Тод индэр
Европын Холбооны эв нэгдэл ба сорилт
Унгар-Европын Холбооны хоорондын харилцаа, 2015, 2019 оны Польшийн сонгууль, 2015-2016 оны дүрвэгсэдийн хямралаас шалтгаалан баруун, зүүн /шинэ, хуучин/ европын хооронд үүссэн таагүй нөхцөл байдал Европын Холбооны эв нэгдэлд сорилт болж байна. Энэхүү сорилтыг Европын Холбоо амжилттай даван туулж, нэгдмэл хэвээр үлдэж, улам хүчирхэг болох уу эсвэл Брекситээр эмтэрсэн шиг дахин хэлтэрч жижигсэх үү үгүй бол зүгээр л Европ дахинд хүчний шилжилт явагдах болов уу гэдэг асуулт сонирхолтой юм.
Унгар-Европын харилцаа
Өнгөрсөн арваад жилийн турш Европын Холбоотой зөрчилдсөөр ирсэн Унгар улсын ковид-19 цар тахлын үед баримтлаж байгаа байр суурь мөн л Европын Холбооны бухимдлыг төрүүллээ.
4 дүгээр сарын эхээр Унгарын парламентаас цар тахлын үед баримтлах 80 гаруй тогтоол, шийдвэр гаргасны дотор Европын Холбооны өгөгдөл хамгаалах журмыг түдгэлзүүлсэн тогтоол, бүх эмнэлэгүүд, 150 гаруй хувийн болон улсын компани цэргийн хүчний хяналт дор үйл ажиллагаагаа явуулж, аливаа бизнесийн шийдвэрүүдээ тэдний зөвшөөрлөөр гаргаж байхаар болсон ба эдгээр тогтоол шийдвэрүүдийн дуусах хугацааг заагаагүй нь Европ дахины эрх чөлөө, ардчилал болон хууль дээдлэх үнэт зүйлстэй зөрчилдсөн хэрэг боллоо гэж нилээд шуугиан тарьсан юм. Харин эдгээр тогтоолуудыг 6 дугаар сарын 16-нд хүчингүй болгосон боловч цар тахалтай тэмцэхэд онц байдал тогтоох нэмэлт эрх мэдлийг засгийн газарт хэвээр үлдээсэнд Европ дахь хүний эрхийн байгууллагууд улс орноо авторитар дэглэм рүү хөтөлж байна хэмээн сэтгэл дундуур байгаагаа илэрхийлжээ.
Европын Холбооны гишүүн орнууд энэ мэт Европ дахины үнэт зүйлстэй зөрчилдсөн үйлдэл гаргахад гишүүнээс хөөх эрхгүй ба Лиссабоны гэрээний 7 дугаар зүйлд заасны дагуу тухайн улсын тодорхой эрхийг түдгэлзүүлж болох юм. Гэхдээ Европын Холбооны бүх гишүүн орон зөвшөөрсөн тохиолдолд энэ нь хүчинтэй бөгөөд Унгар, Польш улсууд харилцан бие биенээ дэмждэг учраас нэгнийхээ эсрэг санал өгөхгүй тохиолдолд Унгарт ямар ч айх зүйл үгүй юм.
Польш-Европын харилцаа
2015 онд Польш улсын парламентийн сонгуульд Европын Холбооны эсрэг байр суурь баримтладаг Хууль-Шудрага ёс нам анх удаа олонхийн санал авч дангаар эрх барих болсон ба 2019 оны сонгуульд мөн тус нам парламентын доод танхимын олонхийн суудлыг авч үйл ажиллагаагаа дахин 4 жил үргэлжлүүлэх болсон нь энэ улсад Европын Холбооны нэр хүнд ямар байгааг харуулсан явдал болсон. Сонгуулийн үр дүнг ажигласан ажиглагчид Европын Холбоо болон Польш улсын хоорондох зөрчил улам даамжрах вий гэсэн болгоомжлолтой байлаа.
Гэхдээ тус нам Сенатын танхимд олонхийн суудал авч чадаагүй нь дээрх болгоомжлолыг сарниулсан ч 2020 оны ерөнхийлөгчийн сонгуульд тус намаас нэр дэвшигч, өмнөх ерөнхийлөгч, консерватив үзэл баримтлагч Анджей Дуда дахин сонгогдсон нь Европын Холбооны зүгээс шүүхийн хараат бус байдлыг алдагдуулж байна хэмээн үзэж санал өгөх эрхийг нь түдгэлзүүлэх хүртэл талаар яригдаж байсан шүүхийн шинэчлэл тус улсад үргэлжилнэ гэсэн үг юм.
