Бидэнтэй нэгдэх

Тод индэр

Т.Энхзаяа: Нийгмийн эрүүл мэнд хэчнээн чухал болохыг ойлгуулсан өдрүүд болж байна

Огноо:

,

Сэтгүүлч:

ЭМЯ-ны Нийгмийн эрүүл мэндийн газрын дарга Т.Энхзаяатай цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

-Ковид-19 цар тахал яг манай хөрш орноос эхлэн гарсан. Гэсэн ч та бүхний хувьд тооцоолол, судалгааны бүхий л арга хэмжээг авч ажиллаж байна. ЭМЯ-ны Нийгмийн эрүүл мэндийн газар энэ ажилд маш их хүч, хөдөлмөр зарцуулж байгаа байх?

-Коронавирус /Ковид-19/-ын халдварын дэгдэлт урд нь бүртгэгдэж байгаагүй, өнөөдөр шинэ буюу сэргэн тархаж буй хадварт өвчний тоонд ороод дэлхийн улс орнуудад пандеми цар тахал байдлаар тархаж байна. Манай газар эрүүл мэндийн яаманд нийгмийн эрүүл мэндийн бодлогын арга хэмжээнд голлон анхаарч ажилладаг. Эдгээр өдрүүдэд энэ өвчин, цар тахал нийгмийн эрүүл мэндийн арга хэмжээ хичнээн чухал болохыг ард иргэдэд ойлгууллаа гэж болохоор байна.

БНХАУ-д эхний өвчлөл бүртгэгдэнгүүт  бид олон нийтэд энэ өвчнөөс хамгийн энгийн хамгаалах арга болох амны хаалт зүүх, гараа угаах зөвлөмжүүдийг цаг алдалгүй хүргэсэн. Мөн Засгийн газар салбар яамны санаачилгаар хөл хориог  маш зөв үед шуурхай авсан нь бидний хувьд нийгмийн эрүүл мэндийн хувьд авч буй хамгийн том арга хэмжээ гэж үзэж байна. Үүний үр дүнд Монгол Улсад өнөөдөр хүн амын дунд тархсан тархвар одоогоор алга. Гэхдээ зөөвөрлөгдөж орж ирсэн, бидний хяналтад байгаа өвчтөнүүдээ бүртгээд, тусгаарлаад, эмчлээд явж байна. Энэ бол их амжилт. Дэлхийн улс орнуудад хийгдээгүй том амжилт гэгдээд явж байна. Түүнчлэн Засгийн газар эрүүл мэндийн салбартайгаа маш ойр, зөв чиглүүлэн хамтран ажиллаж, төрийн бүх байгууллага болон иргэд бидний ажлыг дэмжин ийм амжилтанд хүргэж байна.

Бид анх өвчлөл гарснаас хойш маш хурдтайгаар өвчлөлийн тоо баримтуудад тулгуурлан урьдчилсан тооцооллыг хийсэн. Тухайлбал, хэрвээ манай улсад энэ өвчин дэгдвэл ямар байдлаар дэгдэх вэ, хэдэн хүн хөнгөн, хэд нь хүнд өвчлөх вэ гээд урьдчилсан прогноз гаргасан. Үүнийгээ эрдэмтдийн багаараа хэлэлцүүлж, урьдчилан хардаг цахим загварчлалд үндэслэн бэлэн байдлын төлөвлөгөө, хүний нөөц, эмнэлэг, халдваргүйтгэлийн бодис, эм эмнэлгийн хэрэгслийн нөөцөө бэлтгэх талаар шуурхайлан ажилласан.

-Эмч гэхээр л эмчилгээ үзүүлж байх мэт ойлгодог байсан. Гэтэл эмчилгээ үйлчилгээнээс гадна нийгмийн эрүүл мэндийн асуудал маш чухлыг иргэд маш сайн ойлголоо гэдгийг та хэллээ. Бусад үед танай газрын хувьд ямар арга хэмжээ авч хэрэгжүүлж ажилладаг вэ?

-Эрүүл мэндийн авч хэрэгжүүлж буй арга хэмжээг эмчилгээ, шинжилгээ оншилгоо, тусламж үйлчилгээгээр тогтохгүй нөгөө талаас хамгийн чухал нь өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ буюу нийгмийн эрүүл мэндийн арга хэмжээ гэж тодорхойлдог. Халдварт болон халдварт бус өвчнөөс сэргийлэх, хүний эрүүл мэндэд хортой нөлөөлөл үзүүлж болох орчны бохирдлоос сэргийлэх, зөв зохистой дадал хэвшлийг төлөвшүүлэх, олон нийтэд хандан, эрүүл мэндийн мэдлэг, боловсролыг дээшлүүлэх замаар заавар зөвлөмжийг  хүргэдэг.

Манай газрын хувьд өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх тал дээр голлон ажилладаг. Тэгэхээр бид өнөөдөр халдварт өвчний үед амны хаалт хэрэглэх, босон суунгаа гараа угаах зэрэг энгийн аргуудаар халдварт өвчнөөс урьдчилан сэргийлж болдог юм байна гэдгийг бүх нийтээрээ буюу найман настай балчраас наян настай хөгшид хүртэл ой тойндоо ортол мэддэг болж байна. Энэ л бидний хийж буй ажлын гол ач холбогдол.

Ер нь нийгмийн эрүүл мэндийн асуудал бидэнд хичнээн чухлыг мэдрүүлсэн өдрүүд үргэлжилж байна шүү дээ. Бид Эрүүл ахуйн тухай хуулиа 2015 онд батлуулсан. Хэрэгжүүлэхийн тулд маш их хүчин чармайлт тавьсан. Харамсалтай нь байгууллага, иргэд тодорхой ач холбогдол өгөхгүй, хэнэггүй хандаж байснаас хэрэгжилт нь тааруухан байсан. Харин өнөөдөр энэ хуулийн хэрэгжилт маш сайн байна. Гудамжинд нус, цэрээ хаях, ил задгай газар бие засах зэрэг үйлдлүүдийг  Зөрчлийн тухай хуулийн дагуу торгохоор болсон нь нэг талдаа Эрүүл ахуйн тухай хуулийн хэрэгжилтийг сайжруулсан.

-Тэгвэл давхар амжилттай л яваа юм байна?

-Тэгэлгүй яах вэ. Хүмүүсийн эрүүл ахуйн дадал хэвшил маш их сайжирсан. Амны хаалт зүүх, гараа угаах зэрэг зөвлөмжийг гаргаж эхэлснээс хойш бусад халдварт өвчин, амьсгалын замын халдварт өвчин 15.2 хувиар буурсан. Ердөө нэг хувийн бууралтын ард маш олон хүний өвчлөл буурсан бодит тоо байдаг. Гэтэл 15.2 хувиар буурч байгаа их амжилт. Мөнтүүнчлэн хадваргүйтгэл хийж сурч байна. Албан байгууллагууд өөртөө тохирсон халдваргүйтгэлийг хийж байна. Зоонозын өвчин судлалын үндэсний төв голомтын ариутгалыг хийж байна /тусгай үүргийн онгоц, автобуснуудыг халдваргүйтгэж байна/. Энэ бүх ариутгал халдваргүйтгэлийг хийхэд манай Нийгмийн эрүүл мэндийн газраас тусгайлсан зөвлөмж заавраар ханган ажиллаж байна. Банкныханд мөнгөн дэвсгэртүүдийг хэрхэн яаж ариутгаж, халдваргүйжүүлэх, за мөн хилээр нүүрс тээвэрлэж буй жолооч нарт хүртэл тусгайлсан зөвлөмж өгч байна. Цаашилбал, цэргийн анги нэгтгэл хэрхэн ажиллах, хорих ангиудад ч энэ бүхэн өөр өөр горимоор хийгддэг. Эдгээр бүх зөвлөмжийг манай газраас хүргэн ажиллаж байна. Энэ бол халдвар тархахаас урьдчилан сэргийлэх нийгмийн эрүүл мэндийн тухайд авч хэрэгжүүлж буй ажил шүү.

