Бидэнтэй нэгдэх

Тод индэр

Физикийн багш, магистр Ж.Тунгалаг: Ажлаа хүлээлгэж өгөөд л ОМИС-ийн оюутан болсон доо

Огноо:

,

Сэтгүүлч:

Сургуулийн амьдрал. Өртөө гэлтэй ч юм уу. Нэг хэсэг нь төгсөж, дараагийнх нь шинээр элсээд л... Жил бүр сургуульд маань ярианд “өдмөөр” элсэгчид суралцахаар ирнэ. Тэдний нэг бол Оточ Манрамба их сургуулийн 2-р курсийн оюутан, Физикийн багш, магистр Ж.Тунгалаг байгаа юм. Өнгөрсөн жилийн тухайд шинэхэн оюутан учраас хойшлуулаад байсан ярилцлагаа энэ удаад бид хийлээ. Ямартаа ч Дэлхийн болон Монголын багш нарын баярын өдрөөр уулзсандаа баяртай байна. Ингээд  Ж.Тунгалаг багшийнхаа "Шинэ оюутны шинэхэн амьдрал"-аас сонирхсоноо хуваалцаж байна.
 
- Урилга хүлээн авсанд баярлалаа. Үнэндээ тантай ярилцахаар “онилоод” нэг жил өнгөрлөө. Товчхондоо дасах хугацааг хүлээсэн гэх үү дээ. Өнгөрсөн энэ нэг жил хэрхэн өнгөрөв.
- Оюутны эхний жил бодсоноос их ачаалалтай байсан ч харвасан сум мэт өнгөрчээ. Ажлын ширээнээс оюутны ширээнд шилжихэд нээрээ л дасах гэж хэсэг хугацаанд самгардсаан. Сургалтын төлөвлөгөө, багш нарын заах арга барил, хичээлийн зохион байгуулалт нь миний мэдэхээс тэс өөр, өвөрмөц байсан.
Билгүүн номч Б.Ринчен гуайгаас нэг залуу “Олон хэл сурахад толгой их өвдөнө биз” гэж асуухад нь “Үгүй ээ хүүхээ, бөгс л их өвддөг юм даа” гэсэн үгийг биеэр мэдэрсэн дээ. Шантраагүй ч нэлээд ядарсанаа нуугаад яах вэ. Ангийн болон хичээл заасан багш нар маань бүгдээрээ эмчийн хувиар үзэж оношлож, эмчилсэний хүчээр эхний жилээ давсан. Эрүүл мэнд сайжраагүй бол шантарч мэдэхээр байлаа даа.
- Одоо бол шантрахааргүй болжээ дээ. 
- Тийм ээ. Сургуульд элсэхийн өмнөхөн надад хэд хэдэн ажлын байр, өндөр цалин санал болгоход сурахаа хойшлуулдаг ч юм билүү гэж бодож үзсээн. Гэтэл нэг чухал юмнаас хоцорчих мэт мэдрэмж төрөөд сурах чиглэлээ гол болгоод сэтгэл шулуудсан. Шийдвэрээ гаргаад хамгийн түрүүнд аав, ээждээ хэлсэн. Аав минь “Миний охин чадна. Хоёулаа даян дэлхийд алдаршина аа” гэхэд нь би маш их баярласан. Гэхдээ хүний л эх эцэг хойно далдуур санаа зовоостой. Ямар сайндаа л ээжид нууцаар “Энэ маань чаддаг л байгаа даа” гэж хэлсэн байх вэ. Харин ээж 100 мянган төгрөг өгөөд “Миний охин шинэ хувцас аваарай, ангийн чинь хүүхдүүд бүлтийтлээ гоёод, мөнгөтэй ирсэн байгаа даа” гэж билээ. Ээжийнхээ өгсөн мөнгөөр цагаан халад авсан. Төгсөтлөө өмсөнө дөө. 1-р курст орой болгон даалгавар хийгээд суухаар хань минь “Чи ингэж өөрийгөө зовоох хэрэг байна уу? Мэддэг чаддаг ажлаа хийвэл амар биш үү. Ажилд авах газар олон байна шүү дээ” гэж байсан ч одоо бол их дэмжинэ. Хүүхдүүд маань ч ялгаагүй.
- Шинэ оюутны амьдрал хэрхэн эхэлж байв даа. Хичээлийн анхны өдөр...Ямар санагдсан бэ? 
- Анх 7 настай сургуульд орсноос хойш 50 жил боловсролын байгууллагатай амьдралаа холбосон миний хувьд 9-р сарын 1 бол баярын өдөр шүү дээ. Энэ өдөр нээлтдээ оролцоод, багш нартайгаа танилцаад л тарах байх гэж бодсон. Гэтэл хамба багш, хоёр  туслах багшийн хамтаар  найман цагийн хичээл орж, төвөд хэлний бүх үсгээ заасан. Хичээл тарахад нэлээн их даалгавартай харьж, шөнөжин сууж хийж байлаа. Оюутны мэдэх ёстой агуулгын шимийг хураангуйлж сурах бичгийг боловсруулах, шимийг дутаалгүй цээжлүүлж тогтоолгодог арга зүйн давуу талыг тэр үед сайн ойлгоогүй ч сонирхлыг эрхгүй татсан. Үнэндээ “Сайн байна уу, миний нэр Тунгаа” гээд л төвөдөөр яриад эхэлнэ гэж бодсон. Тэгсэн багш нар шууд л төвөд эх сурвалжийг тайлбарлан орчуулаад, бичүүлж цээжлүүлэхээр нь гайхаад, ингэж заалгаад би хэл сурах болов уу гэж эргэлзсэн. Ер нь манай сургалтын уламжлал нь багшийг шүтэж, багшаас сонсон хөтлүүлж, өөрөө бясалган, эрдмийг өөриймшүүлэх цогц үйл явц гэдгийг өнгөрсөн нэг жилд биеэр туулж мэдлээ.
- Багын эмч болох мөрөөдөлтэй байсан юм болов уу гэж таамаглаж байна.  
- ЕБС-ийн 9-р ангид байхдаа УБ хотын (тэр үед улсын олимпиад болдоггүй байсан) химийн олимпиадад байр эзлээд одоогийнхоор АШУҮИС-д суралцах урилга авч байв. Гэхдээ би аймхай, ялангуяа цус хараад ухаан алдчихдаг болохоор эмч болохоос татгалзсан. Ингээд багш нар, аав ээжийнхээ санал нэгдсэн сонголтоор МУИС-ийн физикийн ангид элсэн суралцан, онолын физикээр мэргэшиж төгссөн. Ажил, мэргэжилдээ дуртай болохоор  тасралтгүй тууштай ажилласаар тэтгэвэрт гарсан. Үргэлжлүүлээд ажиллах боломжтой хэдий ч эмч болохын тулд дахин сурахыг чухалчилж ажлаа хүлээлгэж өгөөд л оюутан болсон доо. Энэ бол гэнэтийн шийдвэр байгаагүй. Нэлээн хэдэн жилийн өмнөөс бодож, төлөвлөсөн зүйл. Тэтгэвэртээ гараад уламжлалт анагаах ухааны чиглэлээр сурна гэж ярихад хүмүүс итгээгүй байх л даа. Тэгээд оюутан болчихсон чинь зарим нь эргэлзэж, гайхаж байсан ч хавьгүй олон хүн баяр хүргэж, надаас урам зориг авснаа хэлэхэд талархан хүлээж авсан. Нэг багш маань “Бодоод байсан чинь чи зөв сонголт хийжээ, би чамаар л эмчлүүлнэ шүү, сайн сураарай” гэсэн. Багш маань үе үе ярьж, мэнд мэддэг нь надад үүрэг хариуцлагыг минь тасралтгүй сануулах зорилготой байх. Саяхан чамаас нэг зөвлөгөө авъя гээд ярихаар нь “Багш аа, би зөвлөгөө өгөх, хүн эмчлэх болоогүй шүү дээ” гэсэн чинь “Зүгээр ээ, тэр болтол би дажгүй, чи сайн сураадах, би ганцхан чамаар л эмчлүүлнэ” гээд утсаа тасалсан. /инээв/