Сонгууль болохоос хэдхэн хоногийн өмнө А.Дуда Вашингтонд айлчилж Д.Трампаас хоёр талын түншлэлийн харилцааг бэхжүүлэхэд дэмжлэг авахаар болсон билээ. Харин 11 дүгээр сард болох АНУ-ын ерөнхийлөгчийн сонгуульд Ж.Байден ялвал яах бол гэсэн асуулт нээлттэй хэвээр үлдэж байна. Түүнчлэн Д.Трамп Герман улсаас гаргахаар болсон цэргийн хүчнийхээ тодорхой хэсгийг Польш улсад байрлуулах талаар ярьсан нь хэдийгээр АНУ Европын Холбооны холбоотон ч түүний дотоод эв нэгдэлд эрсдэл учруулж болзошгүй юм.
Дүрвэгсэд, цагаачдын асуудал
2015-2016 онуудад Төв болон Зүүн Европын орнуудад Ойрх Дорнод болон Хойд Африкийн улсуудаас их хэмжээний дүрвэгсэд ирсэн бөгөөд дүрвэгсэд эдгээр орнуудаар дамжин Баруун Европыг чиглэх зорилготой байлаа.
Маргаан үүссэн гол шалтгаан нь Европын Холбооны улсууд дүрвэгсэдийн талаар нэгдсэн бодлогогүй ба дүрвэгсэдийн хөлд ихээр нэрвэгдсэн Зүүн Европын орнууд тэгш бус хуваарилалтын талаар шүүмжилж бусад гишүүн улсууд адил ачаа үүрэлцэх ёстой хэмээн маргаан дэгдээсэн юм. Дублины гэрээ ёсоор бол дүрвэгсэдийг анх хүлээн авсан Европын Холбооны гишүүн орон тэднийг хариуцах үүрэгтэй ба дүрвэгсэд ихэвчлэн Өмнөд болон Зүүн Европын орнуудаар орж ирдэг юм. Ийм дүрвэгсэдийн хямрал одоо дахин үүсэж болзошгүй нөхцөл байдал үүсээд байгаа ба энэ асуудлаар Европын Холбоо-Туркийн хооронд асуудал үүсэх магадлалтай байна.
Мөн түүнчлэн хөдөлмөрийн хөлсний үнэлэмжийн зөрүү буюу Зүүн Европт ажилчдын цалин хөлс Баруун Европын цалин хөлсний 1/3-тэй тэнцэх хэмжээний байдаг нь ажилчдын шилжилт хөдөлгөөнийг ихэсгэх шалтгаан болдог. Хоёр Европын хөдөлмөрийн хөлсний үнэлэмжийн зөрүүнээс үүдэн Зүүн Европын орнуудын хөдөлмөрийн насны ажиллах хүч болох залуус их хэмжээгээр Баруун Европ руу шилжин ажиллаж байгаа нь богино хугацаандаа өөрийн эх оронд орох валютын урсгалыг нэмэгдүүлснээрээ ДНБ-ий хэмжээг өсгөж байгаа сайн талтай ч урт хугацаандаа эх орныхоо хүн амын бүтэц, нийгмийн хамгааллын системд аюул учруулдаг.
Мөн өөрийн эх орондоо боловсрол эзэмшсэн залуус гадаад улс оронд очин ажиллах нь хэдийгээр тэд туршлага судлан, шинэ технологи эзэмшин эргэн ирж эх орныхоо хөгжил дэвшилд жинтэй хувь нэмэр оруулах сайн талтай ч их хэмжээгээр гарч, тэндээ суурьшин үлдэж амьдрах нь тухайн улс хүн баялагаа гадагш алдаж байгаа хэрэг бөгөөд цаашлаад эдийн засагт нь хохиролтой үйлдэл юм.
