Тод индэр
Их эмч Г.Арвинбуян: Хүмүүс таргалалтыг жингийн илүүдэл гэж буруу ойлгодог
Метрополис хотын иргэд /Тухайн үндэстнийхээ хүн ам, эдийн засаг, шинжлэх ухааны дэвшил, сэтгэхүйн хэмжээс, соёлын чиг хандлагын төв цэг болсон саяас дээш хүн амтай соёлт хотыг хэлдэг/ АЗ ЖАРГАЛТАЙ /эрүүл мэнд, хүнсний аюулгүй байдал, бөглөрөөгүй зам,цэвэрхэн хот гээд л багтаана / амьдарч байгаа болов уу. Энэ их хотын амьдрал биднийг хааш нь хөтөлнө вэ. Хөгжлийг дагаад амьдралдаа үе үехэн “рестарт” хийж байхыг цаг хугацаа харуулсаар л байх аж.
• Агаарын бохирдлоос болж дэлхийд жилд дундажаар 3.7 сая хүн нас бардаг.
• Тарган хүмүүс жирийн хүмүүсээс долоон насаар бага насалж, нас барах тохиолдол 3-4 дахин их байдаг.
• Дэлхийд чихрийн шижин өвчнөөр жилд 3.2 сая хүн нас барж байна. Тодруулбал: Нэг минут тутамд энэ өвчний улмаас хорвоог орхидог.
• Амьсгалын замын харшил нь хүндэрсээр гуурсан хоолойн багтраад хүрнэ. Арьсны харшил нь хүндэрсээр экзем болно, хүнсний харшил нь хүндэрсээр ходоод гэдэсний хямралд хүргэдэг.
• Өдөрт зургаагаас илүү цагаар сууж ажилладаг эмэгтэйчүүд жирийн эмэгтэйгээс эрт хөгширдөг гэхчилэн бичээд л байж болно.
Тэгвэл толгой өвтгөсөн “Хотын өвчин”-өөс хэрхэн сэргийлж болох вэ. Түүн дотроо таргалалтаас яаж “аврагдах” вэ. Энэ хариулт авахаар Манба Дацан нэгдсэн эмнэлгийн УАУ-ы Их эмч Г.Арвинбуянтай ярилцсанаа хүргэж байна.
-УАУ-д цаг улиралдаа явдал мөр, идээ ундыг хэрхэн зохицуулах талаар нарийн заасан байдаг. Тухайлбал, биднийг ярилцаж буй энэ үед буюу өвөл бид хэрхэн “зөв амьдрах” вэ?
-Өвөл бол нар хойдод зорчин нарны хүч буурч, сарны хүч төгөлдөржин шөнө урт, өдөр богиносон гадна жавартай сэрүүнээр биеийн шар үсний нүх сүв хаагдан биеийн илч дотогш хурдаг. Илч дотор хурснаар ходоодны галын илч арвидан, хоол ундыг шингээх нь түргэн байна. Ийм үед идээ унд бага хэрэглэвэл биеийн тамир булаагдах тул амтлаг, исгэлэн, давслаг амттай, бүлээн чадалтай, тослог шимтэй (хонины мах, шар тос, сүү, үрийн төрөл) зэрэг идээ ундыг тохируулан хэрэглэж, гаднаасаа шар тосоор иллэг хийгээд, наранд юм уу галын илчээр ээж, тамирыг тэтгэнэ.
Өвлийн цагт даарваас бөөр бэлхүүсний өвчин цаашлаад хий, бадган хямарч ханиад, яс үений өвчин, судас нарийсах гэх мэт олон өвчин үүсэх суурь болдог. Гуя шилбээ дарсан үслэг дулаан хувцас, өвдөг шагайнаас дээгүүр давсан гутлыг өмсөх хэрэгтэй. Малгайг бол тогтмол өмсөнө. Түүнчлэн биеийн үе барилдсан хэсгүүдийг даарахаас сэргийлнэ. Учир нь даарснаас барилдуулагч бадган буюу өрнийн анагаах ухаанд нэрлэдгээр үений шингэн барагдаж бүтцэд өөрчлөлт орж үе өвдгөөр өвдөх магадлалтай. Ер нь УАУ-д өвчин үүсэх нөхцөлийг идээ унд, явдал мөр, ад, улиралтай холбон тайлбарлах нь бий. Үүнээс идээ унд, явдал мөрийг улиралтай зөв зохицуулж чадваас эрүүл байх боломжтой юм.