- Яагаад Оточ Манрамба гэж...
- “Манба Дацан” хийдийг байгуулах үеэс нь Д.Нацагдорж хамба багшийн үйл хэргийн тухай сонсож, мэддэг байв. Аав, ээжийгээ үзүүлж, эмчлүүлэх болсноор илүү танил болж, тус эрдмийг нь хүртэн, талархан биширдэг болсон. Би 2006 оноос БМИҮЗ-д их, дээд сургуулиудын байгууллагын магадлан итгэмжлэлийг хариуцаж ажиллах болсноор бусад сургуулийн нэгэн адил ОМИС-тай ажил хэргийн холбоотой байж, сургуулийн үйл ажиллагааны талаар бүхий л мэдээллийг авдаг байлаа. Тэр үеэс Г.Одонцэцэг захиралтай танилцан, эхлээд ажил хэргийн дараа нь найз нөхдийн харилцаатай болж, УАУ-ы талаар гайхамшигтай зүйлүүдийг сонсож, ном бүтээлийг нь шимтэн уншиж, хүндэтгэн биширдэг болсон. Харин одоо багш шавийн барилдлагатай улс боллоо. Хамгийн гол нь өндөр настай аав, ээжийг минь эмчилж, илааршуулж, өвчингүй урт наслуулсан болохоор хоёр багш, мөн шавь нарт нь талархаж бишрэх болсон юм даа. Эднийг хараад өөртөө болон бусдад туслах ийм сайн эмч болох сон гэж мөрөөдөөд, ОМИС-д татагдсан. Уламжлалт анагаахын салбарын мундаг эмч, мэргэжилтнүүд ОМИС хамгийн зөв сонголт гэж намайг дэмжсэн нь бүүр таатай.
-Ингэхэд таны бага нас хаана өнгөрсөн бэ? Дурсамжаар хөглөгдөж, хөөрхөн түүх сөхөхөд бас л гоё шүү.
- Бага нас одоогийнхоор Натур төвийн хавьцаа, хуучнаар бол Цагаан хуаран гэж газар өнгөрсөн. Айлын отгон охин болохоор гэрт хийх ажил бага. Ихэнх цагаа дугуйлан, секцэнд явж, найзуудтайгаа тоглож өнгөрөөнө. Сансарын үйлчилгээний төвийн номын сан, кино театр нь шинэ тохилог, гудамж талбай цэвэрхэн, сайхан тохижилттой байж. Сансарын номын сан гэрээр ном олгоно оо. Нэг удаа өвдөөд авсан номоо аваачиж өгч чадаагүй. Тэгсэн номын санч эгч ээжтэй ирж уулзаад учрыг нь ойлгож, тор дүүрэн ном аваад ирэх нь тэр. Түүнээс хойш хэд хэдэн удаа гэрээр үйлчлээд “Одоо энэ номыг унш“ гэж зааж зөвлөсөөр би номын хорхойтон болсон юм даа. Буянтай сайн хүмүүс энэ амьдралд олон таарна шүү. Багш нарынхаа хичээл номыг сонсож байхад бага насанд хөгшин аав, ээжийнхээ хэлж ярьж байсныг улам их дурсан санаж, бишрэх болсон.

Миний өвөг дээдсүүд Ховд аймгийн Зэрэг сумын эгэл жирийн малчид. Тэтгэвэртээ гараад үр хүүхдээ бараадаад хотод ирж надтай ойр байсан нь их аз завшаан байжээ. Хөгшид маань гэрт байгаа гарын доорх материалаар л өвчин эмгэгийг эмчилчихнэ. Энийг хараад эм тан ховор болохоор хар бор арга хэрэглэдэг байж гэж саяхныг хүртэл боддог байлаа. Гэтэл тэд маань тэжээхүйн ухааны онол номыг нь судлаагүй ч амьдрал ахуйдаа чадамгай хэрэглэдэг байсныг одоо улам бүр ойлгож байна. Амьд сэрүүнд нь асууж, мэдэж авахгүй яав даа. Ганцхан жишээ хэлэхэд, нэг удаа охиноо дагуулаад хөгшин ээжийгээ эргэж очив. 2-3 настай охин зөрүүдлээд ааш гаргах нь надад бол хэвийн. Харин хөгшин ээж маань охины аашийг гайхаад, юу идүүлж, уулгаж байгааг асуулаа. Тэгээд чацарганы шүүс ихээр уулгаснаас шар нь хөдөлж гэхэд нь би итгээгүй л дээ. Гэтэл одоо яг тэр тухай онол номыг нь дэлгэрэнгүй үзэж, үнэн байсанд эргэлзээгүй итгэлээ. Дашрамд хэлэхэд хүүхдийнхээ зан аашны хувирлыг 2-3 насны синдром аяндаа зүгээр болно гэдэг болж. Хүүхдийн идээ, ундааг шим тэжээл талаас нь нарийн тооцдог боловч цаг улирал, бие махбодын онцлог шинжид нь тохируулдаг монгол уламжлалаа сайн мэдэхгүй байна.