Дүрвэгсэд, цагаачдын асуудал Баруун, Зүүн Европын хувьд улс төрийн хуваагдлын хамгийн том шалтгааны нэг хэдий ч Польш, Унгарын ардчилалын хямрал болон ер нь Зүүн Европын орнуудын хууль дээдлэх байдал сул, хөдөө аж ахуйн болон бусад сангийн санхүүжилт, ажиллах хүчний шилжилт хөдөлгөөн, байгаль орчны стандарт, хүнсний чанар зэрэг асуудлаар зөрүүтэй байр суурьтай байдаг.
Бусад сорилт
Европын Холбоонд сүүлд элссэн Зүүн Европын орнууд Европ хоорондын интеграцчилал амжилттай явагдахгүй байгаа гэж үздэг ба өөрсдийгөө ялгаварлан гадуурхалтын золиос болж барууныхан тэднийг дуугүй аялдан дагалдагч болгох гэж байна гэж гомдоллодог.
Мөн эдийн засгийн чадамж сул улс орнууд байгаль орчны стандартыг дагаж мөрдөх нь хүндрэлтэй ба жишээ нь Польш улс нүүрсний олборлолтоо хамгаалахыг хичээдэг бол Унгар, Словак улсууд авто машины үйлдвэрлэлээ чухалчилдаг. Ингэснээрээ европ даяар мөрдөх нэг стандартыг хангахгүй болж зөрчилддөг.
Түүхийн туршид олон улс гүрэнд хуваагдаж ирсэн европынхоны хувьд одоо нэгдсэн хууль дүрэмд захирагдаж амьдрах нь бас нэг сорилт юм. Үүн дээр Дэлхийн II дайны дараа социалист системын нөлөөнд байсан Зүүн Европын орнуудын хандлага нэрмээс болдог нь Унгарын ерөнхийлөгч Виктор Орбан “1990-д онд Европ бидний ирээдүй байсан бол одоо бид Европын ирээдүй” гэж хэлснээс харагдах мэт. Тэдэнд шүүх засаглалаа сайжруулах, авилгыг бууруулах чиглэлд ихээхэн хэмжээний хандив тусламжийг Баруун Европын орнуудын зүгээс үзүүлдэг ч зарим улс орны хувьд нөхцөл байдал санаснаар сайжрахгүй байна.
Европын Холбооны зүгээс Унгар, Польш, Румын зэрэг улсын эрх баригч намыг шүүхийн хараат бус байдалд халдаж, хараат бус хэвлэл мэдээллийн орон зайг хумих замаар засаглалаа хэрэгжүүлж байна хэмээн шүүмжлэлтэй ханддаг.
Харин Европын Холбоонд элссэнээс хойш хэдийнэ 16 жил өнгөрсөн ч Баруун Европтой харилцаа тэгтлээ сайжраагүй, улс орнуудын нөхцөл байдалд дорвитой өөрчлөлт гараагүй, барууныхан өөрсдийн шоугаа хийсээр, давуу талаа хадгалсаар байна гэж Зүүн Европынхон үздэг.
2017 оны 6 дугаар сард болсон Версалын дээд хэмжээний уулзалтаар Европын хөгжлийн 2 өөр хурдыг хүлээн зөвшөөрч дэмжсэн мөн Брекситийн дараа Лондонд төвтэй зарим агентлагуудыг байрлуулахаар Төв болон Зүүн Европын хэд хэдэн хотыг нэр дэвшүүлсэн ч Баруун Европын чинээлэг хотууд болох Парис, Амстердам руу нүүлгэх шийдвэр гарсан нь Зүүн Европынхныг ундууцуулсан юм.
Хүйтэн дайн дуусч, ЗХУ задарсанаас хойш Европын Холбоонд нэгдсэн Балканы хойгийн болон Зүүн Европын улсууд ба Баруун Европын улсууд хоорондын нэг чухал ялгаа нь эдийн засгийн чадамж, түүнээс үүдсэн цагаач ажилчдын урсгал, нийгмийн хамгааллын тогтолцоо юм. Энэ нь Европын Холбооны шийдвэрлэх гол асуудлын нэг болж байна.
Европын Холбооны зүгээс зарим Зүүн Европын орнуудын удирдлагын тогтолцоог авилгад өртөмхий, олигархижсан, автократ хэмээн шүүмжлэлтэй ханддаг.
Гэхдээ аажмаар Зүүн Европын эдийн засаг, нийгмийн байдал сайжирч Европын төв хөгшин баруунаас хөгжсөн зүүн тийш шилжих боломжтой юу?