-Өөрийн байх ёстой жиндээ / жишээ нь, 160 см өндөртэй бол 48-61кг жинтэй бол хэвийн гэж үзнэ/ олон жилээр “үнэнч” явахад юу, юу нөлөөтэй вэ? Зөв хооллоно гэж юуг хэлээд байна вэ?
– Бидний хувьд уур амьсгалын эрс тэс байдлаасаа шалтгаалаад бие махбод, түүн дотроо ходоодны галын илч харилцан адилгүй өөрчлөгдөж байдаг. Тиймээс ходоодны галын илчиндээ тохируулан хооллох хэрэгтэйг өвөг дээдэс маань заагаад өгчихсөн байна шүү дээ. Тухайлбал, өвөлдөө махаа, хавартаа борц, зундаа цагаан идээгээ, намартаа айраг цагаа, бага зэрэг ангийн мах ид гэх мэт. Гэхдээ бид ингэж хооллож чадаж байна уу гэдгээ асуух хэрэгтэй. Хэрэв ингэж хооллож чадахгүй байгаа бол та буруу хооллож байна гэсэн үг. Буруу хооллолтоос болж хамгийн түрүүнд ходоод, элэг гэмтдэг. Ходоод, элэг гэмтэж эхэлснээс хооллох процесс алдагдан, төрөл бүрийн өвчин үүснэ. Үе мөч, ходоод, элэг, зүрх, уушги, нарийн, бүдүүн гэдэс өвдөж эхэлнэ. Тэгээд сав, давсаг бөөр нь өвчилж, улмаар бүх эрхтнийг өвчлүүлнэ. Энэ бол буруу хооллолтоос үүдэлтэй.
-Таргалалт гэх өвчнийг УАУ-д хэрхэн эмчилдэг вэ?
-Таргалалт бол нэг төрлийн өвчин. Ихэнх хүмүүс таргалалтыг жингийн илүүдэл гэж ойлгодог. Харин мэргэжлийн ойлголтоор жингийн илүүдэл гэдэгт булчин, яс, өөх, усны илүүдэл хэмжээ ордог. Таргалалт гэхээр эд эрхтэн, арьсан дор хэвийн бус өөхний хуримтлал буюу биеийн жин хэт нэмэгдэх бодисын солилцооны эмгэг юм. Уламжлалт анагаах ухааны үүднээс үзвэл таргалалт нь бодисын солилцооны эмгэг буюу долоон тамирын үйл ажиллагаа алдагдсантай холбоотой үүсдэг. Долоон тамир буюу тунгалаг, цус, мах, өөх, яс, чөмөг, дусал /улаан, цагаан дусал байх бөгөөд улаан нь сарын тэмдэг, цагаан нь үрийн шингэн/, мөн гурван хир болох өтгөн, шингэн, хөлс зэрэг нь хэвийн ялгарч байх ёстой. Хэвийн хэмжээнээс арвидах, эсвэл дутуудсанаар бодисын солилцооны алдагдалд орж, таргалалт төдийгүй өөр олон өвчин үүснэ. Долоон тамир дундаас өөх арвидсанаар харвин, өөх ихсэж таргалах шалтгаан болно. Ер нь дотор өвчин бүхний шалтгаан нь эс шингэх юм. Тиймээс таргалалтын гол шалтгаан нь хоол тэжээлийн буруу хэрэглээ, хөдөлгөөний хомсдол, буруу дадал хэвшил, сэтгэлзүйн тавгүй идэвхгүй байдал хорт зуршил болно. Түүхий ногоо, шүүслэг жимс, амтлаг хоол хүнс, чихэр шоколад, амттанууд, кофе, даршилсан, нөөшилсөн бүтээгдэхүүн, зайр-маг зэрэг ходоодны галын илчийг дардаг хүнд чанартай хоол хүнсийг их хэрэглэх нь таргалалт үүсгэх гол нөхцөл болно. Иймээс эдгээр хүнснээс аль болох татгалзаж, идэвхтэй хөдөлгөөн хийх хэрэгтэй.