- Оюутан найзууд чинь Z generation-ууд. Тэд ямар онцлогтой улс байна вэ?
- ОМИС-ийг хүүхдүүд тохиолдлоор сонгодоггүй юм билээ. Манай ангийнхан гэхэд энэ сургуульд, энэ мэргэжлээр сурна гэдэг зорилготой, ирээдүйдээ бат итгэлтэй нөхдүүд. Элсэхээсээ өмнө сургууль, багш нар, үзэж судлах хичээлийнхээ тухай асууж лавлан, дээд курсийнхнээс арга туршлага судалчихсан, миний мэдэхгүй нарийн ширийнийг ч олоод мэдчихсэн байна лээ. Тэгэхээр Зэт үеийнхэн асуудалд олон талаас нь нухацтай ханддаг байгаа биз. Бусдаас зөвлөгөө авдаг ч эцсийн бүлэгт өөрөө л шийднэ. Бусдад найдаад байдаггүй, өөртөө найдна. Зөөлөн ааштай, дөлгөөхөн оюутнууд бий. Ер нь манай сургуулийнхан аядуу намуун улс. Оюутнууд бол курс ахих тусмаа улам дөлгөөхөн болдог санагдсан. Бодвол үзэж судалж буй ном сургаалтайгаа  холбоотой байх. Мөн багш нарын үлгэр дуурайлал ч нөлөөлдөг болов уу. Манай сургуулийн, манай ангийн бас нэг онцлог нь хоёр дахь мэргэжлээрээ сурч буй 30,40-өөд насныхан, мөн миний үеийнхэн гээд 18-56 насныхан хамт суралцдаг. Хэдийгээр хүн бүрийн сурах арга барил өөр ч залуу хүүхдүүдийн хурд, ой тогтоолт яах аргагүй сайн. Харин бидний хувьд арга барил, туршлагаараа илүүрхээд байх шиг /инээв/. Ах захын ёс, нас намба байвч насаараа түрий барьж, хойш суух гэх мэтээс зайлсхийж хичээж л явна. Ямартаа ч олон сайн найзтай болсондоо баяртай байгаа. Би тэдэнд туслахаас илүү тэд маань надад түшигтэй, халамжтай байдаг нь хайр хүрэм. Бүгдээрээ тэнцэшгүй сайн эмч болоод намайг аварна гэдэгт итгэдэг юм.
- Таны нүүрномоос энэ их эрч хүч хаанаас ундардаг байна аа гэж бодсон шүү. Сурахад оройтоно гэж байх уу? гэдгийг зөвхөн танаас л асуумаар санагддаг.
- Ковидын үеэс өмнө би нүүрномыг бараг ашиглаж байсангүй. Харин ковидын үед гэртээ хоригдсон хүмүүс ямар хоол хийж байна, гоё хоолны жор байна уу гэснээр хоолны жор оруулсан. Зав ихтэй байсан болохоор шинэ жор туршиж, постлоод амжилттай болсон гэх үү дээ. Туршиж үзлээ, гоё боллоо, магтууллаа гэсэн комментууд их урам өгдөг юм билээ. Ингээд өөрийн мэддэг чаддаг, хүнд хэрэг болох зүйлийг харамгүй хуваалцахаар 2-3 жилийг цахим орчинд их идэвхтэй өнгөрөөлөө. Би гэрийн ажил, хоол хийх, жижиг сажиг гар урлал хийх сонирхолтой. Оюуны ачаалалтай ажилладаг хүнд нэг талаас алжаал тайлах, нөгөө талаас кайф авах хобби болдог. Гэр бүл, найз нөхдөө гарынхаа цай хоолоор дайлж, баяр ёслолын онцгой өдрүүдэд өмнө нь идэж үзээгүй цоо шинэ хоолоор дайлах гоё мэдрэмж. Тиймээс хуучин жороо баяжуулах, шинэ жор олох  байнгын сэдэл тэмүүлэлтэй гэх үү дээ.
Бүхий л зүйлийг сайжруулж, шинэлэг болгохын үндэс суурь нь их, бага хэмжээгээр суралцана гэсэн үг. Мэдээж залуу бага насандаа эрдэм номд шамдах нь туйлын зөв. Суралцахыг хойшлуулж хэрхэвч болохгүй. Гэхдээ залуудаа сурчихсан, нас явчихсан гээд хойш суух ямар ч утгагүй. Сурах хэрэгцээ зөндөө байна. Тодорхой мэргэжил эзэмшихгүй юм гэхэд өөрт хэрэгтэй зүйлийг сурах л хэрэгтэй. Жишээ нь: иог, бясалгал, хөгжим, уран зураг, спорт гэх мэт. Би уг тэтгэвэрт гарахынхаа өмнө спортын мастер Б.Цэцгээ багшид шавь орж, байт харваагаар хичээллэж эхэлсэн юм. Даанч эмч хүн, ялангуяа судас барьж оношлохын тулд хуруу гараа гамнах хэрэгтэй учраас болиод иог сурч эхэлсэн. Цаг завтай болохоороо уран зураг, гар урлалын чиглэлээр суралцана даа.
- Нүүрномын тухай дурдсаных. Сайн тогооч юм аа. Цаг улиралдаа тохирсон хоол ундны ач тусын талаар товчхон манай уншигчдад хэлж өгч болох уу.  
- Би багадаа бие султай, их эмзэг, байнга өвддөг хүүхэд байлаа. Хөгшин ээж, ялангуяа ээж минь эмч домч, эм тариа гэхээс илүү хоол ундаар тордож, байгалийн аргаар чийрэгжүүлдэг байсны хүчээр би эрүүлжсэн. Жишээ нь рахитаас болоод майжиг хөлтэй байсан гэвэл одоо хэн ч итгэхгүй дээ. Аав минь хашаандаа ачааны машин дүүрэн элс авчирч, тэр хавийн хүүхдүүдтэй хамт тоглуулдаг. Ээж минь өдөр бүр айлаас үнээний шинэ, цэвэр сүү авчирч хөөрүүлж уулгасаар рахитыг эмчилсэн. Одоо бол хөл тэгшхэн шүү /инээв/. Ээж минь хоол, цайг гараа гаргаж, сэтгэлээ шингээж хийдэг, дэндүү халамжтай учраас би “Алтны дэргэдэх гууль шарлана” гэдэгтэй адил их зүйлийг сурсан. Эгчийн чанасан хар цай нь хүртэл амттай, шимтэй гээд дүү нар нь хөлсөө дуслуулаад уудаг юм. Би аав, ээжийгээ өтлөхийн цагт халамжилж, хоол ундаар тэтгэхийг чухалчлах болсноор монголчууд бидний уламжлалт идээ, ундны сайхныг, сайныг бүүр илүүтэй мэдэх болсон. Өөрөө туршиж, хэрэгжүүлсэн үр дүнг бол бусдад харамгүй түгээхийг хичээдэг л дээ. Хамгийн энгийн жишээ гэхэд хярам, сүүтэй цай биеийг шимжүүлж ядаргаа тайлдагийг хүн бүр  мэддэг ч амар хялбараар нь байхуу, кофе, тэр байтугай дан ус уудаг болсон. Гэтэл энэ нь шим тэжээл болохгүй, хоолны шингэцэд муу нөлөөтэйг тэр бүр анзаардаггүй. Цаг улирлаас гадна нас, хүйс, ажил амьдралын хэв маяг, өөрийн төрөлх өвөрчлөл (хий, шар, бадган), амьдарч буй байгаль орчин гэх мэтийг анхаарч, тохируулан хооллох нь чухал гэдгийг  УАУ-аар тодорхойлсон байдаг. Энэ тухай манай сургуулийн болон багш нарын пэйж хуудаснаас дэлгэрэнгүй уншиж, зөвлөгөө авах боломжтой учраас би энд дурдаад илүүц биз ээ. Харин өөр зүйлийн тухай яримаар байна. Болох уу?
- Тэгэлгүй яах вэ болно шүү дээ.
-УАУ-д суралцсанаар анх удаа буддын сургааль номлолоос уншиж, номч мэргэдийн лекц, ярилцлагыг шимтэн сонсдог болсон. Сургалтын төлөвлөгөөнд ийм хичээлүүд байхгүй учраас хичээлийн бус цагаар, өөрийн боломжоор судалж байгаа ч яах аргагүй сургууль, багш нарын минь ач тус шүү дээ. Аав минь өөд болоход хүнд үеийг даван туулах хүчийг надад өгч, аавд минь зориулж багш, оюутнууд өглөө бүр Манла хурж, буян үйлдэж байна. Ийм боломж зөвхөн манай сургуульд л байгаа байх. Сургууль, багш нар, оюутнууддаа баярлаж талархснаа яаж илэрхийлэхээ ч би мэдэхгүй, буянд даган баясаж байна. Буддын сургааль номлолын тухайд сонсож, мэдсэн бүхнээ аль болох олон хүнд хүргэх сэн, үр хүүхэд, ач зээ нар минь буддизмд суралцаасай гэж хүсч байна. Манай улсын хувьд төр, шашин тусгаар учраас боловсролын байгууллагад шашны сургалт, үйл ажиллагааг хориглодог. Үүнд мэдээж сайн тал бий ч, муу тал нь нийгэмд бугшсан ёс суртхууны доройтол, бүүр уналт гэж болохоор муу муухай хэргүүд удаа дараа гарч байна. Тэр байтугай гэр бүл, хамаатан садан, найз нөхдийн харилцаанд хэм хэмжээнээс хэтэрсэн муу муухай зүйлүүд болж байна. Үүний эсрэг сайн сайхан зүйлийг авчрах зөв зүйл буддизмд байгаа нь бидний хувьд завшаантай. Иймд сургуульд заадаггүй тэр эрдэм мэдлэгийг хүүхдүүд гэр бүл, ойр дотнын хүрээллээс авах нь чухал. Боловсролын системын дутагдалтай тал болох зөөлөн ур чадварыг гэр бүлийн үнэт зүйл болгон хөгжүүлэх боломж байна.