Гомдоллоод, тунирхаад суух уу, тоглоомонд ухаалгаар оролцож байр сууриа дээшлүүлэх үү гэдэг нь өөрсдөөс нь хамаарна. Зүүн Европын улсууд эдийн засгаа сэргээх, хамгаалах хэрэгцээнээс үүдэн худалдааны протекционист бодлого явуулах магадлалтай.
Европын Холбооны бодлогын хувьд мэдээж хагалан хуваах бодлого байхгүйгээр барахгүй ялангуяа Брекситын дараа илүү нэгдмэл бодлого баримтлаж, үйл ажиллагаагаа явуулах нь ойлгомжтой ба хуваагдлын талаар улс төрийн ажиглагчид болон тинк-танкуудын өгүүллийн хэмжээнд л яригдаж байгаа хэдий ч энэ нь тэдний хоорондын харилцаа, бодлогын шийдвэрт нөлөөлж болзошгүй юм.
Ажиглахад Европын Холбоо болон Зүүн Европын орнуудын аль алинд нь Европын Холбоог хуваах, түүнээс гарах бодол байхгүй ба харин ч Зүүн Европын орнууд Европын Холбооны зүгээс ихээхэн хэмжээний хөрөнгө оруулалт, тусламж дэмжлэгийг авдаг, Европын Холбоо ч зарим гишүүн орнуудын шүүмжлэлийг үл харгалзан тэдгээр орнуудад тусалсаар байдаг.
Европын Холбоог илүү амжилттай, АНУ, Хятадтай өрсөлдөхүйц хүчирхэг, дэлхийн хүчний нэг тулгуур байлгаж чадах эсэх нь хоёр Европ хүсэл зорилгоо нэгтгэж хамтран ажиллаж чадах эсэхээс ихээхэн хамаарах нь ойлгомжтой юм. Үүнийг өнгөрсөн сард болж өнгөрсөн ковид-19 цар тахлын дараах нөхөн сэргээх сангийн талаарх Европын Холбооны удирдагчдын дээд хэмжээний уулзалт тодорхой харууллаа. Эргэн сануулхад энэ уулзалт сүүлийн 20 жилийн Европын Холбооны удирдагчдын хамгийн удаан, маш хүнд уулзалт болж өнгөрсөн ч үр дүн нь тун сайн байлаа гэж Европын зөвлөлийн ерөнхийлөгч үнэлсэн юм.
Ашигласан эх сурвалж:
Тод индэр
Л.Гантөмөр: МАН шүүмжлэл сонсож мэддэггүй юм байна
Хэн нэгэн шүүмжилэхээр их адгадаг болсон. Ийм адгуу хүмүүстэй хамтарна гэдэг хэцүү. Шүүмжлэхгүйгээр Монголын төр явахгүй. Төрийн чих онгорхой байх ёстой. Ард түмнээ сонсдог байх ёстой. Тэр ард түмний дуу хоолой нь УИХ-ын гишүүд. МАН Бага хурлаараа гурван шалтгаанаар Ардчилсан намтай хамтрахгүй гэж ярьсан тухай би сонссон.
Түиймээс МАН-ынэнд тэндэх хулгай, луйврыг Хяналт, үнэлгээний Үндэсний хороо илрүүлээд байх юм байна.
Тиймээс энэ гурван үндэслэлээр АН-аас салах нь зүйтэй гэж гишүүд нь ярьсан байна лээ. Өөрөөр хэлбэл, МАН хяналтгүй засаглахыг хүсээд байгаа хэрэг” хэмээв.
Тод индэр
Э.Батшугар: Хариуцлагатай иргэнээ урамшуулдаг олон улсын сайн жишгийг Монголдоо нэвтрүүлж байна
-Улсын хэмжээнд өнөөдрийн байдлаар банк, санхүүгийн байгууллагатай зээлийн харилцаанд ороогүй насанд хүрсэн иргэн цөөн байгаа болов уу. Таны санаачлан, батлуулсан дээрх хуулийн өөрчлөлт иргэдийн энэ төрлийн харилцаанд ямар нөлөө үзүүлэх вэ?