07:40-11:40 цагт галын илч хамгийн бага байдаг учир хооллохгүй байх,
11:40-15:40 цагт галын илч хамгийн сайн байдаг учир шим тэжээлтэй хоол ундыг хэрэглэж болно,
15:40-19:40 цагт шингэц сайтай, хөнгөн, шимтэй хоол идэх хэрэгтэй,
19:40-23:40 цагт хоол идэхгүй байж ходоод гэдсийг амраах хэрэгтэй.
23:40-03:40 цагт хоол идэх нь хор идсэнтэй адил учир хооллохгүй.
03:40-07:40 хөнгөн шимтэй хоол хүнсийг заавал хэрэглэж заншихыг зөвлөнө дөө.
-УАУ-д жингээ хасах хамгийн шалгарсан арга юу байна вэ? Байх боломжтой юу?
-Таргалсан үед хүний бие махбодод гадна, дотор өөхжилт ихээр үүснэ. Мах, булчин дагаж хаван суваглаж, сав эрхтнүүдэд хий хуримтлагддаг. Тэгэхээр том гэдэстэй байх нь өвчин тээж явна л гэсэн үг юм. Бидний эрхтэн бүр өөр, өөрийн хэмжээтэй. Тухайлбал, ходоодны хэмжээ хүний өөрийнх нь гарын хоёр алганы хонхортой тэнцүү хэмжээтэй. Тиймээс нэг удаагийн хооллолтоор ¾-ийн хэмжээтэй хоол унд идэх ёстой атал хэмжээнээс нь хэтрүүлэн их иддэг. Ингэж хэтрүүлэн идсэнээр “Шингэлтийн гурван хүч” боловсруулах хүчин мөхөсдөж, шимтэй тунгалаг болон илүүдэл цөвөө зохих ёсоор боловсруулж дийлэхгүйд хүрдэг. Бас эхний хоол тэжээлийг идсэний дараа бүрэн шингэх хүртэлх хугацаанд буюу дөрөв хүртэлх цагийн хугацаанд дахин нэмж хоол идэхгүй байх хэрэгтэй. Эхнийх нь шингээгүй байхад дараачийн хоолыг идэж болохгүй юм. Мөн тунгалаг, цөвийн дотоод боловсролт ид явагддаг үе буюу 20:00-05:00 цагийн хооронд хоол идэж болохгүй. Энэ нь тунгалаг, цөвийн боловсролтын явцыг хэвийн явагдахад чухал нөлөөтэй. Бас бадган хүйтэн нь ихсээд, өөхжилт тарга үүссэн байхад нь нэмээд их хэмжээний ус уух, чихэрлэг амттай жимсний шүүс дагнан хэрэглэх гэх мэт сэрүүн, хүнд чанартай хоол, унд хэрэглэж болохгүйг анхаарах хэрэгтэй.
-Урилга хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа.
П.Ундраа
Тод индэр
Л.Гантөмөр: МАН шүүмжлэл сонсож мэддэггүй юм байна
Хэн нэгэн шүүмжилэхээр их адгадаг болсон. Ийм адгуу хүмүүстэй хамтарна гэдэг хэцүү. Шүүмжлэхгүйгээр Монголын төр явахгүй. Төрийн чих онгорхой байх ёстой. Ард түмнээ сонсдог байх ёстой. Тэр ард түмний дуу хоолой нь УИХ-ын гишүүд. МАН Бага хурлаараа гурван шалтгаанаар Ардчилсан намтай хамтрахгүй гэж ярьсан тухай би сонссон.
Түиймээс МАН-ынэнд тэндэх хулгай, луйврыг Хяналт, үнэлгээний Үндэсний хороо илрүүлээд байх юм байна.
Тиймээс энэ гурван үндэслэлээр АН-аас салах нь зүйтэй гэж гишүүд нь ярьсан байна лээ. Өөрөөр хэлбэл, МАН хяналтгүй засаглахыг хүсээд байгаа хэрэг” хэмээв.
Тод индэр
Э.Батшугар: Хариуцлагатай иргэнээ урамшуулдаг олон улсын сайн жишгийг Монголдоо нэвтрүүлж байна
-Улсын хэмжээнд өнөөдрийн байдлаар банк, санхүүгийн байгууллагатай зээлийн харилцаанд ороогүй насанд хүрсэн иргэн цөөн байгаа болов уу. Таны санаачлан, батлуулсан дээрх хуулийн өөрчлөлт иргэдийн энэ төрлийн харилцаанд ямар нөлөө үзүүлэх вэ?
