Тод мэдээ
Аливаа зүйлийн төлөөх мөнгө: Мөнгөн гуйвуулга нь авлигын эсрэг нөлөөтэй юу?
Мөнгөн гуйвуулга буюу цагаачдын гэр бүл, найз нөхдөө тэжээхийн тулд илгээж буй мөнгө, бараа бүтээгдэхүүн нь хөгжиж буй орнуудад улам бүр чухал болж байна. Гаити, Гондурас, Тажикстан зэрэг орнуудад мөнгөн гуйвуулга нь тус тусын ДНБ-ий 20 гаруй хувийг бүрдүүлдэг. Сонирхолтой нь, эдгээр мөнгө хүлээн авагч орнуудын ихэнх нь Транспэрэнси Интернэшнл байгууллагын авлигын төсөөллийн индексээр дэлхийн хамгийн их авлигад идэгдсэн орнуудын тоонд багтдаг. Хэдийгээр энэ хамаарал нь учир шалтгааныг дангаараа тодорхойлдоггүй ч их хэмжээний мөнгөн гуйвуулгын урсгал нь хүлээн авагч улс дахь авлигад ямар нэгэн чухал нөлөө үзүүлж байна уу? гэсэн асуулт урган гарч байна.
Гайхалтай нь энэ асуултыг шинжлэх ухааны бүтээлд "бараг үл тоомсорлодог". Мөнгөн гуйвуулга ба авлига хоёрын уялдаа холбоог судалсан цөөхөн хэдэн судалгаа байдаг бөгөөд энэ сэдвээр бичсэн цөөн тооны баримт бичгүүд нь өөр хоорондоо тэс өөр дүгнэлтэд хүрч байна.
Энэ бүтээлүүдийн нийтлэг үзэл баримтлал бол тухайн улс руу их хэмжээний мөнгөн гуйвуулга хийх нь тухайн улс доторх авлигыг нэмэгдүүлэх магадлалтай гэж үздэг. Яагаад ийм байдгийн гол шалтгаан нь мөнгөн гуйвуулга нэмэгдэхийн хэрээр авлига авсан албан тушаалтнуудад илүү их мөнгө олдох боломжтой болдог. Жишээлбэл, мөнгөн гуйвуулга хүлээн авсан хүмүүс энэ мөнгөөр зөвхөн албан ёсны ажилчдыг хахуульдах замаар олж авах боломжтой бараа, үйлчилгээг худалдан авахад ашиглахыг хүсдэг. Үнэн хэрэгтээ авлига өгөх магадлалтай хүмүүсийн нийлүүлэлт нэмэгдэхийн хэрээр авлига авагчдын эрэлт нэмэгддэг.
Мөнгөн гуйвуулга яагаад илүү их авлигатай холбоотой байж болох тухай хоёр дахь үндэслэл бол хувь хүмүүс гадаадад байгаа хамаатан садан, найз нөхдөөсөө мөнгө авах үед тэдгээр хүлээн авагчид дотоодын Засгийн газраасаа бага хамааралтай байдаг явдал юм. Тэд авлигад шууд өртөх болон цэвэр засаглалыг шаардах үйл ажиллагаа явуулах магадлал бага байдаг. Энэ нь төрийн албан хаагчдад авлигын хэрэгт ороход зардал багатай болгодог. Өөрөөр хэлбэл, мөнгөн гуйвуулга нь авлигыг хүлээн авагчдыг илүү тэсвэртэй болгодог. (Энэ үндэслэл нь эхний үндэслэлтэй зарим талаараа зөрчилдөж байгааг тэмдэглэх нь зүйтэй: Эхний үндэслэл нь мөнгөн гуйвуулга хүлээн авагчид авлигад идэгдсэн албан тушаалтнуудын нөлөөнд илүү өртөх магадлалтай гэж үздэг. Харин хоёр дахь үндэслэл нь хүлээн авагчийн орлогыг нэмэгдүүлэх нь тэднийг дотоодын авлигад өртөх магадлал багатай гэж үзэж байна.)