-Хамгийн эхэнд Зээлийн мэдээллийн сангийн “хар жагсаалт”-д нэг бүртгэгдчихвэл зургаан жил данслагддаг байдлыг халж байгааг тодотгож хэлмээр байна. Хүний амьдрал баялаг, зээл, зарим төрлийн төлбөрийг барагдуулахын зуур цаг хугацаа алдах гэх мэт бэрхшээлээс үүдэн доголдох тохиолдол гардаг даа. Тэгээд аль болох шуурхай шийдээд, зохицуулаад төлсөн ч “хар жагсаалт”-ад бичигдчихаж байгаа юм. Тэр мэдээлэл зургаан жил хадгалагдаж, Та хариуцлагагүй зээлдэгч болчихдог, энэ мэдээлэл зургаан жил Таны санхүүгийн харилцаанд нөлөөлнө. Үүнийг би хувьдаа “санхүүгийн ял” гэж тодорхойлоод байгаа.
Зээлийн мэдээллийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хууль хэрэгжээд эхлэхээр дээрх шиг нөхцөл буюу нэг удаагийн доголдлоос нь үүдсэн зургаан жилийн санхүүгийн ял оноодог байдлыг халж, эсрэгээрээ онооны системд шилжих юм. Иргэн зээлийн харилцаандаа хариуцлагатай хандаад, тухай бүр нь төлбөрөө зохих ёсоор нь төлдөг бол оноо нь нэмэгдээд яваад байна. Оноо нь өндөр байхын хэрээр санхүүгийн үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллага, банк барьцаа хөрөнгийн шаардлагыг бууруулах, зээлийн хүү бага байх гэх зэргээр иргэнд илүү таатай нөхцөл, үйлчилгээ өгнө. Оноо нь тухайн иргэний биет бус санхүүгийн хөрөнгө болно. Жишээлбэл, зээл авахад хамгийн түрүүн барьцаа хөрөнгө шаарддаг. Тэгвэл энэ эрх зүйн өөрчлөлтөөр оноо нь барьцаа хөрөнгө болж болохоор нөхцөл бүрдэж байна. Аливаа банк, санхүүгийн байгууллага хариуцлагатай харилцагч буюу өндөр оноотой иргэнд үйлчилгээ үзүүлэхдээ нөхцөлөө хөнгөвчлөх, шуурхай үйлчлэх боломжтой болно. Нэгэнт хариуцлагатай төлбөрөө төлөөд явдаг харилцагч учраас аль болох асуудлыг шуурхай шийдээд явах сонирхол байна шүү дээ.
Тэгэхээр иргэн оноогоо өндөр болгох эсэхээ бас тооцож болж байна. Хариуцлагатай иргэнээ нэг ёсондоо урамшуулж байгаа гэж харж болох юм.
Баримт сөхөөд харвал малчны зээл, ипотекийн зээл, тэтгэврийн зээл нь хамгийн эрсдэлгүй, чанартай зээлүүд байдаг. Зээлдэгчид нь маш хариуцлагатай гэсэн үг. Хариуцлага алдахад нь “ял оноож” байгаа юм чинь, хариуцлагатай байсных нь төлөө хөнгөвчилсөн нөхцөлтэй, бага хүүтэй зээлийг шуурхай олгох зэргээр урамшуулж болно биз дээ. Үүний нөлөөгөөр зээлийн хүү ч буурах боломжтой, онооны системд шилжсэнээр суурь нөхцөл бүрдэж байгаа гэж харж байна. Тухайлбал, төслийг боловсруулах үед 28 улсын жишээг судалсан, зээлийн хүү нь 2-4 нэгж хувиар буурсан байдаг юм билээ. Америк 1989 онд, Солонгос, Энэтхэг 2000 оны эхээр, Вьетнам саяхан онооны системд шилжсэн. Ийнхүү шилжснээс хойш 2-3 жилийн дараа зээлийн хүү буурсан байна билээ.
Энгийнээр ойлгоход банк, санхүүгийн байгууллага харилцагчаа хялбархан тодорхойлдог учраас хариуцлагатай, найдвартай харилцагчдаа хугацаа урт, хүү бага, барьцаа хөрөнгө шаардахгүйгээр зохих ёсны зээл олгох гэх зэрэг сайн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг шуурхай үзүүлдэг болно.