-Хамгийн эхэнд Зээлийн мэдээллийн сангийн “хар жагсаалт”-д нэг бүртгэгдчихвэл зургаан жил данслагддаг байдлыг халж байгааг тодотгож хэлмээр байна. Хүний амьдрал баялаг, зээл, зарим төрлийн төлбөрийг барагдуулахын зуур цаг хугацаа алдах гэх мэт бэрхшээлээс үүдэн доголдох тохиолдол гардаг даа. Тэгээд аль болох шуурхай шийдээд, зохицуулаад төлсөн ч “хар жагсаалт”-ад бичигдчихаж байгаа юм. Тэр мэдээлэл зургаан жил хадгалагдаж, Та хариуцлагагүй зээлдэгч болчихдог, энэ мэдээлэл зургаан жил Таны санхүүгийн харилцаанд нөлөөлнө. Үүнийг би хувьдаа “санхүүгийн ял” гэж тодорхойлоод байгаа.
Зээлийн мэдээллийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хууль хэрэгжээд эхлэхээр дээрх шиг нөхцөл буюу нэг удаагийн доголдлоос нь үүдсэн зургаан жилийн санхүүгийн ял оноодог байдлыг халж, эсрэгээрээ онооны системд шилжих юм. Иргэн зээлийн харилцаандаа хариуцлагатай хандаад, тухай бүр нь төлбөрөө зохих ёсоор нь төлдөг бол оноо нь нэмэгдээд яваад байна. Оноо нь өндөр байхын хэрээр санхүүгийн үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллага, банк барьцаа хөрөнгийн шаардлагыг бууруулах, зээлийн хүү бага байх гэх зэргээр иргэнд илүү таатай нөхцөл, үйлчилгээ өгнө. Оноо нь тухайн иргэний биет бус санхүүгийн хөрөнгө болно. Жишээлбэл, зээл авахад хамгийн түрүүн барьцаа хөрөнгө шаарддаг. Тэгвэл энэ эрх зүйн өөрчлөлтөөр оноо нь барьцаа хөрөнгө болж болохоор нөхцөл бүрдэж байна. Аливаа банк, санхүүгийн байгууллага хариуцлагатай харилцагч буюу өндөр оноотой иргэнд үйлчилгээ үзүүлэхдээ нөхцөлөө хөнгөвчлөх, шуурхай үйлчлэх боломжтой болно. Нэгэнт хариуцлагатай төлбөрөө төлөөд явдаг харилцагч учраас аль болох асуудлыг шуурхай шийдээд явах сонирхол байна шүү дээ.
Тэгэхээр иргэн оноогоо өндөр болгох эсэхээ бас тооцож болж байна. Хариуцлагатай иргэнээ нэг ёсондоо урамшуулж байгаа гэж харж болох юм.
Баримт сөхөөд харвал малчны зээл, ипотекийн зээл, тэтгэврийн зээл нь хамгийн эрсдэлгүй, чанартай зээлүүд байдаг. Зээлдэгчид нь маш хариуцлагатай гэсэн үг. Хариуцлага алдахад нь “ял оноож” байгаа юм чинь, хариуцлагатай байсных нь төлөө хөнгөвчилсөн нөхцөлтэй, бага хүүтэй зээлийг шуурхай олгох зэргээр урамшуулж болно биз дээ. Үүний нөлөөгөөр зээлийн хүү ч буурах боломжтой, онооны системд шилжсэнээр суурь нөхцөл бүрдэж байгаа гэж харж байна. Тухайлбал, төслийг боловсруулах үед 28 улсын жишээг судалсан, зээлийн хүү нь 2-4 нэгж хувиар буурсан байдаг юм билээ. Америк 1989 онд, Солонгос, Энэтхэг 2000 оны эхээр, Вьетнам саяхан онооны системд шилжсэн. Ийнхүү шилжснээс хойш 2-3 жилийн дараа зээлийн хүү буурсан байна билээ.
Энгийнээр ойлгоход банк, санхүүгийн байгууллага харилцагчаа хялбархан тодорхойлдог учраас хариуцлагатай, найдвартай харилцагчдаа хугацаа урт, хүү бага, барьцаа хөрөнгө шаардахгүйгээр зохих ёсны зээл олгох гэх зэрэг сайн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг шуурхай үзүүлдэг болно.