Мөнгөн гуйвуулга авлигыг нэмэгдүүлэх магадлалтай гэсэн санаа нь зөн совинтой мэт санагдаж болох ч эргэлзээ төрүүлж байна. Үнэн хэрэгтээ, бусад хүчин зүйлсийн нөлөөг тооцсоны дараа их хэмжээний мөнгөн гуйвуулгын урсгал нь авлигын түвшин бага байгаатай холбоотой байж болох зарим нотолгоо байдаг. Яагаад ийм байж болох вэ? Мөнгөн гуйвуулга авлигыг бууруулдаг гэж үзэж байгаа хүмүүсийн хувьд дээрх хоёр үндэслэл нь эргэлзээ төрүүлж байна:
Нэгдүгээрт: Мөнгөн гуйвуулга хүлээн авагчид илүү их мөнгөтэй болсноор авлигад идэгдсэн доод түвшний албан тушаалтнуудын сонирхлыг татахуйц бай болж болох ч, мөнгө хүлээн авагчдын эдийн засгийн байр суурь нэмэгдэж байгаа нь эдгээр хээл хахуулийг төлөхийг эсэргүүцэхэд хүргэж болох юм. Түүнчлэн, авлига авах хандлагатай байж болох төрийн доод түвшний зарим албан тушаалтнууд өөрсдөө мөнгөн гуйвуулга хүлээн авагчид байдаг тул нэмэлт орлогын эх үүсвэр болох хахуульд найдах нь бага байдаг. (Энэ сүүлчийн зүйл бол хүнд сурталтай хүмүүсийн цалинг нэмэгдүүлэх нь бага хэмжээний хээл хахуулийг бууруулж чадна гэсэн танил аргументийн хувилбар юм.)
Хоёрдугаарт: Мөнгөн гуйвуулга авлигыг ихэсгэдэг гэж үздэг хүмүүсийн хувьд тухайн мөнгийг хүлээн авагч байгаа хүмүүс төрөөс хамаарал багатай байх нь авлигын эрсдэлийг бууруулдаг гэж үзэж байгаа бол харин эсрэг байр суурьтай хүмүүсийн хувьд мөнгө хүлээн авагчид нь төрөөс хамаарал бага байх нь ард түмнээсээ алдсан улс төр, мөнгөний дэмжлэгийг эргүүлэн авахын тулд авлигад идэгдсэн байгууллагуудыг шинэчлэх дарамтыг албан тушаалтнуудад үүсгэдэг гэж үзэж байна. Нэмж дурдахад, мөнгө хүлээн авагчдын орлогын гадаад эх үүсвэр нь институтийг сайжруулахын тулд төрд шахалт үзүүлэх эрмэлзлийг бууруулдаг хэдий ч тэдний орлого өндөр байснаар дагаад хариуцлагаа нэмэгдүүлэхийг шаарддагтай холбоотой байж болох юм.
Эдгээр эсрэг байр суурийг баримталж буй хүмүүс тус бүр тодорхой, хязгаарлагдмал, эмпирик судалгаанаас дэмжлэг авсан байдаг. Эдгээр дүгнэлтийн зөрүүг юу тайлбарлаж байна вэ?
Цөөн тооны судалгаа нь учир шалтгааны механизмыг ялгаж, үнэлэхэд хүндрэлтэй байгаа тул тодорхой зүйл хэлэхэд хэцүү ч одоо байгаа судалгааг нарийвчлан судлах нь ялгаатай үр дүнг тайлбарлаж болох хоёр чухал хүчин зүйлийг харуулж байна.