- Нээрээ л тийм шүү. Ингэхэд та боловсролын салбарт хэдэн жил ажилласан бэ? Ажлын гараагаа хаанаас эхэлж байв.
- 1989 онд МУИС-ийн физикийн ангийг төгсөөд сургуульдаа Онолын физикийн тэнхимд лаборантаар ажлын гараагаа эхлээд жил хүрэхгүй хугацаанд багш болсон. Монголдоо төдийгүй дэлхийд үнэлэгдсэн мундаг профессор багш нараар хичээл заалгаж, судалгааны ажлаа удирдуулж, багшийн ажлын гараагаа тэднийхээ хайр халамжинд эхлүүлсэн. Би ч их хувь заяатай хүн шүү. Энэ тухай ямагт бодож, бахархаж талархаж явдаг.
     1987 онд МУИС-ийн дэргэдэх гүнзгийрүүлсэн сургалттай сургуулийг байгуулж, байгалийн шинжлэх ухааны чиглэлээр онцгой авьяастай хүүхдүүдийг сонгон сургаж байсан. Энэ сургуульд 1989-1998 он хүртэл ажилласан ба тэр үеийн шавь нараараа маш их бахархдаг. Улс орон даяар шалгарч, олимпиад тэмцээнд түрүүлсэн, шилдэг хүүхдүүдэд цоо шинэхэн багш хичээл заах гэж шөнөжин бэлтгээд, их л хичээдэг байлаа. Одоо бодоход хааяа санаа зовдог л юм. Ингээд 1998-2006 онд Дорнод их сургуульд сургалт эрхэлсэн дэд захирлаар ажиллаж, боловсрол судлалаар мэргэших гараагаа эхэлсэн. Багш боловсролын хөтөлбөрийг хариуцаж ажиллахын тулд тэр чиглэлээр өөрийгөө хөгжүүлэх зайлшгүй шаардлага тулгарсан учраас тэр үеийн нөхцөл байдлыг ашиглан олон улсын төсөл, хөтөлбөрт баг хамт олноороо оролцож, хөдөө орон нутагт ажиллаж, амьдрахын сайхныг мэдэрсэн алтан үе байгаа юм. Харин 2006-2022 онд БМИҮЗ-д ажиллаж, боловсролын үнэлгээ, хяналт-шинжилгээ, магадлан итгэмжлэлийн чиглэлээр мэргэшин, бараг л бүх их, дээд сургууль, коллежид зөвлөгөө, мэдээлэл өгч, хамтран ажиллалаа.
- Өнөөдөр боловсролын чиг хандлага тэр тусмаа дээд боловсрол дэлхийд аль зүгт явна вэ? Монголчууд бид хөл нийлүүлэх алхах чадаж байна уу?
- Монголчууд эрт дээр үеэс төрийн, дацангийн, гэрийн сургуулиар залуу үеэ бэлтгэж, төр шашны хосолсон тогтолцоог уламжлан хөгжүүлж ирсэн дорнын өвөрмөц түүхтэй. Харин өнгөрсөн зуунд өрнийн соёл, боловсрол хүч түрэн орж ирсэн. Одоо бол өөрсдийн уламжлалыг хадгалан дэлхийн жишгийг баримжаалсан боловсролын тогтолцоотой болжээ. Хэдийгээр шүүмжлэл их байдаг ч ололт чамгүй бийг олон жишээнээс харж болно. Тухайлбал, дэлхийн улс орнууд дээд боловсролынхоо хүртээмжийг нэмэгдүүлэхийг зорьж байхад бид хэтэрхий олон сургуульд хэтэрхий их хүн сурч байна гэж шүүмжилж, хааж боож байна. Олон улс оронд охид сурч чаддаггүй бол манайд дийлэнх нь охид суралцаж байна. Сургалтын төлбөр хямд. Ер нь хүссэн хүн дээд боловсрол эзэмшихэд саадгүй нь сайн талтай. Нийцтэй, чанартай болгох тухайд асуудал тулгарч байгаа нь үнэн. Мэргэжлийн үүднээс хандаж хэлэхэд 1998 оноос боловсролын магадлан итгэмжлэлийг дэлхийн жишгээр хөгжүүлж ирсэн нь боловсролын чанарыг сайжруулах, олон улсад хүлээн зөвшөөрүүлэхэд түлхэц болсон. Цаашдаа ч хувь нэмрээ оруулна гэдэгт итгэдэг. Нөгөө талаас сургуулиудын үүрэг хариуцлага, чанар чансаагаар өрсөлдөх эрмэлзлэл чухал. Манай сургуулиуд энэ чиглэлээр дэлхий нийтийн жишгээс хол хоцролгүй зүтгэж байгаа нь олон жишээ баримтаар нотлогдоно.
- Асуух зүйл ундраад л байна. Гэхдээ энэ удаад ингээд орхиё. Ярилцсанд баярлалаа.

