Бидэнтэй нэгдэх

Тод индэр

Г.Одонцэцэг: Оточ Манрамба Их сургууль уламжлалт анагаах ухааны хөгжлийг тодорхойлж байна

Огноо:

,

Сэтгүүлч:

Оточ Манрамба Их Сургуулийн дэд захирал, АУ-ы доктор, профессор Г.Одонцэцэгтэй ярилцлаа.

-Уламжлалт анагаах ухааны чадварлаг сайн эмч нарыг Оточ Манрамба Их Сургууль бэлддэг гэж салбарынхан ярьдаг юм билээ. Тус сургуулийн онцлог, давуу тал нь юу вэ?

-Оточ Манрамба Их Сургууль нь анагаах ухааны чиглэлээр байгуулагдсан анхны хувийн хэвшлийн их сургууль. Манай сургуулийн сургалт яагаад сайн байна вэ, төгсөгчид нь яагаад чадварлаг байна вэ гэхээр бид хэдэн мянган жилийн өмнөөс монголчууд анагаах ухааны эрдэмтэн мэргэдийг сургаж ирсэн сургалтын хөтөлбөр, аргаар оюутнуудаа сургаж ирсэнд байгаа юм. Оточ Манрамба Их Сургуулийн явуулж буй энэ сургалтын тогтолцоо 16-р зууны үед бэхжиж тогтсон. 16-р зууны үеэс буддын их таван ухааны нэг уламжлалт анагаах ухааныг хөгжүүлэн, уламжлалтын эмчийг бэлтгэхдээ 5 наснаас эхлэн тусгай нарийн сургалтаар үндсэн бичиг үсэг зааж, суурь боловсрол олгож төлөвшүүлээд, 16-17 наснаас нь шалгалт авч анагаах ухааны чиглэлээр тусгайлан сургаж байсан. 7 жилийн хугацаанд нарийн дэг жаяг, хөтөлбөрийн дагуу сургасны үндсэн дээр эмчийн зэрэг олгодог байсан. Төгсөлтийн дараах шаталсан сургалтаар эмч нарын зэрэг цолыг нь ахиулж, насан туршийн сургалтын системийг бий болгосон. Үүнтэй уялдаад уламжлалт анагаах ухаан Монгол оронд мэргэжлийн түвшинд хөгжиж ирсэн. Мэргэжлийн оточ эмч, маарамбууд ард түмэндээ амьдралын зан үйл, хэвшилд нь өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх талаар маш нарийн гүн гүнзгий мэдлэгийг бий болгож, Монголдоо төдийгүй дэлхийн олон оронд алдар нэр нь дуурьсагдсан эмч нар төрөн гарч, алдартай зохиол бүтээлээ туурвисан байдаг.
Энэхүү сургалтын тогтолцоо нь Энэтхэгийн алдарт 500 бандида нар төрөн гарсан Наландрын их сургуулийн сургалтын сонгодог арга барил дээр суурилсан. Оточ Манрамба Их Сургуулийн сургалтын чанар, амжилт бүтээл энэхүү олон мянган жилийн баялаг гуу сангаас суралцагчдадаа зааж хүртээж байгаатай салшгүй холбоотой юм.

-Оточ Манрамба Их Сургуулийг үүсгэн байгуулагч, захирал, Хамба лам Д.Нацагдорж Монголын нэртэй оточ маарамбуудаас уламжлалт анагаах ухааны жүд дамжлагыг авч үлдсэн хүн гэдэг шүү дээ. Тэрхүү жүд дамжлагыг таслалгүй Оточ Манрамба Их Сургуулийн оюутнуудад дамжуулан сургаж байгаа нь чухал байх.