Нэгдүгээрт: Мөнгөн гуйвуулгын мөнгийг хүлээн авагч улсын авлигад үзүүлэх нөлөө нь тухайн улсын Засгийн газар хэр ардчилсан эсэхээс шалтгаална. Ардчилсан муутай төр нь олон нийтийн өмнө хариуцлага багатай байдаг тул мөнгөн гуйвуулга хүлээн авагчдын зүгээс ирж буй шинэчлэлийн дарамтад хариу үйлдэл үзүүлэх нь бага байх болно. Цаашилбал, мөнгөн гуйвуулга нь хүн амыг бараа, үйлчилгээгээр хангахад зарцуулагдах төрийн эх үүсвэрийг чөлөөлдөг тул ардчилсан дэглэм багатай улс төрийн өрсөлдөөнийг (ялангуяа цэргийн зардлыг) зогсоох үйл ажиллагааг санхүүжүүлэхэд эдгээр нөөцийг ашиглах магадлалтай бөгөөд энэ нь авлигыг нэмэгдүүлэх хандлагатай байдаг.
Хоёрдугаарт: Мөнгөн гуйвуулга илгээгч улсын байгууллагууд (өөрөөр хэлбэл цагаачид ажиллаж байгаа улс) эх орондоо байгаа мөнгөн гуйвуулга хүлээн авагчдын зан байдлыг тодорхойлоход үүрэг гүйцэтгэдэг. Илүү ардчилсан институт бүхий улс оронд амьдарч буй цагаачид мөнгөтэйгөө хамт тодорхой үнэт зүйлсийг дамжуулж болох бөгөөд эдгээр нь хүлээн авагчид мөнгийг хэрхэн зарцуулдаг (эсвэл зарцуулдаггүй) талаар мэдээлдэг. Илүү ардчилсан орнуудаас илгээсэн мөнгөн гуйвуулга хүлээн авагчид улс төрийн оролцоо, авлигатай тэмцэх хөтөлбөрийг дэмжих замаар эх орондоо ардчиллын үнэт зүйлсийг сурталчлах магадлал өндөр байдаг.
Хэрэв эдгээр таамаг үнэн зөв бол Орос Улс дахь цагаач ажилчдын мөнгөн гуйвуулгаа голчлон явуулдаг автократ улс болох Тажикстан Улсын авлигын асуудлыг улам хурцатгах магадлалтай юм. Гэвч Гаити Улс шиг автократ болон ардчиллын хооронд тэмцэж байгаа, АНУ-д ажиллаж, амьдарч байгаа цагаачдын тоо ихтэй улсад мөнгөн гуйвуулга нь илүү эерэг нөлөөтэй байж магадгүй юм.
Дахин хэлэхэд, одоогоор бидэнд мөнгөн гуйвуулгын түвшин хүлээн авагч орнуудын авлигад хэрхэн нөлөөлж байгааг тодорхой хэлэх хангалттай мэдээлэл байхгүй байна. Цаашид энэ сэдвээр хийх судалгаа нь илгээгч болон хүлээн авагч орнуудын байгууллагуудын харьцангуй ач холбогдлыг илүү нарийвчлан судалж, шилжилт хөдөлгөөний янз бүрийн замууд авлигад хэрхэн нөлөөлж байгааг авч үзэх ёстой. Судалгааны явц ахих тусам цагаачдыг хүлээн авч буй улс орнууд дотооддоо цагаачдад дэмжлэг үзүүлж, эдийн засгийн боломжуудыг санал болгосноор авлигатай тэмцэх хөтөлбөрөө гадаадад сурталчлах боломжтой гэдгийг мэдэж болно.
Тод мэдээ
Тээвэр логистикийн нэгдсэн төв байгуулах ажлын хүрээнд ААН-үүдийн үйлдвэртэй танилцаж, туршлага судлав
Хөшигийн хөндийн нисэх онгоцны буудлыг түшиглэсэн анхны дагуул хот Хүннү хотод тээвэр логистикийн нэгдсэн төвийг нийт 1019 га талбайд барина.
Үүнээс 400 га талбайд тээвэр логистикийн бүсийг байгуулах юм.