Ярилцсан П.Ундраа
"Уламжлалт анагаах ухаан" сонин
Дэлгэрэнгүй унших
АНХААРУУЛГА: УИХ-ын 2024 оны ээлжит сонгуулийн хуулийн холбогдох заалтын хүрээнд тус сайтын сэтгэгдэл хэсгийг түр хугацаанд хаасан болно.

Тод индэр

УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан Ховд аймгийн найман сумын 2700 гаруй иргэнтэй уулзлаа

Огноо:

,

Монгол Улсын Их Хурлын дарга Д.Амарбаясгалан, Улсын Их Хурлын гишүүн Э.Болормаа нар Ховд аймгийн найман суманд (Алтай, Үенч, Булган, Мөст, Жаргалант, Ховд, Эрдэнэбүрэн, Буянт) ажиллаж, 2700 гаруй иргэнтэй уулзлаа. Уулзалтын үеэр 156 иргэн 300 гаруй асуулт асууж, хариулт аваад байна.

Ховд аймгийн Буянт суманд ажиллах үеэрээ УИХ-ын намрын чуулган завсарласан энэ цаг хугацаанд УИХ-ын гишүүд тойргуудаараа ажиллаж, орон нутгийн иргэдэд батлагдсан хуулиудыг танилцуулж, тэдний дуу хоолойг сонсож, бодлого шийдвэртээ тусган ажиллах нь зүйтэй гэдгийг уулзалтын эхэнд УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан дурдлаа.

Тэрбээр, Монгол Улсын Үндсэн хуулийн өөрчлөлтөөр 126 гишүүнтэй анхны парламент намрын чуулганаараа улстөржилтөөс үүдсэн 30 жилийн хугацаанд гацсан мега төслүүдийг хөдөлгөх эхний алхмыг хийж чадсан гэв. Өөрөөр хэлбэл, улс төрийн таван нам, эвслийн төлөөлөл, салбар бүрийн мэргэжилтнүүдээс бүрдсэн УИХ нэлээд эрчимтэй, асуудлыг тал бүрээс хэлэлцэж, олон ургалч үзлийг дэмжин ажиллаж байна.

Улсын Их Хурлын намрын ээлжит чуулганаар ирэх дөрвөн жилийн стратеги төлөвлөгөөгөө баталсан. Тус төлөвлөгөөнд хууль иргэн рүүгээ хандсан, хүн төвтэй, хүнийхээ эрхийг хамгаалсан, хангасан байхад чиглэн ажиллахыг эрхэм зорилгоо болгоод байна гэлээ.

Орон нутгийн иргэдийн зүгээс хууль иргэнд үйлчлээд, албан тушаалтнуудад хүрэхгүй байгаад шүүмжлэлтэй хандаж байгаа учраас Улсын Их Хурлын стратеги төлөвлөгөө буюу хууль, эрх зүйн шинэчлэл Гурван төгөлдөршил бодлогыг дэмжиж буйгаа илэрхийллээ.

Ховд аймгийн Буянт сумын иргэд газрын ховор элементийн Халзан бүргэдэй ордыг ашиглахгүй байх, 1981 онд баригдсан эмнэлгийн барилгыг шинэчлэх, сургуулийн спорт заалыг өргөтгөх, татвар болон зээлийн хүү дарамт үүсгэж байгаа зэрэг асуудлыг шийдвэрлэх талаар санал хэлж байлаа.

Улсын Их Хурлын даргын зүгээс сумдад шаардлагатай дэд бүтэц, бүтээн байгуулалтын ажлуудыг эрэмбэлж, нэн шаардлагатай ажлуудыг ирэх жилийн төсөвт тусгах талаар дурдаад Буянт сумын эмнэлгийн барилга, спорт заалны асуудлыг шийдвэрлэнэ гэлээ.

Түүнчлэн Халзан бүргэдэй ордын асуудалд иргэдийн санал, бодлыг онцгойлон анхаарч, холбогдох шийдвэр гаргана гэв.

Алс хязгаар нутагт амьдран суугаа Ховд аймгийн иргэд олон нийт, сум, орон нутгийн амьдрал ахуйтай танилцаж, тулгамдсан асуудлуудыг УИХ-ын дарга сонсож, шийдвэрлэхээр ажиллаж буйд талархалтай байгаагаа илэрхийллээ хэмээн Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээллийн газраас мэдээлэв.

Дэлгэрэнгүй унших

Тод индэр

Ө.Цогт-Эрдэнэ: “Алтан төлийн эзэн” шагналыг төл малаа сайн бойжуулсан малчинд олгоно

Огноо:

,

Монголын Үндэсний Олон Нийтийн Радиогийн “Таван эрдэнэ” нэвтрүүлгийн нэрэмжит “Алтан төлийн эзэн” шагналыг Сар шинийн босгон дээр  47 дахь жилдээ шалгаруулан олгоно. Энэ шагналын талаар  МҮОНРТ-ийн Хөдөө аж ахуйн тоймч Ө.Цогт-Эрдэнэтэй ярилцлаа.  

-“Алтан төлийн эзэн шагналыг хэзээнээс олгож эхэлсэн юм бэ. Энэ шагналын шалгаруулалтын талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгнө үү?

-"Алтан төлийн эзэн" шагнал 1978 оны Шороон морин жилийн Хаврын тэргүүн сард  эхэлсэн түүхтэй. Энэ жил 47 дахь жилдээ олгож байгаа шагнал. “Алтан төлийн эзэн” шагналыг төл малаа сайн бойжуулсан малчинд олгодог. Нэг үгээр хэлбэл, төлчний шагнал юм. Сүүлийн гурван жилийн үзүүлэлтээр төлөө хэрхэн сайн бойжуулсан бэ гэдгийг харгалзан үзнэ. Зудтай хэцүү цаг үед төлөө сайн авчихсан, онцгой сайн малчид байдаг. Зөвхөн малын тоо харж, олон малтай айлд өгдөг шагнал биш.

-Малчны тодорхойлолт материалыг хэдэн хүртэл авах вэ?

-Бид удирдамжаа зарласан байгаа. Материалаа 2025 оны хоёрдугаар сарын 10 хүртэл хүлээж авна. “Таван эрдэнэ” нэвтрүүлгийн нэрэмжит “Алтан төлийн эзэн” шагналын гол болзол нь сүүлийн гурван жилийн төл хүлээн авсан үзүүлэлтээс гадна, сүргийн чанар бүтэц, үүлдэр угсааг нь сайжруулсан байдлыг хардаг. Сум орон нутагтаа шинэ залуу малчин бэлтгэх, залуу малчныг ажлын байраар хангахад хэр хувь нэмэр оруулж, нийгмийн идэвх санаачилга гарган ажилласныг хардаг.