Латин Америкийн улс орнууд онооны системд шилжихээс өмнө ажлын 10 хоног буюу хагас сар зээл шийдвэрлэдэг байснаа онооны систем рүү шилжсэнээр ердөө ажлын 8 цагт зээл шийддэг болсон байгаа юм. Цаашилбал, сайн харилцагчид бүтээгдэхүүн, үйчилгээгээ хүргэхийн тулд банк, санхүүгийн байгууллага дунд өрсөлдөөн бий болдог. Одоо бол банк, санхүүгийн байгууллага тус бүр харилцагчийн мэдээллээ хадгалж, тус бүрдээ сан бүрдүүлдэг, үүнийгээ хуваалцдаггүй. Та банкаа, санхүүгийн харилцагчаа солихоор бол нөгөө талдаа шинэ хэрэглэгч болно, хүлээж авч байгаа тал Таны санхүүгийн түүхийг мэдэхгүй учраас “эрсдэлтэй” гэж үздэг. Шинэ систем үйлчлээд эхлэхээр иргэний оноо бүх нөхцөлийг илэрхийлэх учраас ямар ч банк, санхүүгийн байгууллагад очсон зөвхөн өөрт тохирхох бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ авдаг болно. Банк, санхүүгийн байгууллагууд өрсөлдөөд эхлэхээр санхүүгийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ сайжрах нь ойлгомжтой. Хөгжсөн улс орнуудын боловсронгуй болсон, туршигдсан сайн туршлагыг Монголд нэвтрүүлж байгаа гэж ойлгож болно.
-Хууль хэзээнээс хэрэгжих эхлэх вэ?
-Улсын Их Хурал 5 дугаар сарын 16-ны өдөр Зээлийн мэдээллийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах хуулийг баталсан. Ердийн журмаар гэхээр “Төрийн мэдээлэл” сэтгүүлд хэвлэгдээд ажлын 10 хоногийн дараа хэрэгжиж эхлэхээр тооцож үзвэл энэ оны 6 дугаар сарын 26-ны өдрөөс хэрэгжих юм байна.
-Тэгвэл зээлийн "муу түүх" иргэний санхүүгийн харилцаанд сөрөг нөлөө үзүүлэхгүй гэсэн үг үү?
-Хүний зээлийн мэдээллийг таван жил хадгалдаг олон улсын жишгийг хуульд тусгасан. Иргэн, төрийн болон хувийн өмчит хуулийн этгээдийн хооронд зээл, төлбөртэй холбогдон үүсэх мөнгөн төлбөрийн мэдээллийг агуулдаг “Зээлийн мэдээллийн сан” зөвхөн зээлийн "муу түүх"-буюу сөрөг мэдээллийг хадгалдаг байсныг өөрчилж байгаа хэрэг. Тус санд зээлдэгчийн сайн, муу бүх мэдээллийг таван жил хадгална. Юу сайжрах вэ гэхээр өмнө нь хугацаа алдаад ч болохнээ зээлээ төлсөн байхад л “хар жагсаалт”-ад ороод, тэр нь санхүүгийн харилцаанд нь зургаан жил сөрөг нөлөө үзүүлдэг байсныг халж байгаа юм. Одоо бол иргэн, зээлдэгч үүргээ хугацаандаа гүйцэтгэхгүй бол оноо буурна, харин нөхөөд төлчихвөл оноо нь өснө. Зээлийн мэдээллийн сангийн мэдээлэл нь амьд, хөдөлгөөнтэй, бодит болно.
Дээрх хуультай хамт тухайн иргэн буюу зээлдэгчээс шалтгаалахгүйгээр орлогод нь доголдол үүсвэл уян хатан хандах агуулга бүхий Улсын Их Хурлын тогтоол батлагдсан. Үер усны аюул учирч болно, цар тахлыг бид даваад гарлаа, тухайн иргэн аргагүй болоод эмнэлэгт хэвтээд, бизнес нь явахгүй зогсож ч болно. Амьдрал баян юм чинь янз бүрийн нөхцөл үүсэж, учирч, тохиох болохоор аль болох уян хатан байж, санхүүгийн харилцаа үүсгэгч талууд зохицож байх нь зүйтэй гэж хууль санаачлагчийн хувиар үзсэн. Гэхдээ татвар төлөгчдийн мөнгөнөөс зээлдэг Хөгжлийн банк ч юм уу, Засгийн газрын тусгай сангаас авсан зээлийн харилцаанд энэ уян хатан нөхцөл үйлчлэхгүй байх ёстойг бас тогтоолд тусгасан. Татвар төлөгчдийн мөнгийг зээлж байгаа бол илүү хариуцлагатай, тооцоотой хандах ёстой гэсэн агуулгаар дээрх нөхцөлийг тодотгосон.