Уг төлөвлөлтийн хүрээнд нийслэлийн Санхүү, эдийн засаг, хөгжлийн бүтээн байгуулалтыг эрчимжүүлэх төсөл, хөтөлбөрийн зохицуулагч Л.Хосбаяраар ахлуулсан ажлын хэсэг нийслэлд үйл ажиллагаа явуулж буй ААН-үүдийн үйлдвэр, терминалтай танилцлаа.
Энэ үeэр "Ти Ай Ложистик" XXK-ийн Тээврийн газрын захирал П.Ариунзаяа “Манай компани үүсгэн байгуулагдаад 14 жил болж байна. Импорт, экспортын бараа, бүтээгдэхүүнийг боловсруулах, гаалийн хяналтын бүс болон олон улсын тээвэр зуучлалын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг. Өнөөдрийн хувьд НЗДТГ-ын ажлын хэсгийн зүгээс Хүннү хотод шинээр байгуулах логистик, ХАБЭА-н талаар бидэнтэй уулзаж, манай үйл ажиллагаатай танилцлаа.
Хүннү хотын логистик төвийг олон улсын стандартад нийцүүлсэн жишиг төв болгож хөгжүүлнэ гэдэгт итгэлтэй байна. Иймд, одоогийн үйл ажиллагаагаа илүү сайжруулж, хамтран ажиллахад бэлэн байна” гэв.
"Ландбридж" ХХК-ийн захирал Д.Энхтүвшин “Миний хувьд тээвэр, логистикийн салбарт 27 жил ажиллаж байна. Манай компани нь 22-ын товчоо буюу СХД-ийн 36 дугаар хороонд бараа бүтээгдэхүүнийг суурьшлын бүс рүү задалж оруулах, орон нутагт түгээх агуулахын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг. НЗДТГ-ын Хүннү хотыг хөгжүүлэх ажлын хэсгээс логистикийн дэд бүтэц, агуулахын чанар зэргийг цаашдын төлөвлөлтдөө оруулах зорилгоор туршлага судалж, ирж үзлээ. Энэ салбарт олон жил ажиллаж, амьдарч буй хүний хувьд Хүннү хот болон нийслэлийн захын дүүргүүдэд түгээлт, ачаа бараа боловсруулах дэд бүтэц сайжраасай гэж хүсдэг. Энэ талаараа бид өөрсдийн хийсэн бүтээснийг үзүүлж, мэддэг чаддаг бүхнээ зөвлөлдөж байгаадаа баяртай байна” гэв.
Нийслэлийн Санхүү, эдийн засаг, хөгжлийн бүтээн байгуулалтыг эрчимжүүлэх төсөл, хөтөлбөрийн зохицуулагч Л.Хосбаяр “Тээвэр логистикийн төвийг Хүннү хотод нүүлгэн шилжүүлэхтэй холбоотойгоор ажлын хэсэг байгуулагдсан. Хоёр өдрийн өмнө энэхүү үйлчилгээг үзүүлдэг ААН-үүдтэй хэлэлцүүлэг хийсэн. Хэлэлцүүлгийн хүрээнд тодорхой саналууд гарсан учраас энэ төрлийн үйлчилгээ үзүүлдэг ААН-үүд дээр ирж, үйл ажиллагаатай нь танилцлаа.
Хотод төвлөрсөн логистикийн хөдөлгөөнийг сааруулахад аж ахуй эрхэлж байгаа компанийн захирлууд болон үйлчилгээ үзүүлж байгаа хүмүүс хүлээн зөвшөөрч буйгаа илэрхийллээ. Хамгийн чухал нь Хүннү хотод төлөвлөж байгаа байршил дээр ямар үйлчилгээг нэвтрүүлэх, терминалаа хаана үлдээх зэрэг олон бодитой ажил хэрэгч саналуудыг гаргаж байна. Тиймд, логистикийн төвийг шинээр байгуулахдаа үйлчилгээ эрхэлдэг ААНБ-ын бүх саналыг аль болох тусгаж, олон улсын стандартад нийцсэн ажил төлөвлөж гүйцэтгэнэ” гэлээ.
