Үр хүүхдүүд нь эцэг, эх өвөг дээдсийнхээ оршуулж нутаглуулсан газрыг өнө удаан олон жил эргэж тахиж аргадаагүйгээс болж аж амьдрал нь тэгшрэхгүй, өвчин зовлон ороох байдал их тохиолддог. Энэ талаар Бусдад Туслахуй Анагаах Ухааны Манба Дацан хийдийн зурхайч, Анагаах ухааны магистр Д.Сайнсайханаас тодруулсан юм.

- “Шинжээ” буюу “Алтан сав”-ыг нээхийн тухайд хэнд хандах ёстой вэ? Энэ нь ямар учиртай билээ.
- Шинжээ гэдэг нь үхэгсдийн зурхай гэсэн үг. Судрыг нь “Алтан сав” гэж нэрлэдэг ба монголчууд Алтан сав, Шинжээ гэж ярьцгаадаг шүү дээ. Үүнийг хэн бүхэн нээхгүй энэ номын эрх авшиг авсан Зурхайч мэргэжилтэй хүн нээдэг. Энэ шинжээ буюу үхэгсдийн зурхайг нь зөв сайн гаргах нь маш чухал бөгөөд өнгөрсний дараах хамгийн түрүүний зурхай. Түүний дараа хойдохыг нь өгөх ёс бий. Гэхдээ хойдохыг тусгай тарни номын хүчийг бясалгасан лам уншина. Тодруулбал, сайн төрөлд төрүүлэхийн тухайтад Ботид буюу хойдохыг тусгайлан уншдаг. Төвөдөөр хүний биеийг лүй гэж байгаа юм. Орчуулбал үлдэгдэл гэсэн үг л дээ. Тэгэхээр хүн өнгөрөхөөр сүнс нь 49 хоногтоо төрлөө олдог бол бие нь үлддэг. Биеийг нь шинжээнд гарсны дагуу ном ёсоор оршоож, сүнсийг нь сайн төрлийг олох, үлдэж байгаа ар гэрийнхэнд нь хойшид гарах муу үр дагаврыг засах ач холбогдолтой зурхай юм.

- Шинжээ нээхэд ямар онцгой ёс жаяг байдаг вэ?
- Гандангийн настай гавж багш нар маань “Шинжээг нээе гэж шамддаггүй амьтны тус” хэмээн нээдэг. Бас шинжээг нь нээгээд, хойдохыг нь хамт авдаггүй ёс байсан. Харин шинжээг өөрөө нээгээгүй өөр хүний хойдох ирэхэд өргөл барьцыг гэрийнхээ хатавчинд хаяулж авч уншдаг ёсыг хардаг байлаа.  Энэ нь эртний уламжлал юм.

- Оршуулах буюу гаргах өдрийн тухай хэлж өгөөч?
- Монголчууд өдрийг голчилдог ард түмэн. Хүний төөрөг, хувь заяаг зурахад ч өдөр маш чухал гэж үздэг. Тиймээс өнгөрсөн хүнийг гаргах өдөр маш чухал байдаг.
Шинжээнд гаргах өдрийг ч мөн адил анхаардаг. Ерөнхийд нь бол даваа, лхагва, баасан гарагт гаргадаг гэж ойлгодог ч, донш буюу дөрвөн хоосон өдрийн зурхайн дагуу тухайн хүний жилээс шалтгаалж нарийн тооцдог.