-Тэгэлгүй яах вэ, Хамба лам Д.Нацагдорж өөрөө 1974 оноос Монголын уламжлалт анагаах ухааны жүд дамжлагыг хадгалж байсан олон лам, эрдэмтэн багш нараасаа шавь сургалтаар заалган, эмийн ургамал, нууц жор, оношлох, эмчлэх арга ухаанд уйгагүй суралцсанаас гадна Энэтхэг улсад уламжлалт анагаах ухааны чиглэлээр суралцсан. Хамба лам Оточ Манрамба Их Сургуулийг үүсгэн байгуулахдаа уламжлалт анагаах ухааны сургалтын сонгодог аргыг баримтлан, орчин үеийн сургалтын шилдэг аргатай хослуулан сургалтын хөтөлбөрөө боловсруулж, сургалтаа явуулж эхэлсэн. Манай сургуулийн сургалтын хөтөлбөр, заах арга нь суралцагсдад нарийн мэргэжил олгохоос гадна энэрэн нигүүлсэх сэтгэл, хүнлэг ёс зүйг төлөвшүүлдэг. Мөн уйгагүй хичээл шамдал, тэвчээр, өгөөмөр зан чанарыг суулгаж өгдөг. Энэ нь суралцагсад болон төгсөгчдийн ажил, амьдрал, нийгэмд хандах хандлага, үйлчлүүлэгчид, ажил олгогчдын сэтгэгдлээс харагддаг.

-Оточ Манрамба Их Сургууль сургалтын хөтөлбөрийнхөө 70 хувьд уламжлалт анагаах ухаан, 30 хувьд нь өрнийн анагаах ухааны суурь мэдлэгийг тусгасан байдаг нь аль аль талдаа хөрвөх чадвартай мэргэжилтэн бэлтгэж байна гэж хэлж болох уу?

-Өрнийн анагаах ухаанаас бидэнд авах зүйл маш их бий. Тиймээс сургалтын хөтөлбөрийнхөө 30 хувьд нь өрнийн анагаах ухааныг оруулж байгаа. Өрнийн анагаах ухааны анатоми, физиологи, хими, биологи зэрэг үндсэн суурь хичээлүүдийг эмч хүн зайлшгүй үзсэн байх ёстой. Мөн тухайн мэргэжлийн өвөрмөц онцлогтой уялдан орчин үеийн нарийн мэргэжлийн хичээл, дээд боловсролын суурь хичээлүүдийг заадаг.

Манай сургууль оюутнууддаа уламжлалт анагаах ухааны хөдөлшгүй суурь мэдлэгийг өгч, уламжлалт болон өрнийн анагаах ухаан, буддын судлалын чиглэлээр судалгаа шинжилгээний ажил хийх, практик дээр шууд ажиллах чадвартай болгодог. Мөн уламжлалт анагаах ухаан нь буддын нэг салбар ухаан учраас судар, тарнийн аль алиных нь суурь мэдлэгийг олгодог. Манай төгсөгчид уламжлалт анагаах ухаан, орчин үеийн шинжлэх ухаан, судар, тарнийн чиглэлийн алинаар нь ч гүнзгийрүүлэн судлах, ажиллах боломжтой. Төгсөгчдийнхөө ажлын байрыг харахад ихэнх нь уламжлалт анагаах ухааны чиглэлээр гадаад, дотоодод амжилт гаргаад явж байна. Зарим нь тарнийн ёсонд суралцаад бясалгал номоо хийгээд явж байгаа бол мэс засалч, хүүхдийн, эмэгтэйчүүдийн, мэдрэлийн эмч болсон нь ч бий. Манай сургуулийн амжилтын үндэс бол сургалтын хөтөлбөр, үүнийг ном ёсоор дамжуулж авсан эмч, багш нар, нэгэн зорилгын дор нэгдсэн чадварлаг хамт олонтой маань холбоотой.

-Анагаах ухааны цаашдын чиг хандлагад хувь хүнд тохирсон эмчилгээ зонхилох төлөвтэй байна. Энэ нь уламжлалт анагаах ухааны онол, эмчилгээний зарчимтай нийцэж байгаа шүү дээ. Тиймээс цаашид уламжлалт анагаах ухааны эмч, мэргэжилтнүүд ихээхэн шаардлагатай болох нь. Оточ Манрамба Их Сургуульд илүү олон мэргэжилтэн бэлтгэх нөөц бололцоо бий юу?

