 9 гомдол, мэдээлэлд хэрэг бүртгэлтийн хэрэг нээх, 13 гомдол, мэдээлэлд хэрэг бүртгэлтийн хэрэг нээхээс татгалзах, 2 гомдол мэдээллийг харьяаллын дагуу шилжүүлэх саналтайгаар прокурорт шилжүүлсэн бөгөөд одоогоор 71 гомдол, мэдээллийг хянан шалгаж байна.
Түүнчлэн эрүүгийн 969 хэрэгт мөрдөн байцаалтын ажиллагаа явуулснаас 11 хэргийг шүүхэд шилжүүлэх, 14 хэргийг хаах, 2 хэргийг харьяаллын дагуу шилжүүлэх саналтай прокурорт хүргүүлж, 2 хэргийг нэгтгэн шалгаж байна. Мөрдөн шалгах ажиллагаанд одоогоор 941 хэрэг шалгагдаж байна.
Эрүүгийн болон хэрэг бүртгэлтийн 3 хэрэгт нийт 13 объектод нэгжлэгийн ажиллагаа явуулж, хэрэгт ач холбогдол бүхий нотлох баримтуудыг хураан авлаа гэж АТГ-аас мэдээллээ.