Латин Америкийн улс орнууд онооны системд шилжихээс өмнө ажлын 10 хоног буюу хагас сар зээл шийдвэрлэдэг байснаа онооны систем рүү шилжсэнээр ердөө ажлын 8 цагт зээл шийддэг болсон байгаа юм. Цаашилбал, сайн харилцагчид бүтээгдэхүүн, үйчилгээгээ хүргэхийн тулд банк, санхүүгийн байгууллага дунд өрсөлдөөн бий болдог. Одоо бол банк, санхүүгийн байгууллага тус бүр харилцагчийн мэдээллээ хадгалж, тус бүрдээ сан бүрдүүлдэг, үүнийгээ хуваалцдаггүй. Та банкаа, санхүүгийн харилцагчаа солихоор бол нөгөө талдаа шинэ хэрэглэгч болно, хүлээж авч байгаа тал Таны санхүүгийн түүхийг мэдэхгүй учраас “эрсдэлтэй” гэж үздэг. Шинэ систем үйлчлээд эхлэхээр иргэний оноо бүх нөхцөлийг илэрхийлэх учраас ямар ч банк, санхүүгийн байгууллагад очсон зөвхөн өөрт тохирхох бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ авдаг болно. Банк, санхүүгийн байгууллагууд өрсөлдөөд эхлэхээр санхүүгийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ сайжрах нь ойлгомжтой. Хөгжсөн улс орнуудын боловсронгуй болсон, туршигдсан сайн туршлагыг Монголд нэвтрүүлж байгаа гэж ойлгож болно.
-Хууль хэзээнээс хэрэгжих эхлэх вэ?
-Улсын Их Хурал 5 дугаар сарын 16-ны өдөр Зээлийн мэдээллийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах хуулийг баталсан. Ердийн журмаар гэхээр “Төрийн мэдээлэл” сэтгүүлд хэвлэгдээд ажлын 10 хоногийн дараа хэрэгжиж эхлэхээр тооцож үзвэл энэ оны 6 дугаар сарын 26-ны өдрөөс хэрэгжих юм байна.
-Тэгвэл зээлийн "муу түүх" иргэний санхүүгийн харилцаанд сөрөг нөлөө үзүүлэхгүй гэсэн үг үү?
-Хүний зээлийн мэдээллийг таван жил хадгалдаг олон улсын жишгийг хуульд тусгасан. Иргэн, төрийн болон хувийн өмчит хуулийн этгээдийн хооронд зээл, төлбөртэй холбогдон үүсэх мөнгөн төлбөрийн мэдээллийг агуулдаг “Зээлийн мэдээллийн сан” зөвхөн зээлийн "муу түүх"-буюу сөрөг мэдээллийг хадгалдаг байсныг өөрчилж байгаа хэрэг. Тус санд зээлдэгчийн сайн, муу бүх мэдээллийг таван жил хадгална. Юу сайжрах вэ гэхээр өмнө нь хугацаа алдаад ч болохнээ зээлээ төлсөн байхад л “хар жагсаалт”-ад ороод, тэр нь санхүүгийн харилцаанд нь зургаан жил сөрөг нөлөө үзүүлдэг байсныг халж байгаа юм. Одоо бол иргэн, зээлдэгч үүргээ хугацаандаа гүйцэтгэхгүй бол оноо буурна, харин нөхөөд төлчихвөл оноо нь өснө. Зээлийн мэдээллийн сангийн мэдээлэл нь амьд, хөдөлгөөнтэй, бодит болно.
Дээрх хуультай хамт тухайн иргэн буюу зээлдэгчээс шалтгаалахгүйгээр орлогод нь доголдол үүсвэл уян хатан хандах агуулга бүхий Улсын Их Хурлын тогтоол батлагдсан. Үер усны аюул учирч болно, цар тахлыг бид даваад гарлаа, тухайн иргэн аргагүй болоод эмнэлэгт хэвтээд, бизнес нь явахгүй зогсож ч болно. Амьдрал баян юм чинь янз бүрийн нөхцөл үүсэж, учирч, тохиох болохоор аль болох уян хатан байж, санхүүгийн харилцаа үүсгэгч талууд зохицож байх нь зүйтэй гэж хууль санаачлагчийн хувиар үзсэн. Гэхдээ татвар төлөгчдийн мөнгөнөөс зээлдэг Хөгжлийн банк ч юм уу, Засгийн газрын тусгай сангаас авсан зээлийн харилцаанд энэ уян хатан нөхцөл үйлчлэхгүй байх ёстойг бас тогтоолд тусгасан. Татвар төлөгчдийн мөнгийг зээлж байгаа бол илүү хариуцлагатай, тооцоотой хандах ёстой гэсэн агуулгаар дээрх нөхцөлийг тодотгосон.