Мөн мал сүргээ эдийн засгийн эргэлтэд оруулж, өрхийн ашиг орлогоо хэрхэн нэмэгдүүлж байна вэ гэдэг нь бас нэг үзүүлэлт. Малчин өрхийн гишүүн бүр Эрүүл мэнд болон Нийгмийн даатгалд хамрагдсан байх хэрэгтэй. Түүнчлэн татвар, даатгал, сум орон нутгийнхаа хөгжил дэвшил, малчдын бүлэг, хоршоо, нөхөрлөл,  хамтын ажиллагаанд хэр идэвхтэй оролцож байгаа гэдгийг нь харж байгаа. Одоо хоршоо, хамтын ажиллагааг төр засаг дэмжиж, малчдаас хоршиж ажил үйлсээ хамтын хүчээр бүтээхийн төлөө ажиллах болсон. Эдгээр үзүүлэлтийг авч үзнэ дээ…

-Ямар бичиг баримт бүрдүүлэх вэ?

-Сум болгонд хөдөө аж ахуйн тасаг гэж байдаг. Хуучин бол Мал эмнэлгийн үржлийн тасаг шүү дээ. Хөдөө аж ахуйн тасгийн мэргэжилтэн, багийн Засаг дарга, сумын Засаг дарга нарын тодорхойлолтоос эхлээд цөөнгүй материал бүрдүүлнэ.

Бид нэг аймгаас 10-аас доошгүй материал явуул гэдэг шаардлага тавьж байгаа

-Эхлээд аймгийнхаа Хүнс, хөдөө аж ахуйн газарт хандаж, материалаа бүрдүүлэх эсэхээ шийдэх юм уу?

-Эхлээд тухайн багийн Засаг дарга шийднэ. Сумын хөдөө аж ахуйн тасаг дэмжинэ. Одоо малчин болгоно А данстай. А данс нь цахимжсан байгаа. Хэдэн малтай, хэдэн төл авсан, хэдийг нь зарсан. Сүүлийн жилийн өсөлт ямар байна. Мөн бэлчээр зохион байгуулалт, бэлчээрийн менежментийг хэрхэн сайн хийж байгаа гэдгийг ч тусгаж болно. Ингээд мэдээллээ харьяа аймгийнхаа Хүнс хөдөө ахуйн газарт явуулна. Аймгийн Хүнс хөдөө аж ахуйн газрын дарга "Улсын аварга малчин" шалгаруулж явуулдгийн адил сумдаас хэдэн  малчны материал явуулах вэ гэдгээ шийднэ. Бид нэг аймгаас 10-аас доошгүй материал явуул гэдэг шаардлага тавьж байгаа. Тухайлбал, Төв аймаг 27 сумтай. Бид 27 материал авахгүй. Шигшээд тухайн аймгаас 10 хүртэл материал явуул гэсэн. 

“Алтан төлийн эзэн” шагналыг зохион байгуулах комисс буюу ажлын хэсэг батлагдсан. Тухайн ажлын хэсэг материалыг хүлээн авч хэлэлцэж, шалгаруулдаг. Шалгаруулалт хийхдээ зөвхөн ирсэн материалаа харж шалгаруулахгүй. Малчдын мэдээллийг нягталж хянаж байж олгоно. Өөрөө аймгийн төвд оршин суудаг. Олон малчнаар малаа маллуулдаг төлийн тоо хэмжээ болон бусад үзүүлэлтээ хангачихсан малчны тодорхойлолт олон ирдэг. Тухайн хүнийг бид малчин гэж үзэх үү, үгүй юу гэдгээ судална.

-Шалгаруулах комисс байгуулагдсан гэж байна. Салбарын яамнаас хүмүүс байдаг уу? 

-Энэ шагналыг 1978 онд анх бий болж байхад Нэгдэлчдийн дээд зөвлөлтэй хамтарч олгож эхэлсэн түүхтэй юм билээ. Бид энэ уламжлалаар Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яамтай хамтарч ажилладаг. Яамнаас шалгаруулалтын ажлын хэсэгт хоёр хүн оролцдог. Тус яамны Мал аж ахуйн бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газар энэ шагналтай байнга хамтарч ирсэн. Энэ жил ч гэсэн уламжлалаараа хамтарч ажиллана. ХХААХҮЯ хамтарч ажиллаж байна гэдэг нь Засгийн газартай хамтарч олгож байгаа шагнал гэсэн үг.

-Энэ шагналыг жилд хэдэн малчинд олгодог вэ?

-2007 он хүртэл улсын хэмжээнд төрөл тус бүр дээр нэг нэг, өөрөөр хэлбэл, тавхан ширхэгийг л өгдөг байсан. 200 мянган малчин өрхөд ийм тоо харьцангуй цөөн байгаа биз дээ. Ингээд тухайн үеэс тоог нэмэгдүүлсэн. Гэхдээ тоог нэмэгдүүлэхдээ олон биш 20-30 ширхэгт барьж байсан. "Улсын аварга малчин" шагналыг 60-70 малчинд өгдөг байсан. Одоо бол 120 гаруй малчинд өгч байгаа. Улсын аварга малчны шагналыг 100 гаргачихаар манай шагнал цөөхөн байгаад байхаар бас өрөөсгөл. Монголын радиогийн 90 жилийн ой өнгөрсөн онд тохиосон. Энэ ойтойгоо уялдуулж, улсын хэмжээнд 90 ширхэг шагнал өгсөн. Энэ жил ч гэсэн мөн тийм хэмжээний малчныг шалгаруулан олгоно гэсэн төсөв төлөвлөгөөтэй ажиллаж байна.

-Шагналыг хэзээ гардуулах вэ? 

-Энэ жил цас, зуд харьцангуй гайгүй байна. Сар шинийн босгон дээр өгдөг уламжлалтай шагнал учраас Цагаан сарын өмнө олгох товтой байгаа. Энэ шагналд өрсөлдөгч их болжээ. Сүүлийн үед 300-400 малчны тодорхойлолт материал ирдэг болчихсон. Аймгийн Хөдөө аж ахуйн газруудад албан тоот, чиглэл өгч ажилладаг. Гэхдээ сумдаас материал шууд хүрээд ирдэг. Тоо хэмжээ олон болчихдог. Бидэнд ажлын ачаалал нэмэгддэг. Тэр олон материалаас 90 ширхэгийг л шалгаруулна гэдэг амаргүй ажил. Иймээс Аймгийн хөдөө аж ахуйн газрууд сумдад чиглэл өгч хамтарч ажиллах хэрэгтэй гэдгийг хэлмээр байна.

"Улсын аварга малчин" -д “Алтан төлийн эзэн” шагналыг олгохгүй

-Зарим аймаг зудтай байна. Эдгээр аймаг, сумдаас материал ирэх нь бага байна уу?

-Өнгөрсөн өвөл, хавар Сүхбаатар, Хэнтий, Дундговь, Завхан, Булган, Төв аймагт зуд нүүрлэж, ихээхэн хохирол амссан. Тэгэхээр төл малын хувь хэмжээ ч маш доогуур үзүүлэлттэй байгаа. 2024 оны хаврын төлийн үзүүлэлт л чухал шүү дээ. Тухайлбал, Сүхбаатар аймгаас л гэхэд 300-400 толгой унага бойжуулсан гэх тодорхойлолт ирдэг байсан. Энэ удаа харьцангуй бага байна. Зудад нэлээд нэрвэгдсэн хүнд хэцүү байсан газруудаас малчдын шагналын материал маш бага ирж таарна.