-Төр, Засгийн газрын олон байгууллага хамтран ажиллаж байна гэдгийг та яриандаа хэлсэн. Тэдгээрийн хийх алхам, хэрэгжүүлэх үйлдлийг танай Нийгмийн эрүүл мэндийн газрын хамт олон хамгийн түрүүнд судалж, тооцоолж нийтэд хүргэхэд бэлтгэж байгаа байх. Ингэхэд бүрэлдэхүүний хувьд хэдүүлээ вэ. Ачааллын хувьд багагүй байгаа байх?

-Манай газар 13 хүний бүрэлдэхүүнтэй. Тэдний маань тав нь Олон нийттэй харилцах, шуурхай удирдлагын хэлтэст ажиллаж байна. Энэ хэлтэс маань өдөр бүр 11:00 цагт коронавирусын талаарх цаг үеийн шуурхай мэдээллийг өгч байгааг одоо олон нийт мэддэг болсон. Дэлхий нийтэд цар тахал ямар байна, тоо, судалгаа хэрхэн өөрчлөгдөж байна, хүмүүс хэрхэн урьдчилан сэргийлэх вэ зэргийг судалж ард иргэдэд цаг алдалгүй хүргэн ажиллаж байна.

Манай газрын хувьд өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх гэдгийг түрүүнд хэлсэн. Өөрөөр хэлбэл, осол гэмтлээс хэрхэн сэргийлэх вэ, хоол тэжээлээ яаж зөв зохистой хэрэглэх вэ, ямар хоол тэжээлийг түлхүү авах, нөхөн үржихүйн тал дээр юу анхаарах вэ, бэлгийн замын халдвар болон сүрьеэгээс хэрхэн сэргийлэх вэ зэрэг бүхий л халдвараас сэрийлэхийн тулд ажилладаг. Манай газрын бас нэг чиг үүрэг нь судалгаа, шинжилгээ, нотолгоонд суурилсан бодлогын арга хэмжээ авах. Тэгэхээр энэ бүх нийгмийн эрүүл мэндийн бүрэлдэхүүн хэсгээр бид судалгаа шинжилгээ, эрсдлийн үнэлгээнд суурилж, бодлогын арга хэмжээ гаргах тал дээр ажилладаг.

-Дэлхий дахинд гарч байгаа өвчлөлийн мэдээн дээр суурилан эрсдэлийн үнэлгээг хийдэг гэж ойлгож болох уу?

-Тэгэлгүй яах вэ. Урьдчилан сэргийлэхийн тулд эрсдэлийг тооцох ёстой. Бид  коронавирусын халдвараас сэргийлэх ажлаа эрсдэлийн үнэлгээнд суурилан хийж байна. БНХАУ-д анх өвчлөл бүртгэгдсэн цагаас хойш 6 удаа эрсдэлийн үнэлгээг хийсэн. Өмнө нь зөөвөрлөгдөн орж ирэх магадлалын эрсдэлийн үнэлгээг хийсэн бол сүүлийн хоёр үнэлгээг  Монгол улсад дээрх өвчин тархах эрсдэлийг судалсан. Энэ үнэлгээг хийхдээ Онцгой байдлын ерөнхий газар, Гаалийн ерөнхий газар, Цагдаагийн ерөнхий газар, Тагнуулын ерөнхий газар, МХЕГ гээд бүхий л тусгай чиглэлийн байгууллагатай хамтран ажилладаг. Үнэлгээнд суурилж авах арга хэмжээг төлөвлөж, хийж хэрэгжүүлдэг гэсэн үг. Олон нийт Улсын онцгой комисс, ХӨСҮТ-ийн шуурхай штаб зэргийг мэддэг боллоо шүү дээ. Эд нар маань яг л эрсдэлийн үнэлгээнд суурилсан үйл ажиллагаагаа төлөвлөөд явж байдаг.

-Эрсдэлийн үнэлгээ хийхэд тухайн улс орны цаг агаарын нөхцөл байдал, иргэдийн бие физилогийн онцлог нөлөөлж байна уу?

-Өвчлөл өөр оронд бүртгэгдээд эхэлмэгц Эрүүл мэндийн яамны дэргэд Тархвар судлалын 12 эрдэмтнээс бүрдсэн баг байгуулсан. Энэ багт Академич П.Нямдаваа тэргүүтэй эрдэмтэн мэргэд ажиллаж байгаа. Манай газраас гарч буй бүх бодлогын бүх арга хэмжээнд зөвлөмжөө өгөөд явж байна. Саяхан дээрх эрдэмтдийн баг гурав хоногийн өмнө хуралдаж, монгол хүний биед энэ вирусын нөлөө ямар байна, ямар нөлөөлөл үзүүлэхээр байна гэх зэргийг судлах судалгааны ажил шаардлагатайг хэлэлцсэн. Үүнийг Эрүүл мэндийн сайдад уламжилснаар судалгааны ажлын эхний санхүүжилтийг Шинжлэх ухаан технологийн сангаас шийдвэрлэх талаар хэлсэн. Ингэснээр монгол хүний генетикт суурилсан судалгааны ажил эхэлнэ гэсэн үг. Эрүүл мэндийн сайд маань эрдэмтэн мэргэдийн үгийг маш сайн сонсоно, шийдэмгий, онцгой мэдрэмжтэйгээр энэ бүх ажлыг удирдан хийж байна.

-Бусад оронтой харьцуулахад орлого багатай орон ч гэсэн аюулыг бол сөрөөд даваад байгаа нь эрүүл мэндийн салбарынхны чадварыг харуулж байгаа байх?

-Коронавиусын шинэ, сэргэн тархаж байгаа энэ өвчин олон улсын эрүүл мэндийн дүрмээр зохицуулагддаг өвчин юм. Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллага гишүүн орнууддаа Олон улсын дүрмээр зохицуулагддаг өвчнөөс сэргийлэх шуурхай удирдлагын тогтолцоогоор ажиллахыг зөвлөмж болгодог. Тэр нь манайхны яриад байгаа Тохиолдлын удирдлагын тогтолцоонд орж ажиллахыг ярьж байгаа юм. Манай улсад  ЭМЯ-ны хувьд манай газрын Олон нийттэй харьцах тандалт шуурхай удирдлагын хэлтэс энэ чиг үүргийн дагуу ажиллаж байна. Дэлхийн бусад оронд Халдварт өвчнийг хянах тогтолцоо буюу СиДиСи/CDC/-ийн тогтолцоо гэж бий. Энэ тогтолцоо нь АНУ, БНХАУ зэрэг дэлхийн хөгжингүй маш олон оронд нарийн зохион байгуулалттай байдаг төдийгүй анагаахын мэргэжлийн бөгөөд цэргийн цолтой генерал хүн удирддаг юм билээ. Манай улсад энэ удаа Эрүүл мэндийн сайд маань энэ ажлыг гартаа авч, ажлаа маш сайн зохион байгуулсны үр дүнд хөгжингүй орны CDC шиг л зохион байгуулалтад орж ажиллаж байна. Үндсэндээ манай яам CDC-гийн зохион байгуулалтад шуурхай шилжсэн. Эндээс харж байхад цаашдаа CDC шиг хадварт өвчнөөс сэргийлэхэд яаралтайгаар цэргийн зохион байгуулалтад шуурхай шилжих, бэлэн байдлаа хангаж ажиллах байгууллага шаардлагатай гэдэг нь ч харагдаж байна. Товчхондоо аливаа олон нийтийг хамарсан халдварт өвчний үед хариу арга хэмжээг зохион байгуулдаг, тандалт судалгаа хийх чадвартай, эрүүл ахуйн норм журмыг сахиулдаг цэргийн зохион байгуулалтад шуурхай шилжих зохион байгуулалт бүхий байгууллагатай болох шаардлага аль хэдийн үүсчээ.

