Чөлөөт бүс
Хужирт яваа тарвагыг агнаж болдоггүй

Тарвага бүлээр амьдардаг мэрэгч билээ. Дэлхийд 14 зүйл тарвага байдгийн 8 зүйл нь Евроазид, 6 зүйл нь Америкт тархан амьдардаг. Харин Монгол оронд Алтай, Монгол гэсэн хоёр зүйл тарвага бий. Алтайн тарвага биеэр арай том, үс ноолуур нь өтгөн, сахлаг гоёмсог, дуу нь монгол тарваганаас нарийн, шингэн байдаг.
Нас бие гүйцсэн тарваганы жин 9.8 килограмм, биеийн урт нь 63 сантиметр. 90-160 миллиметр урт сүүлтэй. Шанаа, хоншоор, эрүү, нүдний орчим байх 3-6 сантиметр урт үснүүд нь харанхуй нүхэнд орж гарах, байрлахад мэдрүүлийн үүрэг гүйцэтгэнэ. Хойд хөл нь таван хуруутай бол урд хөл нь дөрвөн хуруутай байдаг онцлогтой. Хойд хөл нь урд хөлнөөс арай урт, бахим бүдүүн, мохоо хүчирхэг байдаг.
Эрийг бурхи, эмийг тарч, төллөсөн тарчийг нагай, тухайн жилийн төлийг мөндөл, дөнгөж гарсныг эргүү цагаан, нэг өвөл өнгөрснийг хотил, хоёр өвөл өнгөрснийг шар хацарт хэмээн нэрлэдэг. Шар хацарт гэгдэх наснаас эхлэн тарч хээл авч 30-35 хоног тээж, 4-5 дугаар сард 5-12 мөндөл гаргадаг. Тарвага 10 нас хүртэл төллөх чадвартай бөгөөд 15-16 жил насалдаг. Усныхаа хэрэгцээг өглөөний шүүдэр, ургамалд хадгалагдах усаар нөхдөг. Харин ургамал хатаж гандсан үед цас идэж, горхины ус уудаг.
Тарвага нэгийгээ хужирт явуулдаг. Хоёр завжаараа дүүрэн хужир дүүргээд үсэндээ хужир шингээгээд ирдэг. Хужирт яваа тарвагыг агнаж болдоггүй. Тарвага нь 42 төрлийн эмийн ургамал түүж иддэг учраас түүний юм бүхэн нь хүний өвчнийг анагаах увидастай байдаг байна. Жилийн 160-175 хоног буюу 6 сар орчмыг ичээндээ унтаж өнгөрүүлдэг. Энэ үедээ минутанд 1 удаа амьсгалдаг.
Ичсэн тарваганы зүрхний цохилт удааширч, биеийн дулаан нь цельсийн 4.6-7 хэм хүртэл буурдаг атал үхдэггүй. Ерөөсөө яаж ичдэг нууц нь одоо хүртэл тайлагдаагүй байна. Тарваганы нүх нь ичээ, зусаал, дайснаас түр нуугдах муу нүх гэж ангилагдана. Ичээ нүх нь амрах, ичих, бүүр бие засах тусгай өрөөнүүдтэй. Тарвага идэшлэх, тоглох, нарлах, нутгийнхаа хил хязгаарыг тэмдэглэх, ичээ ноохойгоо засах зэрэгт өдөрт дунджаар 5-7 цаг зарцуулж үлдсэн бүх хугацаа буюу 87.5 хувийг нүхэндээ өнгөрүүлдэг.
Нас гүйцсэн нэг тарваганаас ойролцоогоор 10 килограмм өөхтэй мах гарна. Арьсыг нь арилжиж, махаар нь боодог, хорхог хийж, өөхөөр нь хүн малын яр шарх, хөхүүл ханиадыг эдгээнэ. Сайн ходоодыг нь хавар турж эцсэн малд өгч тэнхрүүлнэ. Муу ходоодоор нь нохой хооллоно. Шүд хумсаар нь гоёл чимэглэлийн зүйл хийнэ. Сүүлний үсээр нь бийр хийх гэх мэтээр тарвагыг монголчууд ямар ч хаягдалгүй ашигладаг байна. 1865 онд баруун Монголоос Өргөө, Хиагт, Ховдын хязгаараар урд, хойд хөршид худалдаалсан тарваганы арьс 30 мянга, 1922-1931 онд 16 сая орчим арьсыг хил нэвтрүүлсэн байдаг. 1946-1955 онд жилд дунджаар 2.3 сая тарваганы арьс, 1970 онд 20 сая, 1980 онд 15 сая арьс бэлтгэж байсан мэдээ байдаг.