Энэ жил бас Монгол орон даяар өнтэй сайхан байгаа юм биш. Баян-Өлгий, Ховд, Баянхонгор, Увс, Завхан зэрэг аймагт цагийн байдал хүндхэн сум, орон нутаг цөөнгүй байгаа. Тухайн бүсэд өнгөрсөн хавар төлөө сайн авчихсан айл өрхүүд бий. Зудтай газраас тодорхойлолт ирүүлж, малчид шалгаруулалт хангаад шагнал өглөө гэж бодоход заавал Сар шинийн өмнө өгнө гэж айл өрхийг хүндрүүлэхгүй. Сар шинийн дараа өгсөн ч болно.

-Нэг аймгаас хэдэн ч “Алтан төлийн эзэн тодрох боломжтой юу? 

-Шагналын тоо цөөн учраас хүртээмжтэй байдлаар зохицуулах тал бий. Төв аймаг л гэхэд 27 сумтай, Хөвсгөл, Завхан 24 сумтай. Тэгэхээр сумынхаа тоогоор материал ирүүлээд байж болохгүй. Аймгуудын Хүнс хөдөө аж ахуйн газар нь шийднэ. Ерөнхийдөө малч, хөдөлмөрөөрөө бусдыгаа манлайлж байгаа малчдыг л шалгаруулж олгоно доо. Харин "Улсын аварга малчин" болчихсон малчин өрхөд энэ шагналыг олгохгүй.

-Яагаад?

-“Алтан төлийн эзэн” босго шагнал юм. "Алтан төлийн эзэн" болчихвол "Улсын аварга малчин" болох үүд хаалга нээгдэж байгаа. "Улсын аварга малчин", "Хошой аварга", "Гавьяат малчин", "Хөдөлмөрийн баатар" гээд өндөр дээд алдар цол хүртсэн малчид манай Алтан төлийн эздийн дунд олон бий дээ... Тухайлбал, Өнмөговь аймгийн Ханбогд сумын малчин, Монгол Улсын Хөдөлмөрийн баатар Ж.Тогтохсүрэн, Төв аймгийн Эрдэнэсант сумын малчин, Хөдөлмөрийн баатар,  Гавъяат малчин Я.Нямдорж, Баянхонгор аймгийн Баянлиг сумын малчин, Хөдөлмөрийн баатар, Гавьяат малчин Тойвгоо, Сугар-Очир гээд дурдаад байвал манай “Алтан төлийн эзэн” шагналтнууд дундаас төрсөн гавьяат, баатрууд олон байдагт бид бүхэн бахархаж явдаг даа... Ийм л бахархалт урам зоригоор малчин бүрийн хотноос “Таван эрдэнэ” нэвтрүүлгээ дуугаргах юмсан гэж хичээдэг юм. 

-Ярилцсанд баярлалаа.

Дэлгэрэнгүй унших

Тод индэр

Л.Оюун-Эрдэнэ: Төрийн өмчит компанийн засаглалд өмнө хийгдэж байгаагүй далайцтай реформ хийнэ

Огноо:

,

Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ Төрийн болон орон нутгийн өмчит компанийн бүтээмж, ил тод байдал, засаглалыг сайжруулах тухай хуулийн төслийг танилцуулж УИХ-ын чуулганд үг хэллээ. Түүний хэлсэн үгийг бүрэн эхээр нь хүргэж байна. Тэрбээр,
“Улсын Их Хурлын дарга, эрхэм гишүүд ээ,

“Алсын хараа-2050” урт хугацааны хөгжлийн бодлогыг хэрэгжүүлж, цар тахлаас хойш хурдтай өсөж буй эдийн засгийн өсөлтийг тогтвортой хадгалахын тулд Засгийн газар 14 мега төслийг хэрэгжүүлж, хөрөнгө оруулалт, бизнесийн орчныг сайжруулахад үндсэн анхаарлаа хандуулсаар байна.

2021 онд 43 их наяд төгрөг байсан Монгол Улсын эдийн засгийн багтаамж, 2024 онд 82 их наядад хүрч хоёр дахин тэлсэн нь чамлахааргүй өсөлт боловч цаашид эдийн засгийн шинэ бүтцийг бүрдүүлэхийн тулд хүний нөөц, хиймэл оюун ухаан, дэвшилтэт технологи, ногоон шилжилт хийж, хөрөнгө оруулалт, бизнесийн орчныг сайжруулах шаардлагатай байна.

Өчигдрийн Засгийн газрын хуралдаанаар “Бизнест ээлтэй Монгол” буюу “Business Friendly Mongolia” хөтөлбөрийг хэлэлцэж, Бахрейн улсын жишгээр эдийн засгийг төрөлжүүлсэн сайн туршлагад үндэслэн хөрөнгө оруулалт, бизнесийн орчныг сайжруулах Засгийн газрын тогтоол баталж, Ерөнхий сайдын дэргэдэх Эдийн засгийн зөвлөлд олон улсын экспертүүдийг урьж ажиллуулах шийдвэр гаргалаа.

Дэлхийд үнэлэгдсэн шилдэг мэргэжилтнүүдийг Монгол Улсад урьж ажиллуулахад алт, мөнгө, хүрэл Гэрэгэ өгч байхаар энэхүү тогтоолд туссан болно.

Өмнө нь бид Эстони улсын цахим шилжилтийн сайн туршлагад үндэслэн E-Mongolia хөтөлбөрийг амжилттай хэрэгжүүлж чадсан шиг хөрөнгө оруулалт, татварын орчин, бизнес эрхлэхэд бүртгэлээс эхлээд дампуурах хүртэлх эрх зүйн орчин, маргаан шийдвэрлэх процесст цогц байдлаар дүн шинжилгээ хийж, Улсын Их Хурлын хаврын чуулганд хэлэлцүүлэхээр бэлтгэл хангаж байна.

Бизнесийн орчныг сайжруулах нэгдсэн зорилтын хүрээнд төрийн өмчит компанийн бүтээмж, ил тод байдал, засаглалыг сайжруулах хуулийн төслийг Улсын Их Хуралд өргөн барьж байна.

2012 оноос хойш OECD буюу Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллага Төрийн өмчит компанийн төлөөлөн удирдах зөвлөл болон бизнес төлөвлөгөө, санхүүгийн гүйцэтгэлийн оновчгүй байдал, улс төрийн нөлөө бүхий томилгоо, хүний нөөцийн бүтээмжгүй байдал зэргээс шалтгаалж төрийн өмчит нийт компанийн 44 хувь нь засаглалын хямралд орж, төрийн өмчит 120 гаруй компани үйл ажиллагаа явуулж байгаа боловч 10 компани нь л нийт ашгийн 85 хувийг бүрдүүлж байна. 43 нь алдагдалтай ажилласан байна.