-Энэ чухал байгууллага хүссэн хүсээгүй гарч ирж ажиллаж байна. Бусад улсад шууд цэргийн зохион байгуулалтад орж ажилладаг гэж байна. Гэтэл манайд бол эрүүл мэндийн салбарынхан маань эмчийн тангараг өргөсөн учраас ажлын ачааллыг үл тоон ажиллаж байна гэж харж болох уу?

-Манайд Шадар сайдын тушаалаар ХӨСҮТ дээр шуурхай баг байгуулагдчихсан. Эрүүл мэндийн яаман дээр маань Тохиолдлын удирдлагын тогтолцоог шуурхай удирдлагаар зохицуулан ажиллах баг гарчихсан ажиллаж байгаа. Хэдийгээр манайд CDC шиг байгууллага байхгүй байгаа ч зохион байгуулалтад орсон баг, штабууд маань хөгжингүй орнуудын CDC шиг л ажиллаж байгаа. Үндсэндээ халдварт өвчнийг хянах төв шиг өргөн зохион байгуулалтад орсон. Тиймдээ ч хөл хорио тогтоох зэрэг арга хэмжээг шуурхай авсны үндсэн дээр бид бүх бэлтгэл ажлаа хангаж чадсан. Хүний нөөцийн хувьд ч зохион байгуулалтаа хийчихсэн. Тухайлбал эмч нараа хэн нь хаана хэдэн цагаар ажиллах вэ гэдэг жагсаалтаа ч гаргачихсан байгаа.

-Гэхдээ ХӨСҮТ-д олон хоног хариагүй эмч, сувилагч нар бий гэсэн шүү дээ?

-Вирусын халдвар одоогоор зөвхөн зөөвөрлөгдөж орж ирсэн учраас эмч нар маань ээлжгүйгээр эмчилгээ хийж байгаа. Халдвар, хамгаалалт, сэргийлэлтийн асуудалтай холбоотойгоор тусгаарлалтад орж ажиллах, эмч нарыг зохицуулалт хийж ажиллаж байна. Тэгэхээр бид ч, ХӨСҮТ ч халдварт өвчин хүн амын дунд бүртгэгдээд эхэлбэл эмч нарын ажиллах зохион байгуулалтаа хийж байгаа гэсэн үг. Хүний нөөцийн бэлэн байдлаа ханган ажиллахад эмч, сувилагч нарынхаа нэрсийг гаргаж, ээлж дараалал хуваарийг нь ч эмнэлэг бүр гаргачихсан байгаа.

-Өмнө нь холер зэрэг халдварт өвчний үед өнөөгийнх шиг тодорхой хэмжээгээр хөл хорио тогтоон ажиллаж байсан. Тухайн үед мөн л хорионоос гарч зугтаж байна, эсэргүүцлээ илэрхийлж байна гэх асуудал үүсч байсан. Тухайн үеийн иргэдийн нийгмийн сэтгэлзүйн байдал, хандлага өнөөгийнхтэй харьцуулахад өөрчлөлт байна уу?

-Иргэдийн хандлага маш их өөрчлөгдсөн. Бид хамтдаа тэмцэж, энэ аюулт өвчнөөс сэргийлж чадна гэдэг мессежүүдийг гар утаснуудаар иргэд хүргэж байгааг хүн бүр анзаарсан байх. Эдгээрийг маш сайн биелүүлж, өөрсдийгөө хамгаалж байна. Ард иргэд маань ихэнх нь маш хариуцлагатай, өөрсдийгөө тусгаарлах ёстой гэдгийг ухамсарлаж байна. Бүх заавар, зөвөлгөөг мөрдөн ажиллаж байна. Ихэнх иргэн ойлголттой болчихсон байна. Иргэддээ энэ дашрамд талархал илэрхийлмээр байна. Та бүхэн маань бидний ажлыг маш сайн дэмжиж байна гэсэн үг шүү. Түгээмэл бус цөөн тохиолдолд асуудал үүсгэсэн байх. Гэвч нийт иргэдийн ихэнх хувь нь аливаа асуудал үүсгэлгүй эрүүл мэндийн салбартайгаа хамтран, дэмжин ажиллаж байгаа.

-Өдөр бүр ЭМЯ-наас 11:00 цаг үеийн мэдээлэл өгч байгаа. Үзэгч, сонсогч, уншигч бүхэн мэдээлэл өгч байгаа хүмүүсийг бараг таньдаг болчихсон. Харахад хуруу дарам цөөн хүн байгаа боловч ард нь маш том баг ажиллаж байгаа байх?

-Халдварт өвчний эрсдэл гарсан үед мэдээлэл холбоо харилцааны эрсдэлийн үеийн мэдээлэл харилцаа холбоо гэдэг заавар, журмын дагуу иргэдэд өгөх мессежийг нэг л сувгаар өгөх учиртай. Манайхаас гэхэд яг энэ ажлыг олон нийтэд Олон нийттэй харилцах шуурхай удирдлагын хэлтэс өгч байгаа. Уншигчид таньдаг болсон байх Нарангэрэл даргыг. Түүний өгч буй мэдээллийг бэлтгэхийн тулд ард нь төлөвлөлтийн баг, шуурхай арга хэмжээний баг, эрсдэлийн үеийн мэдээлэл харилцаа холбооны баг, нөөцийн баг гээд маш олон хүн ажилладаг.

Вирусын нөхцөл байдалтай холбоотойгоор энэ мэдээлэл, зөвлөмжийг өнөөдөр, маргааш өгнө гэхчилэн төлөвлөгөөний дагуу Эрүүл мэндийн салбар бүхэлдээ ажиллаж байгаа. Энэ бүх үйл ажиллагаа өдөр тутамд иргэдэд хүрч буй 11:00 цагийн мэдээллээр хязгаарлагдахгүйгээр ард нь өндөржүүлсэн бэлэн байдалд ажиллаж байгаа. Онцгой байдал, хил, хяналт, цагдаа, тагнуулын байгууллагууд бүгд хамтран ажиллаж байгаа.

Дээр хэлсэнчлэн олон улсын эрүүл мэндийн дүрмээр зохицуулагддаг халдварт өвчин гэдэг яг өнөөгийн цаг үе. Товчхондоо коронавирусын үед ажиллах тохиолдлын удирдлагын тогтолцоо юм. ХӨСҮТ-д штаб байгуулагдан ажиллаж байгаа. Энэ штаб илэрч буй тохиолдлуудын халдварлах эрсдэлийн судалгааг хийдэг. Нэг хүний ард олон хавьтал байдаг. Манайхан их сайн мэддэг болсон нь франц улсын иргэний явсан маршрутыг гаргасан шүүдээ, ойрын уулзсан иргэдийг илрүүлэн шинжилгээнд хамруулсан. Хэн, хаагуур, юу хийж, хэнтэй уулзсан бэ гэдэг зураглалыг гаргаж, хавьтлуудыг нь илрүүлж, шинжилгээ хийдэг. Үндсэндээ цар тахлыг “цурманд” оруулж байгаа юм. Тэр штабд зөвхөн тархвар судлаачдаас гадна Онцгой байдлын албаныхан, мэргэжлийн хяналтынхан, гааль, цагдаа, тагнуулынхан гээд өргөн бүрэлдэхүүнтэйгээр ажилладаг. 40 гаруй хүнтэй баг олны нүдэнд харагдахгүй байгаа ч тэрхүү чухал ажлыг хийж, цаг, өдрөөр төлөвлөгөөгөө гарган ажиллаж байгаа.