- Донш гэж юуг хэлээд байна вэ?
- Доншийг Монголын эм, зурхайг үндэслэгч Ламын гэгээний ёс жаягийн дагуу гаргадаг уламжлалтай. Донш гэдэг нь товчхондоо ямар жилтэй хүнийг ямар өдөр оршуулж болохгүй өдрийг заадаг. Жишээлбэл:
Гахай, хонь, нохой жилтэй өнгөрсөн хүнийг туулай, луу өдөр гаргахгүй.
Хулгана, луу, бич жилтэй хүнийг хонь, морь өдөр гаргахгүй.
Бар, морь, туулай жилтэй хүнийг хулгана, үхэр өдөр гаргахгүй.
Тахиа, үхэр, бич жилтэй хүнийг гахай, нохой, тахиа өдөр гаргахгүй. Хэрвээ энэ нь 1, 3, 5 дахь өдөр буюу нийтээрээ гаргадаг өдөр нь оршуулж таарвал өвчин зовлон, үхэл хагацал гарна гэж сударт тэмдэглэсэн байдаг.

- Буруудвал айхтар үр дагавартай байх нь ээ?
- Амьдрал дээр харахад мэдлэг дутмагаас алдаа гаргаад байна уу гэж хардаг. Хүмүүс “Манайхаас нэг хүн өнгөрснөөс хойш жил бүр ах дүүгээс маань хүн нас бараад байна” гэж ирнэ л дээ. Хэдийгээр 100 хувь үүнээс ганцхан холбоотой гэж хэлэхгүй ч, энэ нэг том нөхцөл нь болоод байх үндэстэй байгаа юм.

- Өөр анхаарах зүйл юу байгаа харагддаг вэ?
- Бас өнгөрсөн хүний хоногийг буруу тоолдог нийтлэг алдаа харагддаг. Өнгөрсөн өдрөөс нь нэг гэж тоолоод байдаг. Хоног гэдэг нь өдөр, шөнө нийлж 24 цаг буюу хулгана цагаас гахай цаг хүрч байж нэг хоног болдог шүү дээ. Тиймээс өнгөрсөн мөчөөс нь биш, дараагийн өдрийн яг тэр мөчид нэг хоног гэж тоолох ёстой. Жишээлбэл, өдрийн 12 цагт хүн нас барсан бол маргааш өдрийн 12 цагт нэг хоног болно гэсэн үг. Гэтэл хүмүүс өнгөрсөн өдрийг нь “нэг”, маргаашийг нь “хоёр” гээд тоолчихдог. Ингэснээр шид буух өдөр, 21, 49 хоног нь буруу болчихож байгаа юм. Мөн 49 хоног хураахад заавал тэр өдөр нь хураахгүй өмнө нь юмуу хойно нь өнгөрсөн хүний сайн өдөр нь байвал хурааж болдог.

- Өөр анхааруулж хэлмээр зүйл юу анзаарагддаг вэ?
- Монголчууд бид өмнө, хойд төрөл байдгийг мэддэг учраас буян хийхийг чухалчилдаг. Гэхдээ сүүлийн үед ажиглахад буяны ажил үйлийн цайллага, идээ ундаа, хөшөө дурсгалд нь илүү анхаардаг болж. Хүнд муу хэлүүлэхгүй, хүнээс дутахааргүй гэж бодоод гэж ярьцгаах юм билээ. Үнэндээ энэ бол өөрсдийнхөө сэтгэлийг дэвтээх гэсэн л бодол. Бас нутаг усанд нь оршуулна гэж хол замд гарцгаадаг. Багш дээдсүүд маань өнгөрсөн хүн очихыг хүссэн газраа шидээрээ маш түргэн очдог гэж айлддаг байлаа.
Өөр нэг зүйл нь өнгөрсөн хүний газрыг авахад илүү чухалчилж олон хүн явж газар лусыг савдагийг аргадаж, зөв сайн газар сонгосноор өнгөрсөн хүний хойд төрөл, үлдэж байгаа ар гэрийнхэн үр хүүхэд нь өөдлөн сайн явдаг байсан гэдэг. Ялангуяа эцгийн газрын замын доор бас буруу газар тавихыг маш их цээрлэдэг байсан уламжлалтай. Гэтэл одоо эсрэгээрээ ганц, хоёр хүн явж газрыг сонгоод, оршуулганд нь түүнээс олон хүн явдаг болчихож.