-Хамгийн сайн анагаах ухаан бол хувь хүнд чиглэсэн, хувь хүний өвчинд, тухайн бодгальд чиглэсэн оношилгоо эмчилгээ байх ёстой гэж боддог. Уламжлалт анагаах ухааны онол яг л ийм байдаг. Эхний үед манай сургууль маш цөөхөн эмч мэргэжилтэн бэлтгэж байсан. Энэ нь багшлах боловсон хүчинтэй холбоотой. Харин бид 1996 онд анхны төгсөлтөө хийснээс хойш өөрсдийнхөө төгсөгчдийг сургаж, алхам алхмаар багшлах боловсон хүчнээ чадавхжуулсаар хүний нөөц бүрэн хангагдсан. Сургуулийн сурах орчныг бүрэн бүтээн байгуулж, сургалт явуулах томоохон бааз эмнэлэгтэй боллоо. Сургалт судалгаа хийх лабораториудыг иж бүрнээр тохижуулж, үйл ажиллагаанд орууллаа. Манай сургууль 2500 оюутны багтаамжтай хичээлийн байртай. Тиймээс олон оюутан сургах бололцоо бүрдсэн. Бид англи хэл дээр сургалт явуулах бэлтгэлээ хангасан тул дотооддоо төдийгүй олон улсын түвшинд сургалт явуулах боломжтой.

-Өнгөрсөн 31 жилийн хугацаанд уламжлалт анагаах ухааны салбарт чадварлаг боловсон хүчин бэлтгэн нийлүүлж байгаа нь маш том хөрөнгө оруулалт. Үүнээс гадна салбартаа ямар ахиц дэвшил, шинэчлэлийг авчирсан бэ?

-Оточ Манрамба Их Сургууль, Манба Дацан Нэгдсэн эмнэлэг бол Монгол улсдаа уламжлалт анагаах ухааны чиглэлд тэргүүлж, хөгжлийг тодорхойлж байгаа байгууллага гэж хэлж болно. Бид өнгөрсөн хугацаанд маш олон шинэчлэлийг салбартаа хийсэн. Манай байгууллага уламжлалт анагаах ухааны оношилгоо, эмчилгээний чиг хандлагыг тодорхойлж байна. Уламжлалт анагаах ухааны жишиг эмнэлгийг барьж байгууллаа. Уламжлалт анагаах ухааны өвчний ангилал зүйг баталгаажуулж гаргасан. Эмнэл зүйн болон онолын судалгаа хийж байна. Бид 1990 оноос хойш дэлхийн 56 улс оронд өөрсдийн хичээл зүтгэл, хүч хөрөнгөөр уламжлалт анагаах ухааны чиглэлээр лекц тавих, үзлэг оношилгоо хийх зэргээр уламжлалт анагаах ухаанаа төдийгүй Монгол орноо сурталчлан таниулж ирсэн.

-Ярилцсанд баярлалаа.
Ярилцсан: Сэтгүүлч М.Ариунсувд
 
Дэлгэрэнгүй унших

Сэтгэгдэл

Тод индэр

Л.Оюун-Эрдэнэ: Хуримтлалын сан бол дундаж давхаргыг тэлэх үндэсний шинэ тогтолцоо юм

Огноо:

,

Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ Үндэсний баялгийн сангийн тухай хууль хэрэгжиж эхэлсэнтэй холбоотойгоор Хуримтлалын сангийн данс нээх үйл ажиллагаанд оролцож, үг хэллээ.