-Зээлийн харилцаанд иргэн янз бүрээр оролцдог. Шууд зээлэхээс гадна батлан даагчаар орсон байхад үндсэн зээлдэгч хариуцлага алдсан нь батлан даагчийн оноонд нөлөөлөх үү?
-Зээлийн батлан даалттай холбоотой харилцааг өөр хуулиар зохицуулна. Товчхондоо, Зээдийн мэдээллийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулиар хүн санхүүгийн орчинд үнэ цэнээ өөрөө тогтоодог болж байгаа хэрэг. Хариуцлагатай байвал оноо өндөр байна. Оноо нь тухайн хүний талаар олон зүйлийг илэрхийлэх учраас биет бус санхүүгийн хөрөнгө болчихно. Өндөр оноотой бол банк, санхүүгийн салбарт Таны үнэ цэн өсөж, илүү таатай үйлчилгээ, сайн бүтээгдэхүүнийг тохирсон өртгөөр авах нөхцөл нь бүрдэнэ. Тиймээс оноогоо өндөр байлгах эсэхээ иргэн, зээлдэгч өөрөө удирдана. Ийм учраас зээл, төлбөрөө цаг хугацаандаа төлөөд байхад эрмэлзэл тухайн хүнд төрдөг байх нь л дээ.
-Улсын Их Хурлын даргын дэвшүүлсэн “Гурван төгөлдөршил” бодлогын хүрээнд хуулиас давсан журмуудыг цэгцлэх зорилт тавьсан. Тэгвэл Таны санаачлан, батлуулсан хуулийн дагуу Монголбанк журам батлах үүрэг хүлээж байна?
-Одоогийн байдлаар зээлийн мэдээллийн үйлчилгээ үзүүлэх тусгай зөвшөөрөлтэй хоёр компани байна. Эдгээр компани олон улсын жишиг платформ буюу онооны зам оруулаад ирчихсэн. Суурь нь байна, эрх зүйн орчин бүрдлээ. Одоо дүрмээ тохирох ёстой. Иймд Монголбанк холбогдох журам гаргах үүрэг хүлээж байгаа. Гэхдээ бүх талыг оролцуулж, хэлэлцүүлэг хийсний үндсэн дээр талуудын эрх ашгийг хангасан, манай нөхцөлд хамгийн оновчтой зохицуулалт гаргах ёстой гэдэг байр суурьтай байна. Монголбанк ч энэ шаардлагыг хангах бүрэн чадамжтай гэж харж байна. Бид шинэ зүйл зохиогоогүй, бусад улс орон удаан хугацаанд туршиж, сайжруулж ирсэн сайн жишгийг л Монголдоо нэвтрүүлэх ажил шүү дээ. Иргэн санхүүгийн сахилга баттай болно, системийн хэмжээнд чанаргүй зээл буурна гээд үр дүнг нь бүгд хүртэх ач холбогдолтой.
Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээллийн газар
Тод индэр
Х.Ганхуяг: Татварын багц хуулийн шинэчлэл нь бизнес эрхлэгчдийг дэмжин, өрхийн орлогыг нэмэгдүүлж, хамгаалж, баталгаажуулахад чиглэж байна
Татварын багц хуулийн хэрэгжилттэй танилцаж санал, дүгнэлт гаргах, шаардлагатай бол холбогдох хуулийн төсөл боловсруулах үүрэг бүхий ажлын хэсгийн ахлагч, УИХ-ын гишүүн Х.Ганхуягаас татварын багц хуулийн шинэчлэлийн талаар тодрууллаа.
-Татварын багц хуулийн шинэчлэлийн онцлогийг танилцуулахгүй юу?
-УИХ-ын даргын захирамжаар байгуулагдсан манай ажлын хэсэг УИХ-ын Төсвийн байнгын хороо, Сангийн яам, Татварын ерөнхий газартай хамтран татварын багц хуулийн шинэчлэлийн талаар олон удаагийн хэлэлцүүлэг зохион байгуулсан. Нийтдээ 180 гаруй удаагийн хэлэлцүүлэгт 200 гаруй мянган иргэн, аж ахуйн нэгжийн төлөөлөл оролцож татварын багц хуулийн шинэчлэлийг хэрхэн хийх талаарх саналаа ирүүлсэн. Татварын ерөнхий хууль, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль болон Хүн амын орлогын албан татварын тухай хууль, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулиудад өөрчлөлт оруулах талаар иргэд, аж ахуйн нэгжүүдийн саналыг ажлын хэсгийн санал, дүгнэлтийн хамт Сангийн яаманд хүргүүлсэн.
