Бидэнтэй нэгдэх

Чөлөөт бүс

Хужирт яваа тарвагыг агнаж болдоггүй

Огноо:

,

Сэтгүүлч:

Тарвага бүлээр амьдардаг мэрэгч билээ. Дэлхийд 14 зүйл тарвага байдгийн 8 зүйл нь Евроазид, 6 зүйл нь Америкт тархан амьдардаг. Харин Монгол оронд Алтай, Монгол гэсэн хоёр зүйл тарвага бий. Алтайн тарвага биеэр арай том, үс ноолуур нь өтгөн, сахлаг гоёмсог, дуу нь монгол тарваганаас нарийн, шингэн байдаг.

Нас бие гүйцсэн тарваганы жин 9.8 килограмм, биеийн урт нь 63 сантиметр. 90-160 миллиметр урт сүүлтэй. Шанаа, хоншоор, эрүү, нүдний орчим байх 3-6 сантиметр урт үснүүд нь харанхуй нүхэнд орж гарах, байрлахад мэдрүүлийн үүрэг гүйцэтгэнэ. Хойд хөл нь таван хуруутай бол урд хөл нь дөрвөн хуруутай байдаг онцлогтой. Хойд хөл нь урд хөлнөөс арай урт, бахим бүдүүн, мохоо хүчирхэг байдаг.

Эрийг бурхи, эмийг тарч, төллөсөн тарчийг нагай, тухайн жилийн төлийг мөндөл, дөнгөж гарсныг эргүү цагаан, нэг өвөл өнгөрснийг хотил, хоёр өвөл өнгөрснийг шар хацарт хэмээн нэрлэдэг. Шар хацарт гэгдэх наснаас эхлэн тарч хээл авч 30-35 хоног тээж, 4-5 дугаар сард 5-12 мөндөл гаргадаг. Тарвага 10 нас хүртэл төллөх чадвартай бөгөөд 15-16 жил насалдаг. Усныхаа хэрэгцээг өглөөний шүүдэр, ургамалд хадгалагдах усаар нөхдөг. Харин ургамал хатаж гандсан үед цас идэж, горхины ус уудаг.

Тарвага нэгийгээ хужирт явуулдаг. Хоёр завжаараа дүүрэн хужир дүүргээд үсэндээ хужир шингээгээд ирдэг. Хужирт яваа тарвагыг агнаж болдоггүй. Тарвага нь 42 төрлийн эмийн ургамал түүж иддэг учраас түүний юм бүхэн нь хүний өвчнийг анагаах увидастай байдаг байна. Жилийн 160-175 хоног буюу 6 сар орчмыг ичээндээ унтаж өнгөрүүлдэг. Энэ үедээ минутанд 1 удаа амьсгалдаг.

Ичсэн тарваганы зүрхний цохилт удааширч, биеийн дулаан нь цельсийн 4.6-7 хэм хүртэл буурдаг атал үхдэггүй. Ерөөсөө яаж ичдэг нууц нь одоо хүртэл тайлагдаагүй байна. Тарваганы нүх нь ичээ, зусаал, дайснаас түр нуугдах муу нүх гэж ангилагдана. Ичээ нүх нь амрах, ичих, бүүр бие засах тусгай өрөөнүүдтэй. Тарвага идэшлэх, тоглох, нарлах, нутгийнхаа хил хязгаарыг тэмдэглэх, ичээ ноохойгоо засах зэрэгт өдөрт дунджаар 5-7 цаг зарцуулж үлдсэн бүх хугацаа буюу 87.5 хувийг нүхэндээ өнгөрүүлдэг.

Нас гүйцсэн нэг тарваганаас ойролцоогоор 10 килограмм өөхтэй мах гарна. Арьсыг нь арилжиж, махаар нь боодог, хорхог хийж, өөхөөр нь хүн малын яр шарх, хөхүүл ханиадыг эдгээнэ. Сайн ходоодыг нь хавар турж эцсэн малд өгч тэнхрүүлнэ. Муу ходоодоор нь нохой хооллоно. Шүд хумсаар нь гоёл чимэглэлийн зүйл хийнэ. Сүүлний үсээр нь бийр хийх гэх мэтээр тарвагыг монголчууд ямар ч хаягдалгүй ашигладаг байна. 1865 онд баруун Монголоос Өргөө, Хиагт, Ховдын хязгаараар урд, хойд хөршид худалдаалсан тарваганы арьс 30 мянга, 1922-1931 онд 16 сая орчим арьсыг хил нэвтрүүлсэн байдаг. 1946-1955 онд жилд дунджаар 2.3 сая тарваганы арьс, 1970 онд 20 сая, 1980 онд 15 сая арьс бэлтгэж байсан мэдээ байдаг.