Тэрбээр “Монгол Улсын экпортын 93 хувийг бүрдүүлдэг уул уурхайн салбарын нээлттэй, ил тод байдлыг хангахын төлөө Засгийн газар өнгөрсөн хугацаанд бүх хүчээ дайчлан ажиллалаа. Баялгийн реформын төлөөх тэмцэл, санаачилгад хамт байсаар ирсэн ард түмэндээ талархаж байна. Оюутолгойн 2.3 тэрбум ам.долларын өр тэглэгдэж, төрийн эх үүсвэрээр хувьдаа авахыг санаархсан Эрдэнэтийн луйврын схем илчлэгдэж, “Эрдэнэс Тавантолгой” компани ил тод болж, бүтээгдэхүүнээ биржээр арилждаг болсноор ДНБ 2020 онд 37 их наяд төгрөг байсан бол 2023 онд 68.9 их наяд төгрөг болсон. Нэг хүнд ногдох ДНБ 2023 онд анх удаагаа 5,875 ам.долларт хүрсэн. Валютын нөөц 5.0 тэрбум ам.долларт хүрч, төлбөрийн тэнцэл анх удаа 1.5 тэрбум ам.доллараар давлаа. Эдийн засгийн өсөлт цар тахлын үед -4.6 хувь байсан бол өнөөдөр долоон хувь хүртэл өслөө. Хөгжлийн банкны бондуудыг өөрийн эх үүсвэрээр төлж, болзошгүй дампуурлаас гарлаа. Өнөөдөр бид хамтдаа Үндэсний баялгийн сангийн Хуримтлалын санг нээж байна. “Эрдэнэс Монгол”-ын эзэмшлийн стратегийн ордуудын 34 хувьд ногдох ногдол ашиг иргэдийн Хуримтлалын санд төвлөрч байна гэсэн үг. Хуримтлалын сан бол дундаж давхаргыг тэлэх үндэсний шинэ тогтолцоо юм. Иргэн бүр орон сууцтай, эрүүл, өндөр боловсролтой байж чадвал өөрийнхөө болон гэр бүлийн ирээдүйгээ өөрчлөх суурь болж чадна. Ийм иргэдтэй улс орон өөдлөн хөгжих суурь тавигдна. Нийгмийн хөгжлийн суурь асуудлууд ч ингэж л шийдэгдэнэ” гэлээ.

Мөн Хуримтлалын сан бол Та бидний шинэ итгэлцийн гэрээ бөгөөд хамтын хариуцлагын хэлцэл байх болно. Хамтдаа бид стратегийн ордуудад түшиглэсэн төслүүдээ ашигтай ажиллуулахыг бүх нийтээрээ дэмжиж, мөн хяналт тавина гэдгийг тэмдэглэлээ.

Үндэсний баялгийн сан Ирээдүйн өв сан, Хөгжлийн сан, Хуримтлалын сан гэсэн гурван данстай байх юм. Хуримтлалын санг Сингапурын Хуримтлалын сангийн загварт тулгуурлан хөгжүүлж, иргэдэд орон сууц, боловсрол, эрүүл мэндийн чиглэлээр дэмжлэг үзүүлэхэд зориулах юм. Өнөөдөр Хуримтлалын санд Эрдэнэтийн 34, Оюутолгойн 34, Тавантолгойн 34 хувь шилжиж, “Эрдэнэс Монгол” нэгдэл 500.0 тэрбум төгрөгийг энэ санд шилжүүлж, орон сууцны хөтөлбөрийн эх үүсвэрийг нэмэгдүүллээ. Ингэснээр Монголбанк, арилжааны банкуудтай хамтран ажиллаж, ипотекийн зээлийн эх үүсвэр 1.2 их наяд төгрөг болж, хүлээлгэд байсан 10,000 айл өрх орон сууцны зээлийн хөтөлбөрт хамрагдах боломж бүрдэж байна.

Улсын хэмжээнд энэ оны тавдугаар сарын 1-ний байдлаар нийт 20.1 мянган иргэн ипотекийн зээлд хамрагдах хүсэлтээ өгөөд байгаагийн 3,520 нь орон нутагт, үлдсэн 16,531 нь Улаанбаатарт байна. Он гарснаас хойш эхний дөрвөн сарын байдлаар улсын хэмжээнд 300 гаруй тэрбум төгрөгийн ипотекийн зээлийг 2600 гаруй иргэнд олгожээ.

Дэлгэрэнгүй унших

Тод индэр

Б.Ганбат: Технологийн дагуу өнгөт тэмдэглэгээний илүүдэл материалыг бэхжилтээ бүрэн авсны дараа цэвэрлэдэг

Огноо:

,

Нарны замын зорчих хэсгийн асфальт бетон хучилтын ажил дуусаж, тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөнийг өчигдөр 06:00 цагт нээсэн. Уг замын өнгөт тэмдэглэгээ борооны усны улмаас урссан эсэх асуудлаар нийслэлийн Замын хөгжлийн газрын Зам арчлалтын хяналтын хэлтсийн Ахлах мэргэжилтэн Б.Ганбат дараах мэдээллийг өглөө.