-Зээлийн харилцаанд иргэн янз бүрээр оролцдог. Шууд зээлэхээс гадна батлан даагчаар орсон байхад үндсэн зээлдэгч хариуцлага алдсан нь батлан даагчийн оноонд нөлөөлөх үү?
-Зээлийн батлан даалттай холбоотой харилцааг өөр хуулиар зохицуулна. Товчхондоо, Зээдийн мэдээллийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулиар хүн санхүүгийн орчинд үнэ цэнээ өөрөө тогтоодог болж байгаа хэрэг. Хариуцлагатай байвал оноо өндөр байна. Оноо нь тухайн хүний талаар олон зүйлийг илэрхийлэх учраас биет бус санхүүгийн хөрөнгө болчихно. Өндөр оноотой бол банк, санхүүгийн салбарт Таны үнэ цэн өсөж, илүү таатай үйлчилгээ, сайн бүтээгдэхүүнийг тохирсон өртгөөр авах нөхцөл нь бүрдэнэ. Тиймээс оноогоо өндөр байлгах эсэхээ иргэн, зээлдэгч өөрөө удирдана. Ийм учраас зээл, төлбөрөө цаг хугацаандаа төлөөд байхад эрмэлзэл тухайн хүнд төрдөг байх нь л дээ.
-Улсын Их Хурлын даргын дэвшүүлсэн “Гурван төгөлдөршил” бодлогын хүрээнд хуулиас давсан журмуудыг цэгцлэх зорилт тавьсан. Тэгвэл Таны санаачлан, батлуулсан хуулийн дагуу Монголбанк журам батлах үүрэг хүлээж байна?
-Одоогийн байдлаар зээлийн мэдээллийн үйлчилгээ үзүүлэх тусгай зөвшөөрөлтэй хоёр компани байна. Эдгээр компани олон улсын жишиг платформ буюу онооны зам оруулаад ирчихсэн. Суурь нь байна, эрх зүйн орчин бүрдлээ. Одоо дүрмээ тохирох ёстой. Иймд Монголбанк холбогдох журам гаргах үүрэг хүлээж байгаа. Гэхдээ бүх талыг оролцуулж, хэлэлцүүлэг хийсний үндсэн дээр талуудын эрх ашгийг хангасан, манай нөхцөлд хамгийн оновчтой зохицуулалт гаргах ёстой гэдэг байр суурьтай байна. Монголбанк ч энэ шаардлагыг хангах бүрэн чадамжтай гэж харж байна. Бид шинэ зүйл зохиогоогүй, бусад улс орон удаан хугацаанд туршиж, сайжруулж ирсэн сайн жишгийг л Монголдоо нэвтрүүлэх ажил шүү дээ. Иргэн санхүүгийн сахилга баттай болно, системийн хэмжээнд чанаргүй зээл буурна гээд үр дүнг нь бүгд хүртэх ач холбогдолтой.
Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээллийн газар
Тод индэр
Х.Ганхуяг: Татварын багц хуулийн шинэчлэл нь бизнес эрхлэгчдийг дэмжин, өрхийн орлогыг нэмэгдүүлж, хамгаалж, баталгаажуулахад чиглэж байна
Татварын багц хуулийн хэрэгжилттэй танилцаж санал, дүгнэлт гаргах, шаардлагатай бол холбогдох хуулийн төсөл боловсруулах үүрэг бүхий ажлын хэсгийн ахлагч, УИХ-ын гишүүн Х.Ганхуягаас татварын багц хуулийн шинэчлэлийн талаар тодрууллаа.
-Татварын багц хуулийн шинэчлэлийн онцлогийг танилцуулахгүй юу?