Тод мэдээ
“Улаанбаатар марафон 2025” олон улсын гүйлтэд 5000 гаруй хүн бүртгүүлээд байна
“Улаанбаатар Марафон 2025”-ын хамгийн бага зай болох 1.5 км-т гэр бүлээрээ болон тэргэнцэртэй, хараагүй иргэд гүйх боломжтой бөгөөд энэ төрөлд нийт 954 хүн гүйхээр бүртгүүлжээ. 5 км-ийн зайд 2451 иргэн гүйхээр бүртгүүлсэн бол 10 км-ийн зайд 794 хүн бүртгүүлсэн байна.
Хагас марафон буюу 21 км-ийн гүйлтэд 18-34 нас, 35-54 нас, 55-аас дээш насныхан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд гэсэн ангиллаар оролцох боломжтой. Энэ төрөлд 700 хүн бүртгүүлээд байна. Бүтэн марафон буюу 42 км-ийн зайд 18 болон түүнээс дээш насныхан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд гэсэн ангиллаар гүйх бөгөөд одоогийн байдлаар 135 хүн бүртгүүлжээ.
Бүртгэлийн хураамж нь зай тус бүрээс хамааран 5000 төгрөгөөс 90,000 төгрөгийн хооронд байна. Тусгай олимп төрөл буюу 500, 800 метр зайд гүйгчдээс бүртгэлийн хураамж авахгүй. Та бүхнийг "Улаанбаатар Марафон 2025" олон улсын гүйлтэд найз нөхөд, гэр бүл, хамт олноороо оролцож, нэгэн өдрийг эрүүл мэндийнхээ төлөө үр бүтээлтэй өнгөрүүлэхийг уриалж байна.
Марафонд гүйх хүсэлтэй иргэд https://ulaanbaatar.marathon.mn цахим хаягаар болон “Hipay” аппликейшнээр бүртгүүлэх боломжтой. Бүртгүүлсэн хүмүүст энгэрийн дугаар олголт 2025.05.10-20-ний хооронд үргэлжилнэ.
Тод мэдээ
“Эрүүл мэндийн ажилтны гарын эрүүл ахуй сахих дэлхийн өдөр” өнөөдөр тохиож байна
ДЭМБ-аас жил бүрийн тавдугаар сарын 5-ны өдрийг “Эрүүл мэндийн ажилтны гарын эрүүл ахуй сахих дэлхийн өдөр” болгон тэмдэглэж, эрүүл мэндийн ажилтнуудад гарын эрүүл ахуйг сахихын ач холбогдлыг сурталчлан, мэдлэг, хандлага, дадлыг дээшлүүлэхэд чиглэсэн нөлөөлөл, сурталчилгаа зохион байгуулдаг.
Энэ 2025 онд дэлхий дахинд энэ өдрийг "Бээлийг зохистой хэрэглэе. Гарын эрүүл ахуйг сахья" уриан дор тэмдэглэх бөгөөд дараах үйл ажиллагааг зохион байгуулахыг улс орнуудад зөвлөжээ. Үүнд:
-"Гарын эрүүл ахуй сахих 5 мөч"-ийг хэрэгжүүлж эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний явцад халдвар тархахаас сэргийлэх, гарын эрүүл ахуйн зөв дадлыг түгээн дэлгэрүүлэх;
-Бээлийг шаардлагатай үед хэрэглэх нь чухал боловч энэ нь гарын эрүүл ахуйг орлохгүй, бээлийг зохистой зөв хэрэглэхийг сурталчлан таниулах;
-Бээлийг зохисгүй, хэт их хэрэглэх нь хог хаягдлыг ихэсгэж хүрээлэн буй орчныг бохирдуулдаг тул зохистой хэрэглээнд уриалах;
-Эрүүл мэндийн ажилтан бүр гарын эрүүл ахуй сахих заавар, журмыг мөрдөхийг зөвлөсөн гэж Халдварт Өвчин Судлалын Үндэсний Төвөөс мэдээллээ.