Тэрбээр тус замын хэсэгчилсэн засвар, шинэчлэлтийн хүрээнд хийгдэж буй гарцны өмнөх өнгөт тэмдэглэгээний ажил бүрэн дуусаагүй байна. Борооны улмаас өнгөт тэмдэглэгээний илүүдэл материалууд урссан гэж олон нийтийн сүлжээгээр шүүмжилж байна. Технологийн дагуу өнгөт тэмдэглэгээний илүүдэл материалыг бэхжилтээ бүрэн авсны дараа цэвэрлэдэг. Ямар ч урсаж алга болсон зүйл байхгүй бөгөөд замын чанар, стандартад нөлөөлөхгүй гэдгийг онцоллоо.

Түүнчлэн нарны зам дагуух борооны ус зайлуулах шугам хоолой, явган замын рамп, авто замын тэмдэглэлийн ажлууд үргэлжилж байна. Мөн замын урд хэсэгт ус зайлуулах, шингээх худаг хоёрыг шинээр хийнэ.

Дэлгэрэнгүй унших

Тод индэр

Х.Нямбаатар: Замын газар чөлөөлөлтийг цаг алдалгүй хийх хууль эрх зүйн орчин бүрдсэн

Огноо:

,

Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагч Х.Нямбаатар өнөөдөр нийслэлд авто замын бүтээн байгуулалтын ажил гүйцэтгэж байгаа компаниудын төлөөлөлтэй уулзаж, тулгамдаж буй асуудлын талаар санал солилцлоо.

Уулзалтын үеэр хотын дарга авто замын бүтээн байгуулалт, газар чөлөөлөлтийн ажлыг эрчимжүүлж, авто замын чанар, насжилтыг сайжруулах асуудлаар холбогдох албаныханд хугацаатай үүрэг даалгавар өгсөн. Харин авто зам, замын байгууламжийн засвар гүйцэтгэгч компаниудын төлөөлөл зарим асуудлын хотын даргаас зарим асуудлаар тодруулга авлаа.

Тухайлбал “Бид авто замынхаа зургийг батлуулсны дараа туслах зургууд буюу инженерийн байгууллагын зургаа батлуулдаг. Үүний дараа газрын албанаас зам, холбоо, цэвэр, бохир, цахилгаан зэрэг 4-5 зүйл дээр тодруулга авч байна. Үүнээс болж хугацаа алдаж, зам засварын ажил удааширч байгаа асуудал бий. Тиймээс зураг зөвшилцөх асуудлыг хуулийн хүрээнд шийдвэрлэж, цөөлөх боломж бий юу” гэдгийг лавлалаа.

Түүнчлэн замын ажилтай холбоотой газар чөлөөлөлтийг нийслэлийн зүгээс түргэн шийдвэрлэж өгөх, замын далангийн ажилд шороо их шаардагддаг тул хотын ойролцоо албан ёсны зөвшөөрөлтэй түгээмэл тархацтай ашигт малтмалын карьер ажиллах боломжтой эсэх, чанарын шаардлага хангасан замын хашлага буюу бродюрын үйлдвэр шаардлагатай зэргийг авто зам, замын байгууламжийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж буй компаниудын төлөөлөл хэлж байсан юм.

Уг асуудлаар Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагч Х.Нямбаатар “Замын хашлага буюу бродюр үйлдвэрлэж байгаа компаниудтай бетоны хатуулгыг нэмэгдүүлэх чиглэлээр хамтарч ажиллаж байгаа. Мөн газар чөлөөлөлтийн ажлыг түргэн шийдвэрлэх боломж хууль эрх зүйн хүрээнд бүрдсэн учраас энэ тал дээр дахиж цаг алдахгүй, Нийслэлийн Байгаль орчны газраас хийсэн судалгааны хүрээнд хайрга дайргын хэд хэдэн тусгай зөвшөөрлийг аж ахуйн нэгжүүдэд сонгон шалгаруулалтаар нь яаралтай өгөхөөр ажиллаж байна” зэргээр хариулж, зарим асуудлыг газар дээр нь шийдвэрлэлээ. 