Энэ тохиолдлын удирдлагын тогтолцоонд эрүүл мэндийн салбар хэрхэн шуурхай ажиллах талаар АХБ-ны дэмжлэгтэй төсөл хэрэгжүүлж байна. Мөн ДЭМБ-ын дэмжлэгтэй, олон улсын эрүүл мэндийн дүрмээр ажиллаж байгаа.

-Манай улсад, дотоодод халдвар тархчихаагүй учраас манайханд бэлэн байдлаа хангах их том боломж өгсөн гэсэн?

-Бид БНХАУ-ын сургамжид үндэслэн ажлаа төлөвлөн ажиллаж байгаа. Бидэнтэй маш ойр хил залгаа газруудад халдвар бүртгэгдсэн. Эдгээр нь бидэнд сургамж болж байгаа. Засгийн газар яаралтай арга хэмжээ авснаар бид ч цаг хожиж, төлөвлөлтөө хийж, бүх нөөцөө бэлтгэсэн. Энэ их том боломж. Бид дэлхийн бусад орны сургамжид тулгуурлан ажиллах боломж ч гарч байна.Өдөр бүр ДЭМБ-аас эрүүл мэндийн салбарынханд зориулсан сургалт зохион байгууллагддаг. Ямар зөвлөмж өгөх, халдваргүйтгэл, ариун цэврийн нөхцөл ямар байх вэ зэргээр хичээл, сургалтуудыг зохион байгуулж, цахимаар бүртгүүлээд хичээлдээ оролцож байгаа. Мөн АНУ, Итали, ОХУ ямар хүнд байдалд орж байна. Тэдгээрийг бид харж байгаа нь сургамж болж байна. Герман, Япон, БНСУ зэрэг орон халдвар, хамгаалалтыг хэрхэн хийж, шинжилгээ, оношлогоо, эмчилгээ үйлчилгээг ямар сайн үзүүлж байна гэдгийг ч харж анхаарч байна. Тиймдээ ч эрсдэлийн үнэлгээг хийж, хариу арга хэмжээний төлөвлөлт гаргасан. Тухайлбал, хоорондоо хамааралгүй буюу алаг цоог халдвар гарсан нөхцөлд хэрхэн ажиллах вэ, өвчлөл голомтон гарвал хэрхэн ажиллах вэ, нийт хүн амд өвчлөл гарсан тохиолдолд хэрхэн хадварыг хумих вэ гэдгээ бүгдийг нь төлөвлөөд байна.

-Коронавирусын халдвар, тархалт эрүүл мэндийн салбарын хөгжлийг давхар шалгаж байна. Манайх ч нөөцөө бэлтгэсэн талаар та сая хэлсэн. Энгийн үед эрүүл мэндийн салбар тоног төхөөрөмж, эм бэлдмэлийн хувьд хомсдолтой гэх гомдлоос тасардаггүй байсан даа?

-Ер нь эрүүл мэндийн салбарыг Засгийн газар сүүлийн хэдэн жил байгаагүйгээр дэмжсэн. Хүний нөөц, эмч мэргэжилтний цалин хөлс, нийгмийн асуудлыг маш сайн дэмжсэн. Эмнэлгийн тусламжийн тал дээр хүний нөөц, эм, эмнэлгийн хэрэгсэл, тоног төхөөрөмж, амьсгалын аппаратын хангамж, бүх зүйл үнэхээр сайжирсан. Засгийн газар маш ихээр дэмжиж байгаа.

Энэ салбарыг дэмжиж байна гэдэг нь өөрөө монгол хүний эрүүл мэндийн төлөөх ажил. Хүн эрүүл байж л баялаг бүтээнэ шүү дээ. Олон улсын зээл тусламжийг эрүүл мэндийн салбарт хандуулж байна, эрүүл мэндийн санхүүжилтийг маш эрчимтэй нэмэгдүүлж байна. Энэ бүгд төр засаг эрүүл мэндийн салбарт анхаарлаа ихээхэн хандуулж буйн тод илрэл юм. Бидний ажлыг уншигчдад хүргэж байгаа танай сонины хамт олонд талархлаа илэрхийлье.

Эх сурвалж: Erennews.mn

Дэлгэрэнгүй унших

Сэтгэгдэл

Тод индэр

Б.Ундраа: Төгрөгийн тогтвортой байдлыг хангаж чадаагүйгээс нэг сая иргэн ядуу амьдарч байна

Огноо:

,

АН-ын дэргэдэх Ардчилсан эмэгтэйчүүдийн холбооны Эдийн засгийн бодлогын хорооны дарга, эдийн засагч Б.Ундраатай ярилцлаа.


-Монгол Улсын эдийн засаг өсч байна гэдэг ч иргэдийн амьдралд нөлөөлөхгүй, бодит орлого нь нэмэгдэхгүй байна. Яг үнэндээ өрнөөс өрний хооронд амьдарч байна. Эдийн засаг өсөөд байхад иргэдийн амьдрал сайжрахгүй байгааг та юу гэж тайлбарлах вэ?

-Манай улсын эдийн засаг 2023 онд долоон хувьд хүрч өссөн гэж байгаа нь яг үнэндээ Засгийн газрын зөв бодлогын нөлөө биш. Нүүрсний экспорт нэмэгдэж, уул уурхайн салбарын өсөлт, түүнээс хамааралтай тээвэр болон бусад салбаруудын идэвхжилтэй холбоотой өсөлт юм. Энэ долоон хувийн өсөлтийн 4.3 хувийг нь уул уурхай болон тээврийн салбарын өсөлт дангаар бүрдүүлсэн.

Эдийн засаг өслөө, улсын ашиг орлого нэмэгдлээ гээд л сайхан, сайхан тоо яриад байгаа ч ард иргэддээ энэ өсөлт хүртээмжтэй байж чадсан уу гэвэл үгүй. Иргэдийн амьжиргааны түвшинг сайжруулж чадсан өсөлт биш. Уул уурхайн салбараас үүдэлтэй хэдэн төгрөг ахиу орж ирдэг мөчлөгийн шинжтэй өсөлт нь эдийн засгийн өсөлтийг тогтвортой нэмэгдүүлэхгүй. Уул уурхай ч гэж дээ, нүүрсний салбар л даа. Арай ахиу нүүрс зарлаа, түүнийгээ тээвэрлэлээ. Тэр мөнгө нь нүүрсний эздийн халаасанд орчихсон. Нүүрсний сонсголоос энэ бүхнийг иргэд хангалттай сонсож, мэдсэн байх.

Онолоороо бол эдийн засгийн тогтвортой, хүртээмжтэй өндөр өсөлтийг хангаж чадсанаар хүний болон эдийн засгийн хөгжлийн суурь орчныг бүрдүүлж, монгол иргэн бүрийн амьдралын чанарыг дээшлүүлж, ядуурлын түвшин буурна. Гэтэл Монголын эдийн засгийн өсөлт хэлбэлзэл өндөртэй байдаг. Эдийн засгийн урт хугацааны тогтвортой, хүртээмжтэй өсөлт, хөгжилд хүрэх нь улс орны хөгжлийн стратегийн асуудал байх ёстой. Манай орны хувьд эдийн засгийн бодит салбар нь уул уурхай болон мал аж ахуй гэсэн хоёрхон тулгууртай.

Хувийн хэвшлийн хөгжилд тулгуурласан эдийн засгийн өсөлтийг бий болгож чадахгүй байна. Монгол Улсын хөгжлийн цаашдын чиг хандлага нь мэдлэгт тулгуурласан эдийн засагт шилжих, эдийн засгийн олон талт өсөлт бүхий оновчтой бүтцийг бий болгох, дотоодын үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх нь чухал. Эдийн засаг нь хүчтэй байж ард иргэд үнийн, өрийн дарамтад боомилогдсон хямралт байдлаас гарна. Гэтэл өнөөдөр инфляци, үнийн өсөлтөөс болж иргэдийн амьдрал өдрөөс өдөрт муудаж байна.