Тарваганд нэг аюултай зүйл байдаг бөгөөд энэ нь тахал юм. Тарваган тахлын улмаас Европын хүн амын гуравны нэг нь үхэж байсан гашуун түүх хоёр ч удаа гарч байжээ. Ямар нэгэн өвчтэй тарвага хошгирч чаддаггүй бөгөөд тийм тарвага болон нохой үнэг, хярсанд бариулсан тарваганаас хол байх хэрэгтэй. Сүүлийн 20 жилд зах зээлд үнэ хүрдэг арьснаасаа болж тарваганы тоо толгой эрс цөөрч маш ихээр хорогдсон бөгөөд 2006 онд тарваганы хамгийн их тархацтай газруудыг хамруулаад Төв, Баянхонгор, Өвөрхангай аймагт судалгаа явуулахад 22 мянга байжээ.

Дэлгэрэнгүй унших
АНХААРУУЛГА: УИХ-ын 2024 оны ээлжит сонгуулийн хуулийн холбогдох заалтын хүрээнд тус сайтын сэтгэгдэл хэсгийг түр хугацаанд хаасан болно.

Чөлөөт бүс

Угаарын хийн хордлогын үед илрэх түгээмэл шинж тэмдэг

Огноо:

,

Угаарын хийн хордлогын үед илрэх түгээмэл шинж тэмдэг: 

  • Толгой өвдөх, толгой эргэх
  • Огиулах, бөөлжих
  • Ядрах, сульдах
  • Ханиалгах
  • Ухаан балартах
Хэрэв эдгээр шинж тэмдэг илэрвэл угаарын хийн хордлого байж болзошгүй тул яаралтай түргэн тусламжийн 103 дугаар руу залгаарай. 
 
Өөрийгөө болон хайртай хүмүүсээ эрсдэлээс хамгаалахыг Нийгмийн эрүүл мэндийн үндэсний төвөөс зөвлөж байна. 
 
Дэлгэрэнгүй унших

Чөлөөт бүс

Зэрлэг, тэжээвэр амьтдад хазуулсан үед авах арга хэмжээ

Огноо:

,

Анагаах ухаанд өнөөг хүртэл эмчлэх боломжгүй байгаа өвчнүүдийн нэг нь мал, амьтнаас хүнд халдварладаг галзуу өвчин юм.

Галзуу өвчтэй гэрийн тэжээвэр амьтад болон зэрлэг амьтанд хазуулах, ноцуулах, мөн өвчтэй амьтдын шүлс хүний ил шарх шалбархай, салст бүрхүүлд хүрсэн тохиолдолд энэ өвчин хүнд халдварлаж өвчлүүлдэг. 

  • Тиймээс зэрлэг, тэжээвэр амьтдад хазуулсан үед авах яаралтай арга хэмжээг та бүхэнд хүргэж байна. 
  • Шархыг усаар 15 минут сайтар урсгаж угаан, 5%-ийн иодын уусмалаар шархыг сайтар шавшаарай.
  • Эмнэлэгт яаралтай очиж, галзуугийн эсрэг вакцинд хамрагдаарай.
  • Эмчийн заавраар галзуу өвчний эсрэг вакцинд хамрагдана. 

Дэлгэрэнгүй унших

Чөлөөт бүс

Аянга цахилгаанаас хэрхэн урьдчилан сэргийлэх вэ

Огноо:

,

Аянга цахилгаантай үед хэрхэн өөрийгөө эрсдэлээс хамгаалах талаар дараах зөвлөмжийг ОБЕГ-аас бэлтгэн гаргажээ.
Дэлгэрэнгүй унших
сурталчилгаа
Тод мэдээ7 цаг 59 минут

“Телеграммаар даалгавар биелүүлж мөнгөө өсгөөрэй” гэх зар залила...