Дэлгэрэнгүй унших
сурталчилгаа
Өнөөдөр6 цаг 28 минут

Гамшиг, осол, аюулт үзэгдлийн 125 удаагийн дуудлагаар үүрэг гүйцэтгэ...

Өнөөдөр6 цаг 32 минут

Дэлхийн банкны санхүүжилтээр хэрэгжих авто замын төслүүдийг шуурхай ...

Тод мэдээ6 цаг 39 минут

Соёлын биет өвийн эд зүйлсийг хууль бусаар худалдахыг завдсан хэргий...

Тод мэдээ6 цаг 41 минут

"Давсны мэдээлэл сурталчилгааны 7 хоног" эхэллээ

Өнөөдөр6 цаг 44 минут

Бага тойруугийн авто замыг хааж, хэсэгчилсэн засвар, шинэчлэлт хийнэ...

Тод мэдээ6 цаг 50 минут

Бүх боомтоор ХАА-н гаралтай бүтээгдэхүүн экспортлох боломжийг бүрдүү...

Өнөөдөр6 цаг 55 минут

МОНГОЛБАНК: Бодлогын хүүг нэг нэгж хувиар бууруулж, 11 хувь болгов

Тод мэдээ6 цаг 57 минут

Улаанбаатар-Замын-Үүд-Эрээн чиглэлийн галт тэрэгний хуваарьт өөрчлөл...

Тод мэдээ7 цаг 3 минут

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх БНСВУ-ын Элчин сайдыг хүлээн авч...

Тод мэдээ7 цаг 6 минут

Гол, усны ослоос сэрэмжлүүлж байна

Тод мэдээ2024/05/13

Булган аймгийн Дашинчилэн сумын ойд улсын начин Б.Түмэндэмбэрэл түрү...

Тод мэдээ2024/05/13

32-ын тойрог орчимд ахуйн үйлчилгээний төв байгуулж, тохижуулна

Тод мэдээ2024/05/13

Зудын улмаас зүй бусаар хорогдсон малын сэг зэмийг устгах, халдваргү...

Тод мэдээ2024/05/13

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч хашаандаа мод тарьж, ургуулж буй айлд зочил...

Тод мэдээ2024/05/13

Төв цэнгэлдэх хүрээлэнгийн гадна, дотор талбайг засварлаж байна

Тод мэдээ2024/05/13

Төрийн албаны тусгай шалгалт эхэллээ

Тод мэдээ2024/05/13

Сэлэнгэ аймгийн Эрдэнэцагаан суманд гарсан хээрийн түймрийг унтрааха...

Өнөөдөр2024/05/13

Хоёр орны хамтарсан “Талын түнш-2024” хээрийн сургууль э...

Өнөөдөр2024/05/13

УИХ: Намын бүлэг, ажлын хэсгүүд өнөөдөр хуралдана

Өнөөдөр2024/05/13

Улаанбаатарт өдөртөө 16 хэм дулаан

Тод мэдээ2024/05/10

Цахим худалдаа, дижитал эдийн засгийн асуудлаарх Засгийн газар хооро...

Тод мэдээ2024/05/10

Нийслэлийн шилдэг татвар төлөгчдийг шалгарууллаа

Тод индэр2024/05/10

Л.Оюун-Эрдэнэ: Хуримтлалын сан бол дундаж давхаргыг тэлэх үндэсний ш...

Өнөөдөр2024/05/10

Бороо орох үед замын түгжрэл яагаад нэмэгддэг вэ

Тод мэдээ2024/05/10

Монголын хэл хуурчдын анхдугаар чуулган боллоо

Өнөөдөр2024/05/10

АТГ: Сонгуульд нэр дэвшигч нарт зориулсан гарын авлагыг гаргалаа

Тод индэр2024/05/10

Б.Ганбат: Технологийн дагуу өнгөт тэмдэглэгээний илүүдэл материалыг ...

Өнөөдөр2024/05/10

Улаанбаатарт өдөртөө 11 хэм дулаан

Тод мэдээ2024/05/09

И МАРТ нь STARLINK компанийн төхөөрөмжүүдийн Монгол дахь АЛБАН ЁСНЫ...

Тод мэдээ2024/05/09

“Сонгуулийн боловсрол” клубийн ээлжит уулзалт болов

Санал болгох