-Эдийн засаг өссөн, иргэдийн амьдрал муудсан гэдэг эрс тэс хоёр өнцөг байна. Эдийн засаг өссөн нь тоогоор батлагдаж байна. Харин иргэдийн амьдрал муудсаныг илтгэх тоо байна уу?

-Дэлхийн банк болон Үндэсний статистикийн хорооноос Монгол Улсын ядуурлын түвшин 27.1 хувь буюу 914 мянган иргэн 418 мянган төгрөгнөөс доош орлоготой байна гэсэн судалгаа гаргасан. Сая шахам иргэн хагас сая төгрөг хүрэхгүй мөнгөөр амь зууж байна шүү дээ. 2022 оны энэ судалгаанаас ядуурлын шугамыг инфляцитай холбогдуулан нэмэгдүүлээд харахад иргэдийн талаас дээш хувь нь ядуурлын түвшинд орж байгаа. Үнэхээр эдийн засгийн өсөлт нь иргэдийнхээ амьжиргаанд нөлөөлдөг бол ядуурлын түвшин буурах ёстой биз дээ. Тэгээд ч эдийн засгийн өсөлт ядуурлыг бууруулахад дангаар нөлөөлдөггүй. Төрд нүүрлэсэн энэ их авлига нь эдийн засгийн өсөлтийг иргэдэд хүргэхгүй, ядуурлыг бууруулах боломжийг олгохгүй байна.

Энэ бүхнийг цогцоор шийдэхгүй, үр дүнтэй бодлого гаргаагүй байж эдийн засаг өслөө, бүх зүйл сайхан болж байна гэж хоосон лоозондоод байж болохгүй. Засгийн газар нийгмийн халамж, тэтгэвэр тэтгэмж, төрийн албан хаагчдын цалинг бага сага нэмсэн. Тэр жаахан нэмэгдэл ядуурлыг бууруулахад нөлөөлж чадахгүй. Өнгөрсөн өвөл үүссэн зудын нөхцөл байдлаас шалтгаалж хөдөө аж ахуйн салбарын уналт энэ онд үргэлжилнэ. Энэ нь нийт эдийн засгийн өсөлтөд сөргөөр нөлөөлөх магадлал өндөр. Цаашлаад төрийн албан хаагчдын цалин, тэтгэвэр, нийгмийн халамжийн өсөлттэй холбоотой эрэлтийн нөлөө нэмэгдэх зэргээс шалтгаалж харин ч инфляци дахин өсөх эрсдэлтэй байгаа. Энэ бүхэн ядуу болон бага орлоготой өрхүүдийн амьжиргааны түвшинд сөргөөр нөлөөлж байна.

-Монголбанк инфляци буурч байна гэдэг боловч өргөн хэрэглээний бараа, бүтээгдэхүүний үнэ өссөн хэвээр байна. Инфляцийн энэ тооцоолол зөв байж чадаж байна уу?

-Инфляцийн түвшин 2024 оны гуравдугаар сарын байдлаар долоон хувьтай гарсан байсан. Энэ хувийг тодорхойлоход хэрэглээний үнийн индексийг гол үзүүлэлт болгон ашигладаг. Индексийг тооцох зорилготой хэрэглээний сагс гэж байгаа. Хэрэглээний сагс нь дундаж өрхийн хэрэглээг төлөөлөх чадвартай хүн амын өргөн хэрэглээний бараа, үйлчилгээний нэр төрлийн жагсаалт. Үүнд 12 төрлийн 370 гаруй бараа, үйлчилгээ ордог байсныг жил гаруйн өмнө 13 бүлгийн 410 нэр төрөл болгож нэмэгдүүлсэн. 410 бараа үйлчилгээний дундаж статистик тоогоор л инфляци долоон хувьтай харагдаж байна. Гэтэл ихэнх бага, дунд орлоготой иргэдийн өдөр тутмын амьдралд хэрэглэгддэг лангуун дээр байгаа нөгөө мах, гурил, сүү, талх гээд үсрээд 10 хүрэхгүй нэр төрлийн барааны үнийн өсөлт чинь энэ хувиасаа харьцангуй өндөр байна. Яг бага орлоготой иргэдэд энэ 410 нэр төрлийн бараа, үнэндээ хамаарахгүй байгаа.

Инфляци одоо долоон хувь гэж байгаа ч өмнөх хоёр жилийн хугацаанд 13, 14 хүрсэн. Сүүлийн жилүүдэд гурил, будаа, талхны үнэ тасралтгүй нэмэгдэж байна. Гэтэл дизель түлшний үнэ 30 хувиар нэмэгдээд удлаа. Суудлын автомашин унаж байгаа иргэд шатахууны өсөлт мэдрэгдээгүй байх. Яагаад гэвэл АИ-92 шатахууны үнэ өсөөгүй, барьж байгаа. Гэтэл дизель түлшний үнэ нэмэгдсэнээр бараа, бүтээгдэхүүний үнэ өсөх суурь шалтгааны нэг болсон.

2016 онтой харьцуулбал, өнгөрсөн найман жилийн хугацаанд өргөн хэрэглээний бараа, үйлчилгээний үнэ 2-3 дахин өсчихлөө. Гэтэл орлогын түвшин яаж өссөн билээ. Орлогын өсөлт бараа бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтөө гүйцэхгүй байна. Ийм байхад яаж иргэдийн амьжиргаа дээшлэх юм бэ. Эрх барьж байгаа МАН 2016 онд хоёр хувьтай байсан инфляцийг өсгөөгүй бол өнгөрсөн найман жилийн хугацаанд бараа, бүтээгдэхүүний үнэ 16 хувиар л өсөх байсан гэсэн үг. Гэтэл өнөөдөр мах, гурил, сүү, талх гэхэд л 2016 оноос 120-190 хувиар буюу 2-3 дахин өсчихсөн байгаа. Найман жилийн өмнө савласан нэг кг алтан тариа гурил 1294 төгрөг байсан бол одоо 2949 төгрөг болж, 128 хувь буюу 2.3 дахин өссөн байна. Гэтэл дэлхийн зах зээл дээр гурилын үнэ зургаан жилийн өмнөх үнээрээ байж л байна.

Хүнсний гол нэрийн бүтээгдэхүүний инфляци өндөр байгаагийн зэрэгцээ сонгууль угтсан төсвийн зардлын тэлэлт, Эрдэнэс Таван толгойн ногдол ашиг, төрийн албан хаагчдын цалин, тэтгэвэр, тэтгэмж нэмэгдсэн нь эдийн засгийн тогтворгүй байдал үргэлжлэх нэг том нөхцөл болохоор байна. Мөн зудын нөхцөл байдал зэрэг дотоод шалтгаанаар инфляци 2024 онд эргээд өсөх эрсдэл бий.

-Эрх баригчдын буруу бодлого, сонгууль угтсан мөнгө тараалт урт хугацаандаа иргэдийн амьжиргаанд сөргөөр нөлөөлж, улам л сөхрүүлэх нь гэж ойлгож болох уу?

-Эдийн засагт уялдаа холбоогүй зүйл гэж байхгүй. Нэг хоёр буруу бодлого 10, 20 алдаа, хүндрэлийг араасаа дагуулдаг.