Тод мэдээ8 цаг 3 минут

Монгол Улс Олон улсын цоохор ирвэсийн холбоонд гишүүнээр элсэнэ

Тод мэдээ8 цаг 5 минут

Олон улсын нарны эрчим хүчний холбоо байгуулах тухай ерөнхий хэлэлцэ...

Тод мэдээ8 цаг 8 минут

ЗГ: Багахангай-Хөшигийн хөндий чиглэлийн төмөр замын төслийн санхүүж...

Тод мэдээ8 цаг 10 минут

Угаар мэдрэгчийг унтраахгүйгээр агаар сэлгэлт хийвэл дохио автоматаа...

Тод мэдээ8 цаг 13 минут

Дулаан хангамжийн 11 Г, Д гол шугамыг ф1000 мм-ийн голчтой болгон өр...

Тод мэдээ8 цаг 16 минут

Бүх шатны эрүүл мэндийн байгууллагын удирдлагуудад үүрэг чиглэл өгөв...

Тод мэдээ8 цаг 20 минут

Урт цагааны цэцэрлэгт хүрээлэнгийн ил тохижилтын ажлыг наймдугаар са...

Тод мэдээ8 цаг 26 минут

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхэд Бүгд Найрамдах Энэтхэг Улсын П...

Өнөөдөр9 цаг 2 минут

Цаг агаарын аюултай үзэгдлээс сэрэмжлүүлж байна!

Тод мэдээ2025/10/15

Мэдэгдэл

Тод мэдээ2025/10/15

Хүннү хотын 127.4 км авто замын бүтээн байгуулалт 30 хувьтай үргэлжи...

Тод мэдээ2025/10/15

Тээврийн хэрэгсэл худалдан авахаар 48 сая 900 мянган төгрөг шилжүүлс...

Тод мэдээ2025/10/15

Х.Нямбаатар: НЗДТГ-ын албан хаагчдын нийгмийн асуудлыг үе шаттай ший...

Тод мэдээ2025/10/15

Орон сууцны үнэ өссөн байна

Өнөөдөр2025/10/15

Зарим нутгаар цас орж, зөөлөн цасан шуурга шуурна

Тод мэдээ2025/10/14

Лаг хатааж, шатаах үйлдвэрийн барилга угсралтын ажлыг 2026 онд эхлүү...

Тод мэдээ2025/10/14

Нийт дуудлагын 79 хувь буюу 96 нь объектын гал түймэр байна

Тод мэдээ2025/10/14

Нийслэлийн хэмжээнд 2025 оны II ээлжийн цэрэг татлагыг энэ сарын 17,...

Тод мэдээ2025/10/14

2025-2026 оны өвөлжилтийн бэлтгэл ажлын хүрээнд 9518 тонн давс, 9590...

Тод мэдээ2025/10/14

Нийслэлийн өвөлжилтийн бэлтгэл ажил 93 хувьтай үргэлжилж байна

Тод мэдээ2025/10/14

Санхүүгийн хууль бус үйлдлээс иргэдийг хамгаалахад чиглэсэн шинэ шат...

Тод мэдээ2025/10/14

Түлш хэрэглэгчдэд үйлчлэх төвийнхөн 24 цагийн турш угаарын хийн эрсд...

Өнөөдөр2025/10/14

Улаанбаатарт өдөртөө 2 хэм дулаан

Тод мэдээ2025/10/14

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх Бүгд Найрамдах Энэтхэг Улсад төр...

Тод мэдээ2025/10/14

Монгол Улс ISO-гийн Ерөнхий чуулганд оролцов

Тод мэдээ2025/10/13

Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн Бүгд Найрамдах Энэтхэг Улсад хийх төрийн а...

Өнөөдөр2025/10/13

Иргэд, жолооч нарын анхааралд!

Тод мэдээ2025/10/13

Д.Мөнхбаатар: ААН-үүд “Тавантолгой түлш” ХХК-тай гэрээ байгуулан...

Тод мэдээ2025/10/13

Х.Нямбаатар: Туул голыг ихээр бохирдуулж буй 80 ААН хуулиа мөрдөж, у...

Санал болгох