-Ярилцсанд баярлалаа.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүх Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Гучин гуравдугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 8 дахь хэсгийг тус тус үндэслэн УИХ-ын 2025 оны 95 дугаар тогтоолд бүхэлд нь хориг тавилаа.

Хориг тавьсантай холбогдуулан Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга А.Үйлстөгөлдөр, Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн нарийн бичгийн дарга А.Бямбажаргал нар мэдээлэл хийлээ.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн хоригийг бүрэн эхээр нь хүргэж байна.

“Тогтоолд хориг тавих тухай

Монгол Улсын Их Хурлаас Монгол Улсын Ерөнхий сайдыг огцруулах тухай 95 дугаар тогтоолыг 2025 оны 10 дугаар сарын 17-ны өдөр баталж, тухайн өдрийн 14 цагт ёсчлон Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Тамгын газарт ТГ-01/1202 дугаар албан бичгээр ирүүлсэнтэй танилцлаа.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Гучин гуравдугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 8 дахь хэсгийг тус тус үндэслэн Монгол Улсын Их Хурлын 2025 оны 95 дугаар тогтоолд дараах үндэслэлээр бүхэлд нь хориг тавьж байна.

Нэг. Монгол Улсын Их Хурлын шийдвэр, үйл ажиллагаа Үндсэн хуульд бүрнээ нийцсэн байвал зохино.  

Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Дөчин гуравдугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Улсын Их Хурлын гишүүдийн дөрөвний нэгээс доошгүй нь Ерөнхий сайдыг огцруулах саналыг албан ёсоор тавибал Улсын Их Хурал гурав хоногийн дараа хэлэлцэж эхлэн арав хоногийн дотор шийдвэрлэнэ. Улсын Их Хурлын нийт гишүүний олонхи уг саналыг дэмжсэн бол Ерөнхий сайдыг огцруулах тухай Улсын Их Хурлын тогтоол баталсанд тооцож, …”, мөн Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуулийн 101 дүгээр зүйлийн 101.4 дэх хэсэгт “Улсын Их Хурлын нийт гишүүний олонх Ерөнхий сайдыг огцруулах саналыг дэмжсэн бол Ерөнхий сайдыг огцруулах тухай тогтоол баталсанд тооцно.” хэмээн тус тус заасан байна.

Дээрх заалт ёсоор Улсын Их Хурлын гишүүдийн анх тавьсан санал буюу “Ерөнхий сайдыг огцруулах санал”-ыг дэмжих эсэхээр Улсын Их Хурал санал хурааж шийдвэрлэх ёстойг Үндсэн хууль болон Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуульд салаа утгагүйгээр тусгажээ.

Гэтэл 2025 оны 10 дугаар сарын 17-ны өдөр Улсын Их Хурлын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар Ерөнхий сайдыг огцруулах эсэх асуудлыг хэлэлцэхдээ Улсын Их Хурлын гишүүдийн албан ёсоор тавьсан саналаар биш Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны “Ерөнхий сайдыг огцруулахыг дэмжээгүй” гэсэн саналаар санал хураан хэлэлцэн шийдвэрлэсэн байна.

Энэ нь Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Нэгдүгээр зүйлийн 2 дахь хэсгийн “Ардчилсан ёс, шударга ёс, … үндэсний эв нэгдлийг хангах, хууль дээдлэх нь төрийн үйл ажиллагааны үндсэн зарчим мөн.”, түүнчлэн Үндсэн хуулийн Далдугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Үндсэн хуульд хууль, зарлиг, төрийн байгууллагын бусад шийдвэр, нийт байгууллага, иргэний үйл ажиллагаа бүрнээ нийцсэн байвал зохино.” хэмээх заалтыг тус тус зөрчих нөхцөлийг бий болгосон байна.

Хоёр. Хууль дээдлэх төрийн үйл ажиллагааны үндсэн зарчим зөрчигдсөн байна.

Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Хорин долдугаар зүйлийн 6 дах хэсэгт “Улсын Их Хурлын чуулганы нэгдсэн . . . хуралдааныг гишүүдийн олонх нь хүрэлцэн ирснээр хүчинтэйд үзэж, Үндсэн хуульд өөрөөр заагаагүй бол хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонхын саналаар асуудлыг шийдвэрлэнэ.”, Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-т “Хуралдааныг гишүүдийн олонх хүрэлцэн ирснээр хүчинтэйд тооцно.” хэмээн тус тус заасан.

Мөн Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.2-т “Нэгдсэн хуралдаан долоо хоног бүрийн пүрэв, баасан гарагт 10.00-13.00, 14.00-18.00 цагт хуралдана. Гишүүд өглөө 09.00 цагаас эхлэн ирцэд бүртгүүлж, хуралдаанаар асуудал хэлэлцэхэд бэлтгэнэ. Товлосон асуудлыг ажлын цагт багтаан хэлэлцэж дуусаагүй бол хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонхын саналаар хуралдааны цагийг сунгаж болно.” хэмээн хуульчилсан байна.

Гэтэл 2025 оны 10 дугаар сарын 16-ны өдрийн пүрэв гарагийн 09.00 цагаас эхлэн Улсын Их Хурлын гишүүд ирцэд бүртгүүлж эхэлсэн байх боловч 2025 оны 10 дугаар сарын 16-ны өдөр хуралдааны ирц бүрдээгүй байна. Улмаар 2025 оны 10 дугаар сарын 17-ны өдөр буюу баасан гарагийн нэгдсэн хуралдааны ирцийг шинээр бүрдүүлэлгүйгээр пүрэв гарагийн ирцийг үргэлжлүүлэн тооцож Улсын Их Хурлын чуулганы нэгдсэн хуралдаан хуралдаж шийдвэр гаргажээ.

Энэ нь Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.2-т “Нэгдсэн хуралдаан долоо хоног бүрийн пүрэв, баасан гарагт 10.00-13.00, 14.00-18.00 цагт хуралдана. Товлосон асуудлыг ажлын цагт багтаан хэлэлцэж дуусаагүй бол хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонхын саналаар хуралдааны цагийг сунгаж болно.” гэх хуулийн заалтыг зөрчсөн байна.

Өөрөөр хэлбэл Улсын Их Хурлын чуулганы нэгдсэн хуралдаан хуралдах хүчин төгөлдөр ирц бүрдээгүй байхад чуулганы нэгдсэн хуралдааныг сунган хуралдаж шийдвэр гаргасан нь Чуулганы дэгийн тухай хуулийг илт зөрчсөн байна.

Энэ нь Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Нэгдүгээр зүйлийн 2 дахь хэсгийн “ хууль дээдлэх нь төрийн үйл ажиллагааны үндсэн зарчим мөн.”, мөн Хорин долоодугаар зүйлийн 6 дахь хэсэгт “Улсын Их Хурлын чуулганы нэгдсэн … хуралдааныг гишүүдийн олонх нь хүрэлцэн ирснээр хүчинтэйд үзэж, Үндсэн хуульд өөрөөр заагаагүй бол хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонхын саналаар асуудлыг шийдвэрлэнэ…” гэж заасныг зөрчсөн хэмээн үзэж байна.

Монголын ард түмний үнэт зүйл, хүсэл зоригийн илэрхийлэл болсон Үндсэн хууль дээдлэх зарчим зөрчигдөх нь Монгол Улсын тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдал, үндэсний аюулгүй байдал, ард түмний эв нэгдэл, улс орны хөгжил дэвшил, гадаад, дотоод нэр хүнд, төрийн байгууллын дархлаа, улс үндэстний нэгдмэл байдалд ноцтой хохирол учруулах аюултайг Улсын Их Хурлын эрхэм гишүүд Та бүхэнд онцгойлон сануулж байна.