Орлогын өсөлт нь амьжиргааны зардал, үнийн өсөлтөө давахгүй байгаа учраас иргэд арга буюу зээл авч өрх гэрийнхээ амьжиргааг залгуулж байна. Энэ нь ч тоо баримтаар тодорхой байгаа зүйл. Өрхийн дундаж бодит орлого нэмэгдэлгүй 8 жил боллоо. Энэ хугацаанд үнийн өсөлтөөс улбаалан зарлага эрс өсөж, дундаж монгол айлын орлого нь зарлагаа гүйцэхгүй, зээлээс зээлийн хооронд амь зогоож байна. Уул уурхайгаас бусад ихэнх бизнес мөн адил өр зээл, бартерын солилцоогоор аргацааж байгаа. Өнөөдөр монголчууд бүгд өрийн дарамтад амьдарч байна. Улс нь, аж ахуйн нэгж байгууллагууд нь, иргэд нь бүгд зээлтэй, өртэй байна. Улсаа хөгжүүлж, иргэдийн амьдралыг сайжруулахын тулд эхлээд бүгд өрнөөсөө салах хэрэгтэй.

Уг нь одоо эрх барьж байгаа МАН 2020 оны сонгуулийн мөрийн хөтөлбөртөө цалингийн бодит хэмжээг инфляци, үнийн өсөлттэй уялдуулан үе шаттайгаар нэмэгдүүлэх бодлого баримталж, иргэдийн орлогыг нэмэгдүүлж, ядуурлыг хоёр дахин бууруулна, бага, дунд орлоготой иргэдийг дэмжих банк, санхүүгийн тогтолцоо бий болгож, иргэдэд бага хүүтэй зээл олгоно, зээлийн хүүг бууруулж, сарын нэг хувиас хэтрүүлэхгүй болгоно гэж амласан. Гэтэл өнөөдөр энэ амлалтуудаас нэг нь ч биелээгүй байна. Монгол Улсын насанд хүрсэн иргэдийн 87 хувь нь банкинд дунджаар 8.6 сая төгрөгийн зээлтэй байна гэсэн судалгаа гарсан. Үүн дээр ББСБ, ХЗХ, ломбард, аппликэйшний зээлүүдийг оруулбал нийт иргэд бүгд зээлтэй байна.

-Иргэд хэрэглээний зээл авч байгаа нь намын мөрийн хөтөлбөр, Төрийн бодлоготой хамаагүй гэх л байх даа?

-2016 онд нийт насанд хүрсэн иргэдийн 43 хувь нь зээлтэй байсан. Одоо 87 хувь нь зээлтэй байна. Хоёр дахин нэмэгдсэн байгаа биз. Зээлийн төрлүүдийг аваад үзье л дээ. 2016 оны үед иргэд ипотекийн зээл буюу өмч хөрөнгөтэй болгох урт хугацааны, бага хүүтэй зээл их байсан. Харин одоо бол орлого нь амьжиргааныхаа зардалд хүрэхгүй байгаа учир хэрэглээний зээл дийлэнх хувийг эзэлж байна. Хэрэглээний зээлүүд нь хугацаа бага, өндөр хүүтэй байгаа учраас иргэд банк, санхүүгийн байгууллагад өндөр хүү төлж, давхар давхар зардлаа өсгөөд байгаа юм. Монголбанкны Мөнгөний бодлогын хорооноос 2019 онд банкны нийт хэрэглээний зээлийг бууруулах зорилгоор тэтгэврийн зээлээс бусад хэрэглээний зээлийн өр, орлогын харьцаа 70 байсныг бууруулж, 60 хувиар тогтоох шийдвэр гаргасан. Монголбанк нь өөрөө ийм шийдвэр гаргаж банкнаас зээл авах дүнг багасгаснаар иргэд нь өнөөдөр яалт ч үгүй хэрэглээний зээл авах хэрэгцээтэй байгаа учраас банк бус болон бусад зээлийн үйлчилгээний газраас өндөр хүүтэй зээл авах нөхцлийг бүрдүүлчихсэн. ББСБ-д сарын 3-4 хувь, жилийн 36-48 хувийн хүү буюу банкнаас авснаас 2, 3 дахин зээлийн өндөр хүүнд иргэд дарлуулаад амьдарч байна. Үнэндээ дэлхийд байхгүй хүүтэй улс болсон байна. Иргэдээ ингэж зээл, өрийн дарамтад оруулсан нь иргэдийн амьжиргааг бүр л хүнд нөхцөлд аваачиж байна. ББСБ-ын мөнгө нь ер нь л хулгайны мөнгө гэж хэлэхэд хилсдэхгүй. Голцуу л хэдэн дарга, улстөрчид, тэдэнтэй ойр хүмүүсийн хулгайлаад олсон л мөнгө байгаа. Энэ мөнгө хүүлэлтэд жирийн иргэд л хохироод өндөр хүүг нь төлөөд амьдарч байна.

Төв банкны тухай хуулиараа Монголбанк төрийн мөнгөний бодлогыг боловсруулж, хэрэгжүүлдэг байгууллага. Үндэсний мөнгөн тэмдэгт болох төгрөгийн тогтвортой байдлыг хангах үндсэн зорилтот ажлаа хийж чадаж байна уу. Сүүлийн 8 жилийн турш Монголбанк бодлогын хүүгээ 13 дээр барьж байгаад саяхан 12 хувь болгосон. Бодлогын хүүг ийм өндөр байлгаад байгаа нь зээлийн хүү өндөр байхад нөлөөлөөд байна. Төв банк нь 1 төгрөгөө 13 хувийн хүүтэй зээл гээд хүчээр тулгачиж байна. Банкны эзэд, банк бусын эздэд доод хүүг нь 13 хувь гээд тавиад өгчихөөр тэд хүүгээ тэрнээс дээшээ тавих нь тодорхой. Энийг мөнгө хүүлэлт гээд байгаа юм.

-Энэ их мөнгө хүүлэлтийн эсрэг яаж ажиллах ёстой гэж та бодож байна вэ?

Аливаа улсын эдийн засагт сангийн бодлого болон мөнгөний бодлого байна.

Татвар төлөгчдийн мөнгийг Засгийн газар удирдаад зарцуулж байгаа нь сангийн бодлого юм. Парламентийн засаглалтай оронд ялсан намын Засгийн газар энэ мөнгөөр намын бодлого, мөрийн хөтөлбөрөө хэрэгжүүлэхэд зарцуулдаг.

Гэтэл нөгөө талдаа хамгийн чухал мөнгөний бодлого нь хаягдчихаад байна. Мөнгөний бодлогыг Монголбанк хэрэгжүүлдэг. Монголбанк маань засгийн газрын тохируулагч нь байх ёстой. Харамсалтай нь Монголбанк Засгийн газрын үгээр, тэдний гаргасан шийдвэрийн араас ажиллаад байна уу гэж анзаарагдаж байна.

Парламентын засаглалтай оронд Төв банкны шууд удирдлага нь УИХ. Монголбанк нь үйл ажиллагаагаа УИХ-ын өмнө тайлагнаж, жил бүр төрөөс мөнгөний бодлогын талаар баримтлах үндсэн чиглэлийг боловруулж УИХ-аар батлуулдаг.

Тэгэхээр энэ инфляцийн өсөлт, ханш, үнийн өсөлт, зээлийн хүү зэрэг сая дурдсан энэ бүх асуудлыг шийдэхийн тулд Монгол банк маань ажлаа зоригтой хийж, үнийн тогтвортой байдлыг хангах бодлогоо хэрэгжүүлэх хэрэгтэй байна.

-Кабелийн телевизийнхээ төлбөрийг төлөөгүй үед ч иргэдийг зээлийн мэдээллийн санд шууд оруулдаг, муу түүхтэй мэтээр харуулдаг асуудалд иргэд маш их бухимддаг. Байгууллагууд хэт давуу эрхтэй, эсрэгээрээ иргэд нь хохирдог жишээ их. Төв банкнаас энэ сарын 16-ны өдөр Монголбанкны зээлийн мэдээллийн санд тохируулга хийх шийдвэр гаргаж, муу зээлийн түүхийг нь арилгахаар боллоо. Энэ асуудалд та ямар байр сууринаас хандаж байгаа вэ?