Татварын багц хуулийн шинэчлэлийн хүрээнд хувь хүний орлогын албан татварыг бууруулах, нийгмийн аль хэсэгт нь татварын хөнгөлөлтийг илүүтэй үзүүлэх талаар тодорхой тусгах, нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хамрагдалтыг нэмэгдүүлэх талаар зохих өөрчлөлт оруулж, татварын уян хатан тогтолцоог бүрдүүлэхийг чухалчиллаа. Өнөөдрийн байдлаар нэмэгдсэн өртгийн албан татварт нийгмийн салбарын 70 хувь нь хамрагдаж байна. Энэхүү албан татвараас чөлөөлөгддөг хөдөө аж ахуйн салбарыг нэмэгдсэн өртгийн албан татварт хамруулдаг болгох эрх зүйн тогтолцоог бий болгох, иргэдийн сарын 500 мянган төгрөг хүртэлх худалдан авалтад төлсөн НӨАТ-ыг 100 хувиар, 800 мянган төгрөг хүртэлх худалдан авалтад төлсөн НӨАТ-ыг 50 хувиар, үүнээс давсан хэсэгт 20 хувиар тус тус хөнгөлж буцаан олгох зэрэг заалтуудыг тусгалаа.
-Аж ахуйн нэгжүүдэд татварын ямар хөнгөлөлт үзүүлэхээр төсөлд тусч байна вэ?
-Аж ахуйн нэгжийн албан татварын тухай хуульд өөрчлөлт оруулж, жижиг, дунд бизнес эрхлэгчдийг дэмжихэд чиглүүлэв. Аж ахуйн нэгжүүдийг татвараа төлөөгүй бол дансыг нь бүхэлд нь хаачихдаг байдлыг өөрчлөх нь зүйтэй гэж үзсэн. Тухайн аж ахуйн нэгжид тодорхой хугацаа өгч татвараа нөхөн төлөх боломжийг бүрдүүлэх ёстой. Мөн зарим нэг төрлийн татвар эргээд иргэд, аж ахуйн нэгжүүдийг өрөнд оруулдаг. Жишээ нь гаалиар дөнгөж бараа бүтээгдэхүүн нь орж ирэнгүүт олон төрлийн татвар ногдуулдаг хатуу тогтолцоо байсан. Тэгвэл тухайн бараа, бүтээгдэхүүнийг борлуулсны дараа буюу үр ашиг нь буй болсон цагт татвар ногдуулах нь зөв юм. Эдгээр татварын хөнгөлөлтийг буй болгосноор төсөвт ойролцоогоор 4-4.5 их наяд төгрөгийн дарамт учирна. Өөрөөр хэлбэл, улсын төсөвт орж ирдэг байсан 4-4.5 их наяд төгрөгийг эргээд хувийн хэвшил рүү шилжүүлж байна гэсэн үг. Татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлтөөр бизнес эрхлэгчдийг дэмжиж, ингэснээр иргэдийн худалдан авах чадвар сайжирч, эдийн засгийн эргэлт нэмэгдэнэ. Үндсэндээ бол татварын багц хуулийн шинэчлэлийн зорилго нь бизнес эрхлэгчдийг дэмжихээс гадна өрхийн орлогыг нэмэгдүүлэх, хамгаалах, баталгаажуулахад чиглэж байна гэсэн үг.
УИХ-ын Хэвлэл мэдээллийн газар
-
Тод индэр2019/06/28
Д.Оюунхорол: Хариуцлага сайжруулахыг УИХ-аасаа эхлэхээр Үндсэн хуульд оруулах нэ...
-
Тод мэдээ2023/05/23
Цахилгаан автомашиныг олон нийтэд танилцуулах өдөрлөг болно
-
Тод мэдээ2021/07/06
УИХ-ын байнгын хороодын хуралдаан болно
-
Тод мэдээ2025/03/26
ГХЯ: Япон Улсын Элчин сайд М.Игавахара-г хүлээн авч уулзав