Тарваганд нэг аюултай зүйл байдаг бөгөөд энэ нь тахал юм. Тарваган тахлын улмаас Европын хүн амын гуравны нэг нь үхэж байсан гашуун түүх хоёр ч удаа гарч байжээ. Ямар нэгэн өвчтэй тарвага хошгирч чаддаггүй бөгөөд тийм тарвага болон нохой үнэг, хярсанд бариулсан тарваганаас хол байх хэрэгтэй. Сүүлийн 20 жилд зах зээлд үнэ хүрдэг арьснаасаа болж тарваганы тоо толгой эрс цөөрч маш ихээр хорогдсон бөгөөд 2006 онд тарваганы хамгийн их тархацтай газруудыг хамруулаад Төв, Баянхонгор, Өвөрхангай аймагт судалгаа явуулахад 22 мянга байжээ.
Чөлөөт бүс
Хачиг дайжуулагч, үргээгч бүтээгдэхүүн хэрэглэхийг зөвлөж байна
Чөлөөт бүс
Хачигт халдварын идэвхжилийн үе эхэлсэн тул хазуулахаас сэргийлээрэй
Хаврын улиралд буюу гуравдугаар сарын сүүлээс хачигт халдварын өвчлөл нэмэгддэг. Өнгөрсөн 2003-2024 онд хачигт халдварын нийт 3080 тохиолдол бүртгэгдэж байжээ. Харин 2025 оны гуравдугаар сарын 16-наас буюу хачгийн улирал эхэлснээс хойш хачигт хазуулсан гэх өгүүлэмжтэй 44 хүн ХӨСҮТ-д ханджээ.
Улмаар ХӨСҮТ-ийн нэгдүгээр тасагт хачигт риккетсиоз оношоор таван хүн хэвтэн эмчлүүлж байгаа аж. Эдгээр хүмүүс Төв, Завхан аймаг, Багануур дүүрэгт хачигт хазуулсан гэх өгүүлэмжтэй.
Хачигт хазуулсан тохиолдолд халуурах, толбон гөвдрүүт тууралт гарах, хазуулсан хэсэг хавдаж улайх, нүдний салст улайх зэрэг зовуурь илэрдэг. Иймээс агаар салхинд гарч, аялж зугаалахдаа малгай, тод өнгийн битүү хувцас өмсөж, 1-2 цаг тутамд өөрийнхөө болон хамт яваа хүмүүсийнхээ хувцсанд хачиг наалдсан эсэхийг сайтар шалгаж, хачигт хазуулахаас сэргийлээрэй.
Мөн хачигт хазуулсан тохиолдолд хэрхэн зөв арга хэмжээ авах талаар ХӨСҮТ-ийн цахим хуудаснаас харах боломжтой.
Чөлөөт бүс
10 мянга, 5000 төгрөгийн дэвсгэртийг 30 жилийн өмнө анх хэвлүүлжээ
Металл утас, усан хээ, тасралттай металл утсан болон товгор элемент, холограм дардас бүхий Соёмбо, хэт ягаан туяанд гэрэлтэж харагдах хамгаалалтын элемент, харааны бэрхшээлтэй иргэдэд зориулсан хамгаалалтын элемент бүхий уг мөнгөн тэмдэгтийг гүйлгээнд ашиглаж байна.
Сонирхуулахад, 5000-ын дэвсгэртийг мөн 1995 онд, 1000-ын дэвсгэртийг анх 1993 онд гүйлгээнд гаргасан бөгөөд мянгатын дэвсгэртийг найман удаа шинэчлэн хэвлүүлжээ.
-
Тод мэдээ2023/04/12
Ой хээрийн түймэрт өртсөн 15 айлд улсын онцгой комиссоос гэр олгохоор боллоо
-
Тод мэдээ2020/01/15
“Алтан төл”-ийн эздийг 42 дахь жилдээ шалгаруулна
-
Өнөөдөр2024/09/25
Өнөөдөр гурван байршилд авто зам хааж, шинэчилнэ
-
Тод мэдээ2022/06/23
Бүгд Найрамдах Литва улсын Гадаад хэргийн яамны төлөөлөгчийг хүлээн авч уулзав