Өмнө нь төслөг хуулиуд гурван ч удаа боловсруулан Улсын Их Хуралд өргөн барьсан боловч төрийн өмчийн компаниудын лобби-д хөтлөгдөж, эрхзүйн орчныг шинэчлэх реформ бүтэлгүйтэж байсан гэдгийг тэмдэглэн хэлэх нь зүйтэй. 

Холимог тогтолцоогоор бүрдсэн 126 гишүүнтэй шинэ парламент хөгжлийн томоохон төслүүдийг гацаанаас гаргаж, хөдөлгөж чадсан шиг энэ удаа төрийн өмчит компанийн засаглалд өмнө нь хийгдэж байгаагүй далайцтай реформ хийх түүхэн үүргээ гүйцэтгэж чадна гэдэгт эргэлзэхгүй байна.


 
Улсын Их Хурлын дарга, эрхэм гишүүд ээ,

Энэ хууль батлагдсанаар Төрийн өмчит компанийн засаглалд тавигдах шаардлагыг OECD буюу Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллагын зарчимд нийцүүлж, уул уурхайн компаниуд “Эрдэнэс Монгол” нэгдэл, уул уурхайн бус компаниуд “Эрчист Монгол” нэгдэл байдлаар зохион байгуулагдаж, олон улсын удирдлагын тогтолцоонд шилжүүлж, компаниудын үр ашиг, үнэлгээ сайжирна.

OECD буюу Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллагын зарчимд нийцээгүй бол нэгтгэх, татан буулгах, хувийн хэвшлээр гүйцэтгүүлэх, эсвэл нийтийн үйлчилгээний байгууллага болгон өөрчлөн зохион байгуулна.

Энэ зохион байгуулалт хийгдсэнээр төрийн өмчит хуулийн этгээдийн бүтэц, чиг үүргийн давхардал, зардлыг бууруулж, цаашид төрийн өмчит компанийн тоог хоёр дахин бууруулна.

Нэг үгээр хэлбэл, үндэсний аюулгүй байдалд шууд нөлөөлөхүйц стратегийн хувьд ач холбогдолтой, хувийн хэвшилд шилжүүлэх боломжгүй төрийн өмчит компаниудыг олон улсын засаглалын зарчимд нийцүүлж, бусад компанийг энэ хуулиар өөрчлөн зохион байгуулна.
 
Улсын Их Хурлын дарга, эрхэм гишүүд ээ,

Төрийн болон орон нутгийн өмчит компанийн бүтээмж, ил тод байдал, засаглалыг сайжруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хууль тогтоомжийн төслийг хэлэлцэх эсэхийг шийдвэрлэж өгнө үү” гэлээ.


 

Дэлгэрэнгүй унших
сурталчилгаа
Тод мэдээ4 цаг 29 минут

ХӨСҮТ: Цэцэрлэг, сургууль эхэлсэнтэй холбоотой вирусийн тархалт нэмэ...

Тод мэдээ4 цаг 36 минут

Хөвсгөл далай дээгүүр зорчихгүй байхыг анхааруулав

Тод мэдээ4 цаг 42 минут

Хэвийн боов нэр төрлөөс хамаарч нэг ширхэг нь 5300-12500 төгрөг бай...

Өнөөдөр4 цаг 56 минут

УИХ-ын хаврын чуулганд Хувийн нэмэлт тэтгэврийн тухай хуулийг өргөн ...

Тод мэдээ5 цаг 1 минут

Кето хоол захиалаад залилуулжээ

Өнөөдөр5 цаг 3 минут

Аюулт үзэгдэл, ослын 80 удаагийн дуудлага бүртгэгдлээ

Тод мэдээ5 цаг 7 минут

БНТУ-ын төлөөлөгчдийг хүлээн авч уулзлаа

Өнөөдөр5 цаг 21 минут

Монголын Үндэсний Бөхийн Холбооны БНСУ дахь салбар холбоо байгуулагд...

Өнөөдөр5 цаг 23 минут

Улсын хэмжээнд 16.8 мянган толгой мал хорогдсон байна

Өнөөдөр5 цаг 27 минут

Улаанбаатарт өдөртөө 10 хэм хүйтэн

Өнөөдөр2025/02/14

Бусдад Туслахуй Анагаах Ухааны Манба Дацан хийдийн зурхайч, Анагаах ...

Тод мэдээ2025/02/14

Монгол-Хятадын талууд хил холболтын төмөр замын хэлэлцээрт өнөөдөр г...

Тод мэдээ2025/02/14

Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн БНХАУ-д хийх ажлын айлчлал эхэлж байна

Тод мэдээ2025/02/14

БНСУ-ын Интерполын Үндэсний төв товчоотой хамтран албадан авчрах ажи...

Тод мэдээ2025/02/14

“Монгол” нүүдэлчин фестивалийг зорих иргэдэд автобусаар үнэгүй ү...

Өнөөдөр2025/02/14

Орон сууцны үнэ өмнөх оны мөн үеэс 13.3 хувиар өсжээ

Тод мэдээ2025/02/14

Улсын хэмжээнд 7814 шинэ хоршоо байгуулагдаж, 77.233 малчин хоршоонд...

Чөлөөт бүс2025/02/14

Улсын хэмжээнд ижил нэртэй 360 хос байна

Тод мэдээ2025/02/14

Зайсангийн шинэ гүүрний хөдөлгөөнийг ирэх зургаадугаар сард нээнэ

Өнөөдөр2025/02/14

Улаанбаатарт өдөртөө 3 хэм хүйтэн

Тод мэдээ2025/02/13

Төрийн байгууллагуудын үйлчилгээ, мэдээллийг нэгтгэсэн цахим хуудас ...

Тод мэдээ2025/02/13

Согтуугаар тээврийн хэрэгсэл жолоодсон 73 зөрчил бүртгэгджээ

Тод мэдээ2025/02/13

Хилийн боомтын менежментийг хувийн хэвшилд хариуцуулна

Тод мэдээ2025/02/13

Н.Учрал: НҮБ-ын Тогтвортой хөгжлийн стандартыг төрийн өмчит компаниу...

Тод мэдээ2025/02/13

Д.Амарбаясгалан: Хүний хөгжил нь төрийн бодлогын өмнө тавигдаж, хуул...

Тод мэдээ2025/02/13

Нийслэлд энэ онд 25 сургууль, 50 цэцэрлэгийн барилгыг ашиглалтад ору...

Тод мэдээ2025/02/13

Нийслэлийн мөсний шагай сонирхогчдын аварга шалгаруулах харваа эхэлл...

Тод мэдээ2025/02/13

“Хөх сувд-2025” мөсний баяр өнөөдөр эхэлнэ

Өнөөдөр2025/02/13

Улсын аварга тариаланч хамт олон тодорлоо

Өнөөдөр2025/02/13

Улаанбаатарт өдөртөө 5 хэм хүйтэн

Санал болгох