-Монголбанкнаас гаргасан мэдэгдлийг харахад энэ оны дөрөвдүгээр сарын 1-нээс өмнөх муу зээлийн түүхтэй бүх иргэд, аж ахуйн нэгжүүдийн зээлийн түүхийг мэдээллийн сангаас арилгах тохируулга хийлээ гэж ойлгосон. Монголбанкны энэ мэдэгдэл мэдээж шууд утгаараа муу зээлийн түүхээсээ болоод зээл авч чадахгүй болчихсон иргэд, байгууллагын хувьд сайн мэдээ.

Ер нь бол зээлийн мэдээллийн санд чанаргүй, муу зээлийн түүхтэй байлаа гээд зээл олгохгүй гэсэн ямар ч хууль, дүрэм, журам байдаггүй. Зээлийн түүх гэдэг нь зээлдэгчийн санхүүгийн сахилга батыг илэрхийлж байгаа учраас банк, санхүүгийн байгууллагууд тухайн хүний өмнөх болон одоогийн санхүүгийн чадамж, эрсдлийг тооцож зээл олгох эсэх шийдвэрээ бие даан гаргадаг. Арилжааны банкууд өөрсдийн бүрэн эрхийн хүрээнд чанаргүй зээлдэгчээр бүртгэгдсэн бол зээл олгохоос татгалзаж болно.

Зээлийн мэдээллийн сан, зээлийн мэдээллийн лавлагаа гэж байдаг. Энийг ялгаж ойлгох хэрэгтэй болов уу. 2011 онд батлагдаж байсан Зээлийн мэдээллийн тухай хууль гэж байгаа. Энэ хуулийн 19.1 дээр “Зээлийн мэдээллийн санд цуглуулсан зээлийн мэдээллийг уг санд хүлээн авсан өдрөөс хойш 10 жилийн хугацаанд хадгална” гэж заасан байдаг бол 11.1 дүгээр хэсэг дээр зээлдэгчийн сүүлийн 6 жилийн мэдээллийг зээлийн лавлагаанд тусгадаг. Өөрөөр хэлбэл, таны зээлийн сөрөг мэдээлэл зээлийн мэдээллийн сангийн лавлагаанаас зургаан жилийн дараа арилах боловч Монголбанкны зээлийн мэдээллийн санд 10 жил хадгалагдаж л байдаг юм. Харин Сангийн сайд нэг сайтад өгсөн ярилцлагдаа харилцагчийн зээлийн мэдээллийг 10 жил хадгалагддаг байсныг бид зургаан жил болгосон гэж ярьсан байна лээ.

Энэ оны нэгдүгээр сарын 22-нд нэг иргэн Монголбанкны зээлийн мэдээллийн санг шинэчлэх хуулийн төсөл санаачлах талаар санал гаргасан байсан. Монголбанкны зээлийн мэдээллийн санд иргэд ангилал буурч орсноор банк, санхүүгийн байгууллагаас үйлчилгээ авч чадахгүйд хүрдэг. Мэдээлэл нь зургаан жил болж байж устаж буйг өөрчлөх. Зээлээ төлсөн иргэдийн ангиллыг хэвийн болгох хугацааг өөрчилье гэдэг санал. Тэгэхийн тулд Монголбанкны зээлийн мэдээллийн сангийн холбогдох хууль, журмыг өөрчилж өгөхийг хүссэн өргөдөл гаргасан хэрэг. Гэтэл 100 мянган санал цуглуулах ёстойгоос ердөө дөрвөн мянга гаруй л хүн гарын үсэг зурсан байсан. Монголбанкнаас гаргасан мэдэгдлээр бол иргэдийн зээлийн лавлагаан дээр гарч ирэхгүйгээр тохируулсан ч хуулиараа зээлийн мэдээллийн сан байдгаараа байж байх ёстой болчихоод байна. Яагаад гэвэл хуулинд өөрчлөлт ороогүй.

Яг үнэндээ Монголбанкны шийдвэр сахилга баттай зээлээ төлж байсан иргэдэд шударга бус тусахаар байгаа. 2024 оны дөрөвдүгээр сарын 1-ний байдлаар 29.1 их наяд төгрөгийн зээлийн өрийн үлдэгдэлтэй байгаагаас 88.6 хувь буюу 25.8 их наяд хэвийн, үлдсэн 11.4 хувь буюу 3.3 их наяд нь хугацаа хэтрэлттэй, чанаргүй зээл байна.

Нийт зээлийн 60-аад хувь нь иргэдийн зээл байхад хугацаа хэтэрсэн болон чанаргүй зээлийн 74.5 хувь нь байгууллагынх байна. Эндээс харахад, иргэд ихэвчлэн цалин, тэтгэвэр, хадгаламжаа барьцаалж хэрэглээний зээл авдаг учраас хугацаа хэтрэлт, чанаргүй зээлийн ангилалд багтах нь бага. Жижиг, дунд аж ахуйн нэгжүүд ч зээлийн мэдээллийн санд муу түүх үлдээхгүйн тулд аль болох хугацаандаа төлөхийг хичээдэг. Тэгэхээр энэ шийдвэр нь сахилга батгүй хэдэн томоохон аж ахуй нэгжүүдэд хамааралтай юу, магадгүй сонгуулийн жилтэй холбогдуулж гаргасан шийдвэр үү гэх хардалтыг төрүүлж байгаа юм.

Дэлгэрэнгүй унших

Тод индэр

Сагсан бөмбөгийн 3х3 шигшээ баг тамирчдыг “Go Mongolia” элчээр өргөмжлөн батламж гардууллаа

Огноо:

,

Монгол Улсын 3х3 сагсан бөмбөгийн шигшээ баг тамирчдыг үндэсний нэгдмэл үнэт зүйл, бахархлыг дэлхий дахинд түгээн дэлгэрүүлж, улс орноо олон улсад сурталчлан таниулахад онцгой хувь нэмэр оруулж буйг үнэлэн өөдөө тэмүүлэх Монгол буюу “Go Mongolia” элчээр өргөмжилж, батламжийг гардууллаа.  
 
Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ Азийн наадам, Азийн аварга шалгаруулах тэмцээнд тогтмол амжилт үзүүлж байгаа үндэсний шигшээ багийн тамирчдад баяр хүргээд хүүхэд, залууст үлгэр дууриал, итгэл найдвар, хүч өгч, дэлхий дахинд улс орноо сурталчлан таниулах үйлсэд онцгой хувь нэмэр оруулж буйд нь талархал илэрхийллээ.
Сагсан бөмбөгийн 3x3 үндэсний шигшээ баг  тамирчдад Монгол Улсын Ерөнхий сайдын нэрэмжит мөнгөн шагнал олгох шийдвэрийг Засгийн газрын хуралдаанаас гаргасан юм.
 
Өөдөө тэмүүлэх Монгол буюу “Go Mongolia” элч өргөмжлөлийг өмнө нь АНУ-ын Дейтоны Их сургуулийн оюутны сагсан бөмбөгийн лигийн тамирчин Шарамжамцын Энхийн-Од, Хүннү рок “The Hu” хамтлаг, Монгол Улсын гавьяат жүжигчин дуучин Ганбаатарын Ариунбаатар нарт хүртээж байсан юм.