-УИХ-ын даргын захирамжаар байгуулагдсан манай ажлын хэсэг УИХ-ын Төсвийн байнгын хороо, Сангийн яам, Татварын ерөнхий газартай хамтран татварын багц хуулийн шинэчлэлийн талаар олон удаагийн хэлэлцүүлэг зохион байгуулсан. Нийтдээ 180 гаруй удаагийн хэлэлцүүлэгт 200 гаруй мянган иргэн, аж ахуйн нэгжийн төлөөлөл оролцож татварын багц хуулийн шинэчлэлийг хэрхэн хийх талаарх саналаа ирүүлсэн. Татварын ерөнхий хууль, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль болон Хүн амын орлогын албан татварын тухай хууль, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулиудад өөрчлөлт оруулах талаар иргэд, аж ахуйн нэгжүүдийн саналыг ажлын хэсгийн санал, дүгнэлтийн хамт Сангийн яаманд хүргүүлсэн.
Татварын багц хуулийн шинэчлэлийн хүрээнд хувь хүний орлогын албан татварыг бууруулах, нийгмийн аль хэсэгт нь татварын хөнгөлөлтийг илүүтэй үзүүлэх талаар тодорхой тусгах, нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хамрагдалтыг нэмэгдүүлэх талаар зохих өөрчлөлт оруулж, татварын уян хатан тогтолцоог бүрдүүлэхийг чухалчиллаа. Өнөөдрийн байдлаар нэмэгдсэн өртгийн албан татварт нийгмийн салбарын 70 хувь нь хамрагдаж байна. Энэхүү албан татвараас чөлөөлөгддөг хөдөө аж ахуйн салбарыг нэмэгдсэн өртгийн албан татварт хамруулдаг болгох эрх зүйн тогтолцоог бий болгох, иргэдийн сарын 500 мянган төгрөг хүртэлх худалдан авалтад төлсөн НӨАТ-ыг 100 хувиар, 800 мянган төгрөг хүртэлх худалдан авалтад төлсөн НӨАТ-ыг 50 хувиар, үүнээс давсан хэсэгт 20 хувиар тус тус хөнгөлж буцаан олгох зэрэг заалтуудыг тусгалаа.
-Аж ахуйн нэгжүүдэд татварын ямар хөнгөлөлт үзүүлэхээр төсөлд тусч байна вэ?
-Аж ахуйн нэгжийн албан татварын тухай хуульд өөрчлөлт оруулж, жижиг, дунд бизнес эрхлэгчдийг дэмжихэд чиглүүлэв. Аж ахуйн нэгжүүдийг татвараа төлөөгүй бол дансыг нь бүхэлд нь хаачихдаг байдлыг өөрчлөх нь зүйтэй гэж үзсэн. Тухайн аж ахуйн нэгжид тодорхой хугацаа өгч татвараа нөхөн төлөх боломжийг бүрдүүлэх ёстой. Мөн зарим нэг төрлийн татвар эргээд иргэд, аж ахуйн нэгжүүдийг өрөнд оруулдаг. Жишээ нь гаалиар дөнгөж бараа бүтээгдэхүүн нь орж ирэнгүүт олон төрлийн татвар ногдуулдаг хатуу тогтолцоо байсан. Тэгвэл тухайн бараа, бүтээгдэхүүнийг борлуулсны дараа буюу үр ашиг нь буй болсон цагт татвар ногдуулах нь зөв юм. Эдгээр татварын хөнгөлөлтийг буй болгосноор төсөвт ойролцоогоор 4-4.5 их наяд төгрөгийн дарамт учирна. Өөрөөр хэлбэл, улсын төсөвт орж ирдэг байсан 4-4.5 их наяд төгрөгийг эргээд хувийн хэвшил рүү шилжүүлж байна гэсэн үг. Татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлтөөр бизнес эрхлэгчдийг дэмжиж, ингэснээр иргэдийн худалдан авах чадвар сайжирч, эдийн засгийн эргэлт нэмэгдэнэ. Үндсэндээ бол татварын багц хуулийн шинэчлэлийн зорилго нь бизнес эрхлэгчдийг дэмжихээс гадна өрхийн орлогыг нэмэгдүүлэх, хамгаалах, баталгаажуулахад чиглэж байна гэсэн үг.
УИХ-ын Хэвлэл мэдээллийн газар