Иймд Монгол Улсын Их Хурлын 2025 оны 10 дугаар сарын 17-ны өдрийн 95 дугаар тогтоолд тавьсан энэхүү хоригийг зохих хууль тогтоомжид заасны дагуу хэлэлцэн шийдвэрлэх нь зүйтэй” гэжээ.

Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийн 77 дугаар зүйлд заасны дагуу Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн шүүгч бус гишүүнийг Улсын Их Хурал нээлттэйгээр нэр дэвшүүлж, сонгон шалгаруулсны үндсэн дээр томилгооны сонсгол хийж томилохоор заасан тул эдгээр албан тушаалд тавих шаардлага хангасан иргэнийг нэрээ дэвшүүлэхийг урьж байна.

Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн шүүгч бус гишүүнд нэр дэвшигч нь Шүүхийн тухай хуулийн 76 дугаар зүйлийн 76.3-т заасан дараах шаардлагыг хангасан, Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн гишүүнээр ажиллаж байгаагүй Монгол Улсын иргэн байна:

1.хууль зүйн өндөр мэргэшилтэй;

2.эрх зүйч мэргэжлээр 10-аас доошгүй жил ажилласан;

3.төрийн алба хаах насны дээд хязгаарт хүрээгүй;

4.сүүлийн таван жил шүүгчээр ажиллаагүй;

5.сүүлийн таван жил улс төрийн албан тушаал болон улс төрийн намын удирдах албан тушаал эрхэлж байгаагүй;

6.эрүүгийн хариуцлага хүлээж байгаагүй.

Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн шүүгч бус гишүүнд тавих шаардлага хангасан иргэдээс дараах баримт бичгийг 2025 оны 10 дугаар сарын 20-ны өдрийн 17:30 цаг хүртэл хугацаанд ажлын цагаар биечлэн, эсхүл шуудангийн илгээмжээр, түүнчлэн цахим шуудангаар /PDF болон Word форматаар тус тус/ хүлээн авна:

1.нэр дэвших тухай хүсэлт, түүний хавсралт /“Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн болон Шүүхийн сахилгын хорооны шүүгч бус гишүүнийг сонгон шалгаруулах журам”-ын хоёрдугаар хавсралтаар баталсан загварын дагуу бичиж гарын үсэг зурсан байх/;

2.төрийн албан хаагчийн анкет /гарын үсэг зурсан байх/;

3.иргэний үнэмлэхийн хуулбар;

4.нийгмийн даатгалын дэвтрийн хуулбар, эсхүл түүнтэй адилтгах баримт бичиг;

5.эрх зүйн бакалаврын, эсхүл түүнээс дээш боловсролын зэргийн дипломын хуулбар;

6.хууль зүйн өндөр мэргэшилтэй гэдгийг нотлон харуулсан үйл ажиллагааны талаарх баримт;  

7.эрх зүйч мэргэжлээр 10-аас доошгүй жил ажилласныг нотлох баримт;

8.хүсэлт гаргагчийн талаарх тодорхойлолт;

9.Шүүхийн тухай хуулийн 76.3-т заасан шаардлагыг хангасныг нотлох бусад баримт.

“Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн шүүгч бус гишүүнийг сонгон шалгаруулах журам”-ын хоёрдугаар хавсралтаар баталсан “Нэр дэвших тухай хүсэлт”-ийн загварыг Word файлаар татаж авна уу.

“Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн болон Шүүхийн сахилгын хорооны шүүгч бус гишүүнийг сонгон шалгаруулах журам” түүний хавсралтуудын /линк байна/ линкээр унших боломжтой.

Холбоо барих:

Лавлах утасны дугаар /ажлын цагаар/: 51-262727

Баримт бичиг цаасаар хүлээн авах хаяг:

Төрийн ордон, Хууль зүйн байнгын хороо, 276 тоот өрөө

Баримт бичиг файлаар хүлээн авах цахим шуудангийн хаяг: bayarsaikhanb@parliament.mn

 

МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН

ХУУЛЬ ЗҮЙН БАЙНГЫН ХОРОО