 

Дэлгэрэнгүй унших

Тод индэр

Л.Оюун-Эрдэнэ: Багш нар бол хамгийн шилдэг боловсон хүчин байх ёстой

Огноо:

,

Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ багш нарын VIII их хуралд оролцож үг хэллээ. Тэрбээр “Шинэ сэргэлтийн реформ” илтгэл тавилаа.  Илтгэлийнхээ эхэнд Засгийн газраас хэрэгжүүлж байгаа бодлого арга хэмжээ, Монгол Улсын нийгэм, эдийн засгийн өнөөгийн байдлыг танилцуулав. Засгийн газар нүүрсний хулгайг ил болгож, нүүрсийг биржээр арилжаалж, цахимжилт, авлигын эсрэг тэмцлийг эрчимжүүлснээр эдийн засагт эерэг үр дүн гарч байна. 2022 онд ДНБ 53.9 их наяд төгрөг байсан бол 2023 онд 68.9 их наяд төгрөг болсон, экспортын орлого 2022 онд 12.5 тэрбум доллар байсан бол 2023 онд 15.2 тэрбум ам.доллар болж нэмэгдсэн, валютын нөөц анх удаагаа таван тэрбум ам.долларт хүрсэн. Засгийн газар өнгөрсөн хугацаанд 13.3 их наяд төгрөгийн гадаад зээлийг төлсөн зэргийг Ерөнхий сайд онцлов.

Мөн дэлхийн хэмжээний Монгол иргэнийг бэлтгэх, Монгол Улс бүх салбартаа чадварлаг хүний нөөцтэй болох шинэчлэлийг цаг алдалгүй хийх ёстой учраас Засгийн газар боловсролын салбарын реформыг хэрэгжүүлэхдээ багш бэлтгэх тогтолцоонд онцгойлон анхаарч байна. Баклаврын сургалтын тодорхой шаардлагыг хангасан багш мэргэжлээр суралцах оюутны сургалтын төлбөрийг энэ хичээлийн жилээс 100 хувь, багшийн мэргэжлээр ажлын болон ур чадварын шаардлага хангасан багш нар дотооддоо магистрт суралцах бол сургалтын төлбөрийг 100 хувь, 15-аас дээш жил ажилласан багшийн хүүхэд тэргүүлэх болон эрэлттэй мэргэжлээр суралцаж байгаа бол төлбөрийг төр 100 хувь хариуцна.
Мөн Монгол Улсын Боловсролын их сургуулийн хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх, хөтөлбөрийг шинэчлэх, элсэгчдийн босго оноог өндөрсгөх ажлуудыг цогцоор нь хийж байна. 2020-2024 онд улсын хэмжээнд сургууль, цэцэрлэгийн хүртээмж нэмэгдсэн. 197 сургууль, 285 цэцэрлэг ашиглалтад оруулж цэцэрлэгийн хүртээмж 93 хувь болж, сугалаагаар цэцэрлэгт ордог байдлыг халсан. Багшийн сургалтын тэтгэлгийг эхлүүлж, 5000 багшид олгох юм байна. Багш нарын англи хэлний мэдлэгийг сайжруулахад онцгойлон анхаарна. Багш нар бол хамгийн шилдэг боловсон хүчин байх ёстой гэдгийг тэмдэглэлээ. Цаашид боловсрол Баялгийн сантай холбогдоно. Хуримтлалын санд төвлөрсөн хөрөнгө эрүүл мэнд, боловсрол, орон сууцжуулалтад зарцуулагдана. Өөрөөр хэлбэл, баялгийн сангаас үүссэн хуримтлалын нэг хэсэг боловсролын салбарын шинэчлэл, инновац технологи болон хүний хөгжилд зарцуулагдана гэлээ.

Багш нарын VIII их хурлын үеэр Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ багш, оюутнуудад тэтгэлэг гардуулав.
Монголын багш нарын их хуралд 21 аймаг, нийслэлийн есөн дүүргээс сонгогдсон 1200 багш оролцож байна. Өнөөдөр багшийн хөгжлийн гурван тулгуурт бодлого, сургуулийн өмнөх болон ерөнхий боловсролын сургалтын хөтөлбөрийн үзэл баримтлал, боловсролын салбарын эрх зүйн шинэчлэл сэдвээр илтгэл сонсон хэлэлцүүлэг өрнүүлж байна.

Дэлгэрэнгүй унших
сурталчилгаа
Тод мэдээ12 цаг 47 минут

Зэсийн баяжмалын арилжаа зохион байгуулна

Тод мэдээ12 цаг 49 минут

Тэмбүүгийн өвчлөл 154 тохиолдлоор өсжээ

Тод мэдээ12 цаг 52 минут

Сонсголонгийн гүүрийн нэг талын чиглэлийн тээврийн хэрэгслийн зорчих...

Тод мэдээ12 цаг 56 минут

Д.Цолмон пара туялзуур сэлэмний Ази тивийн хүрэл медалийн болзол хан...

Тод мэдээ12 цаг 59 минут

"Хангай" зочид буудлын эзэмшигчид татвараа нөхөж төлөх, ба...

Тод мэдээ13 цаг 13 минут

ЗГ: Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төс...

Өнөөдөр13 цаг 24 минут

Энэ сарын 25, 26, 27, 28-нд нөөцийн махны өргөтгөсөн худалдааг зохио...

Өнөөдөр13 цаг 31 минут

Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ Бүгд Найрамдах Киргиз Улсын Парламент Жог...

Өнөөдөр13 цаг 34 минут

УИХ: Энэ долоо хоногт чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар

Өнөөдөр13 цаг 37 минут

Хангайн уулархаг нутгаар цас орж, цасан шуурга шуурна

Тод мэдээ2024/04/24

Хүүхдийг 2 нас, ихэр бол 3 нас хүртэл харж буй эх, эцгийн ЭМД-ын шим...

Тод мэдээ2024/04/24

Барилгын түр хашааны стандартын шаардлага хангаагүй зөрчлийг арилгал...

Тод мэдээ2024/04/24

Төв магистрал замуудыг бүхэлд нь хучна

Тод мэдээ2024/04/24

"Эрин эверест интернэшнл" сургуулийг төрийн өмчид авах асу...

Өнөөдөр2024/04/24

Ээждээ зориулсан үг

Тод мэдээ2024/04/24

“Монголын хөрөнгө оруулалтын долоо хоног” Нью-Йорк хотно...

Тод мэдээ2024/04/24

Зэсийн баяжмалын арилжаа зохион байгуулна

Өнөөдөр2024/04/24

Финлянд болон Эстонид байгалийн гамшигт үзэгдэл болжээ

Өнөөдөр2024/04/24

Улаанбаатарт өдөртөө 8 хэм дулаан

Тод мэдээ2024/04/22

Гуйлгачин монгол "гурилаар хараат" боллоо

Тод индэр2024/04/22

Б.Ундраа: Төгрөгийн тогтвортой байдлыг хангаж чадаагүйгээс нэг сая и...

Тод мэдээ2024/04/22

Нийгмийн даатгалын ерөнхий газрынхан энэ долоо хоногийн турш “...

Тод мэдээ2024/04/22

Төв цэнгэлдэх хүрээлэнгийн ойр орчимд үлдсэн газрыг тусгай хэрэгцээн...

Тод мэдээ2024/04/22

Хүүхдийн паркийн баруун жигүүрийн 10.2 га талбайн 80 хувьд ногоон ба...

Тод мэдээ2024/04/22

“Амгалан” дулааны станцын суурилагдсан хүчин чадлыг 116 ...

Өнөөдөр2024/04/22

Таван шарын нүхэн гарцын хөдөлгөөнийг 6 дугаар сард нээнэ

Өнөөдөр2024/04/22

Улаанбаатар хотноо олон улсын бүжигчдийн тэмцээн болно

Тод мэдээ2024/04/22

Х.Нямбаатар: Нийслэл дахиж өмчөө завшуулж, үнэгүйдүүлэхгүй

Өнөөдөр2024/04/22

Улаанбаатарт өдөртөө 7 хэм дулаан

Тод индэр2024/04/19

Сагсан бөмбөгийн 3х3 шигшээ баг тамирчдыг “Go Mongolia” ...

Санал болгох